NT - 12.01.1985, Blaðsíða 6

Vettvangur
Laugardagur 12. janúar 1985 6
Stefán
Ingólfsson
verkfræðingur:
íþróttaafrek og
íþróttafréttamenn
■ Nýafstaðið kjör íþrótta-
manns ársins 1984 vekuróneit-
anlega upp ýmsar spurningar.
Þetta kjör lýsir þvf hvernig
íþróttafréttaritarar meta afrek
íslenskra íþróttamanna.
Niðurstöður kjörsins hafa
oft gefið ýmsar vísbendingar
um hæfni fréttamannanna til
að framkvæma mat á íþrótta-
afrekum ekki síður en íþrótta-
mennina sjálfa.
Oftast hafa þeir menn hlotið
kjör, sem ekki hefur verið
deilt um að hafi unnið til þess
en þó eru einnig dæmi um að
menn hefur greint á um kjörið.
Að þessu sinni mun kjör
íþróttamanns ársins orka mjög
tvímælis, ef gengið er út frá
þeirri viðmiðun að sá íþrótta-
maður, sem vinnur mesta eða
glæstasta afrekið sé best að
kjörinu kominn.
í þessari grein, sem undirrit-
aður hefur óskað að fá birta í
blaði formanns félags íþrótta-
fréttamanna eru nokkrar hug-
leiðingar um kjörið í ár.
Hvaða mælikvarði?
Að þessu sinni stóð val
íþróttafréttaritaranna greini-
lega á milli tveggja stórglæsi-
legra íþróttamanna, sem báðir
standa á hápunkti ferils síns.
Annar var kjörinn næst besti
knattspyrnumaður Vestur-
Þýskalands af íþróttafréttarit-
urum þar í landi og leikmenn í
úrvalsdeildinni völdu hann
sjálfir sem besta leikmanninn.
Hann vann meistaratitil þar í
landi rneð félagi sínu. Hann
var á árinu einnig talinn tólfti
eða þrettándi besti leikmaður
heims í þeirri íþróttagrein sem
dregur að sér flesta áhorfendur
allra íþrótta.
Hinn íþróttamaðurinn vann
það afrek að standa á palli á
Ólympíuleikum, annar Islend-
inga frá upphafi og varð þriðji
í sinni keppnisgrein. Hans
íþróttagrein er ekki mikil
áhorfendaíþrótt og lítið um
hana fjallað í fjölmiðlum.
íþróttafréttaritarar urðu því
að meta hvort væri meira
afrek:
a) Að vera talinn tólfti besti
einstaklingur í heimi í vin-
sælli íþróttagrein og næst
bestur í Vestur-Þýskalandi.
b) Að vera þriðji besti ein-
staklingur á Ólympíuleik-
um í „fámennari“ íþrótta-
grein.
Mat íþróttafréttaritaranna
var þannig að tveir af hverjum
þremur töldu fyrra afrekið
meira, en aðrir hið síðara.
Þá vekur það sérstaka at-
hygli að einn íþróttafréttaritari
af sex setti Ólympíuverðlauna-
hafann ekki hærra en í þriðja
sæti.
Um það verður ekki deilt að
júdómaðurinn hafi náð betri
árangri í sinni grein en knatt-
spyrnumaðurinn í sinni. 1
flokki júdómannsins stóð eng-
inn Evrópubúi, Norður Ame-
ríkumaður eða Afríkumaður
honum framar á þeim leikum,
sem ekki verður jafnað við
neinn annan íþróttaviðburð.
Hér er því um það að ræða
að íþróttagrein hans júdó,
jafnast, að mati íþróttafrétta-
manna, ekki á við knattspyrnu.
Að vera í sviðsljósinu
Það er löngu þekkt á meðal
forystumanna í íþróttahreyf-
ingunni að íþróttafréttaritarar
leggja ekki sama mat á allar
íþróttir.
Innan íþróttahreyfingarinn-
ar hefur þetta almennt verið
talið meiri háttar vandamál.
Lausleg athugun á efni því,
sem framreitt er á íþróttasíð-
um dagblaðanna, sýnt er í
sjónvarpi og fjallað er um í
útvarpi sýnir að örfáar íþrótta-
greinar taka 90%-95% af allri
umfjöllun íþróttafréttanna.
Sem dæmi um þetta má
nefna að í ónefndu dagblaði
var í haust fjallað eingöngu um
knattspyrnu á rúmum 5 af 6
blaðsíðum, sem fjölluðu um
íþróttir þann daginn.
íþróttamenn, sem stunda
þessar fáu íþróttagreinar, eru
margfalt meira í sviðsljósinu
en hinir, sem iðka aðrar grein-
ar.
Það vill síðan verða svo að
þegar keppendur í „óæðri“
greinunum vinna góð afrek er
fréttaflutningur af frammi-
stöðu þeirra oft mjög fábrotinn
og óvandaður.
Sem dæmi um það má taka
fréttaflutning af keppni í júdó
á Ólympíuleikunum í Los
Angeles í sumar.
Þegar Bjarni Friðriksson
vann til bronsverðlauna sinna
var enginn íslenskur frétta-
maður viðstaddur til að fylgjast
með honum í keppninni.
Þó hefðu fréttamenn átt að
vita að frammistaða þessa
íþróttamanns undanfarin miss-
eri gaf honum góðar vonir.
Ekkert bendir þó til þess að
þeir hafi fylgst það vel með
júdómönnum að þeim hafi ver-
ið þetta ljóst. Hér á landi er
þessi íþrótt lítið í sviðsljósinu
þó að hún taki sumum af
„þjóðaríþróttum" íslendinga
fram um vinsældir í heiminum.
Fagleg þekking
Til þess að leggja mat á
íþróttaafrek þarf alla jafna
vissa lágmarksþekkingu á
íþróttinni. Því betri þekkingu,
sem áhorfandi hefur, þeim
mun betur er hann í stakk
búinn .til að meta hin vanda-
samari tilþrif keppenda. Menn
hafa alla jafna tilhneigingu til
að hrífast meira af „snilldar-
töktum" afburðarmanna í
íþrótt, sem þeir hafa stundað
sjálfir en í þeim greinum, sem
Til þess að leggja mat á íþróttaafrek þarf
alla jafna vissa lágmarksþekkingu á
íþróttinni. Því betri þekkingu sem áhorf-
andi hefur, þeim mun betur er hann í stakk
búinn til að meta hin vandasamari tilþrif
keppenda. Menn hafa alla jafna tilhneig-
ingu til að hrífast meira af „snilldartökt-
um“ afburðamanna í íþrótt, sem þeir hafa
stundað sjálfir en í þeim greinum, sem
þeir þekkja einungis af videosnældu eða
afspurn.
-----------------------
Leitað friðar og einveru -
þeir þekkja einungis af video-
snældu eða afspurn.
íþróttafréttaritarar, sem
hlotið hafa þjálfun sína í einni
íþróttagrein, og fjalla mest um
hana í sínu starfi, verða því að
gæta þess að láta ekki eigin
hrifningu á einstaklingi, sem
stundar þessa íþrótt, yfir-
skyggja hlutlaust mat á afreki
annars manns, sem stundar
íþróttagrein, sem þeir sjálfir
hafa ef til vill takmarkaða
þekkingu á og lítinn áhuga.
Þessi hætta er sérlega mikil í
hinum fámenna hópi íslenskra
íþróttafréttaritara. Helmingur
þeirra er til dæmis fyrrverandi
Íandsliðsmenn í knattíþrótt-
Þjóðarstolt og
atvinnumennska
Afreksíþróttir eru í eðli sínu
mjögþjóðernissinnaðar. Flest-
ir íþróttamenn vinna bestu af-
rek sín í nafni þjóðar sinnar.
Á merkustu íþróttamótum,
sem haidin eru í heiminum,
eru keppendur fulltrúar lands
síns.
Segja má að þjóðarstolt
komi sjaldan betur fram en á
íþróttavellinum.
Sú tilhneiging hins almenna
borgara að eigna sér hlutdeild.
í sigrum íþróttamanna þjóðar
sinnar er svo rík að ólíklegt er
að afreksíþróttir geti þrifist án
hennar.
íþróttamaðurinn, þjóðfán-
inn og þjóðarstoltið fylgjast
hvergi betur að en á Ólympíu-
leikum. Við íslendingar minn-
umst til dæmis baráttu frum-
herja íslenskrar íþróttahreyf-
ingar fyrir að ganga fylktu liði
inn á Ólympíuvöll undir ís-
lenska fánanum í stað hins
danska.
Þeir voru einnig ófáir hring-
irnir, sem sigurvegararnir í Los
Angeles hlupu um íþróttavöll-
inn með þjóðfána landa sinna
síðastliðið sumar.
í þessu tilliti hafa Ólympíu-
leikarnir frá fyrstu tíð skilið sig
frá öðrum íþróttaviðburðum.
Sigur á Ólympíuleikum er
slíkur atburður að honum
verður naumast jafnað við
aðra atburði í lífi íþrótta-
manns. Jafnvel heimsmeistara-
titlar blikna við hlið Ólympíu-
titla. Sigurvegarar á Ólympíu-
leikum eru því alla jafna teknir
fram yfir aðra íþróttamenn
þau ár sem leikarnir fara fram.
Á þessu ári hafa erlendir
íþróttafréttaritarar til dæmis
kjörið Ólympíusigurvegarann
Carl Lewis íþróttamaður árs-
ins í heiminum með miklum
yfirburðum. Hann er tekinn
langt fram yfir Michel Platini
þótt sá síðarnefndi hafi í knatt-
spyrnu sýnt fádæma tilburði á
nýioknu ári, unnið meistaratit-
il og Evróputitil með félagi
sínu, stýrt Iandsliði sínu til
Evrópumeistara og borið af
keppinautum sínum eins og
gull af eiri.
Þegar Bjarni Friðrikssön
vann til bronsverðlauna sinna
í sumar keppti hann undir
íslenska fánanum. Hann var
fulltrúi íslensku þjóðarinnar,
sem hafði styrkt hann til farar-
innar. Ég hygg að flestir ís-
lendingar hafi litið á þetta
afrek, sem sigur íslands og
IKRON
Mikil velta ekki keppikef li
„Það hefur nú aldrei verið
neitt sérstakt keppikefli hjá
okkur (KRON) að hafa svo
mikla veltu.“ Þessi merkilega
yfirlýsing kom fram í blaðavið-
tali við kaupfélagsstjóra
KRON fyrir nokkrum árum og
sitja í huga viðmælanda - sem
til þess tíma hafði staðið í
þeirri trú að góð og vaxandi
velta væri eitt helsta keppikefli
þeirra er reka verslun.
KRON minni en
Kf. Fáskrúðsfirðinga
í yfirliti yfir 100 stærstu fyrir-
tæki á íslandi 1983 kemur líka
í ljós, að það er ekki umfangið
sem þjakar þetta nær hálfrar
aldar gamalgróna fyrirtæki.
KRON er þar neðarlega á lista
með sína um 270 millj. króna
veltu - t.d. 30 milljónum aftan
við Kaupfélag Fáskrúðsfirð-
inga og með nær helmingi færri
starfsmenn. Kaupfélagsstjóri/
stjórn KRON virðist því hafa
verið stefnunni trúr. KRON
hefur þetta ár tekist að vera
aftan við 11 kaupfélög á listan-
um, t.d. með aðeins um þriðj-
ung af veltu Kaupfélags Borg- j
firðinga, að ekki sé nú minnst
á risann KEA. Velta KRON
er að vísu um 40 milljón krón-
um meiri en hjá Kaupfélagi
Svalbarðseyrar, en það er|
kannski fyrirgefanlegt „slys“.
Sé á hinn bóginn litið á
stöðu Hagkaups - sem aðeins
hefur haft innan við hálfan
líftíma KRON til að koma sér
fyrir í viðskiptalífinu á Stór-
Reykjavíkursvæðinu - kemur
í ljós að velta Hagkaups er
langt yfir þrefalt meiri en hjá
KRON og starfsmenn meira
en tvöfalt fleiri.
Kom í veg fyrir
„útþenslu“ SÍS
í framhaldi af þessu rifjast
það upp að fyrsta kjörbúðin í
Reykjavík var opnuð í Austur-
stræti á vegum Sambandsins
upp úr miðjum 6. áratugnum.
(Nokkrum árum áður en Hag-
kaup opnaði í gömlu fjósi við
Miklatorg) Verslun þessi náði
fljótt miklum vinsældum og
viðskiptum langt út fyrir borg-
armörkin. Það fór að vonurn
að KRON brást hart við slík-
um „ósóma" - hafði raunar í
gegn að nokkrum árum
liðnum, að Sambandið lagði
verslun þessa niður. Rök
KRON voru þau helst, að
ófært væri að „dótturfyrir-
tæki“ þess, Sambandið, stæði í
beinni samkeppni við sjálft
KRON á félagssvæði þess.
Fyrirmyndin við Svartahaf
Sömu örlög biðu annarrar
vinsællar verslunar Sambands-
ins - Kjöts og grænmetis á
Snorrabraut - nema að í því
tilfelli var það KRON sjálft
sem yfirtók reksturinn og
heppnaðist undra fljótt að
breyta honum í hinn rétta
KRON-stíl. Líka fyrirmynd
þeirrar KRON-búðar fann rit-
ari þessara lína raunar fyrst við
Svartahafið, Sovétmegin, fyrir
2-3 árum. Nú um áramótin
skilaði árangurinn sér líka að
fullu - þá lagði KRON-búð
þessi endanlega upp laupana
eftir að hafa þjónað málstaðn-
um dyggilega um langt skeið.
Með hinn glæsta áratuga-
langa árangur í huga verður
vel skiljanlegt hve KRON-for-
ystan (Ólafur Ragnar í broddi
fylkingar) hefur sótt fast á um-
liðnum árum að fá fleiri full-
trúa á aðalfundi SÍS og um leið
aukin áhrif í stjórn þess.
(Blöskrar líklega - eins og
félaga Eykoni -útþenslustefna
undanfarinna ára). Kröfu sína
reisa KRON-menn á miklum
fjölda félagsmanna. Þessar
þúsundir félagsmanna virðast
líka fylgja hugsjónum forystu-
manna sinna af alhug því sjald-
an leggja þær leið sína í kaup-
félagið sitt - a.m.k. ekki til að
versla þar, ef marka má veltu-
tölurnar.
Leitið þið friðar og ein-
veru
Stefnu og stöðu KRON hef-
ur raunar vart verið betur lýst
en í „auglýsingu“ sem einn af
félagsmönnum KRON og mik-
ill velunnari, samdi eitt sinn
fyrir óskabarnið (þótt ekki
hafi hennar orðið vart í fjöl-
miðlum ennþá): „Leitið þið
friðar og einveru; þá komið í
Stórmarkað KRON“.
Mikligarður brugðist
„hugsjóninni“
Eftir að hafa í nær hálfa öld
tekist að koma í veg fyrir að