Frjáls þjóð - 16.12.1961, Qupperneq 4

WtSafiSS?
Bezta öryggið gegn afleiðingum slysa
er slysatrygging. — Hjá Tryggingastofnun
ríkisins getið þér keypt:
Almennar slysatryggingar — Ferðatryggingar
Farþegatryggingar í einkabifreiðum.
Leitið uppEýsiitga um hentuga tryggingu fyrir yður
TRYGGINGA
RÍKISINS
Slysatryggingadeild. —- Sími 1 -93-00.
Framh. at 3. síðu.
i nægja áð huga að atburðum,
| sem gerðust á fyrstu árum
íslandsbyggðar. Hann hugs-
ar miklu lengra aftur í tím-
; ahn. Hann hefur til dæmis
brotið heilann mikið um ís-
öldina, sællar minningar.
Eitt sinn, á meðan Alþýðu-
j blaðið var ennþá einstakt
menningarfyrirbrigði meðal
í íslenzkra dagblaða, enda rit-
| stýrt af sjálfum núverandi
I formanni menntamálaráðs,
nánar til tekið þriðjudaginn
j 19. júlí 1955, birtist í því rit-
gerð ein mikil eftir Pétur
I Hoffmann Salómonsson, sem
hét hvorki meira né minna
| en: Upphaf og endir síðustu
j ísaldar. Þar ræðir Pétur um,
i !hvað hafi getað valdið því, að
; loftslag kólnaði svo skyndi-
lega á norðurhveli jarðar, að
j þar myndaðist slík jökul-
j hella, að meginland Evrópu
j var jökli hulið, allt suður til
Alpafjalla. Og hvernig stóð
svo á því, að einn góðan veð-
urdag fer jökullinn að hopa
aftur norður á bóginn og hef-
ur haldíð því áfram, allt til
þessa dags?
j Pétur freistar þess að út-
skýra þetta allt saman, en
tekur fram, að hann geri það
eingöngu sem leikmaður.
Hann bendiy á hina land-
4
fræðilegu legu Pólarhafsins,
sem hann svo kallar, það sé
nánast innhaf með sundum,
mis,jafnlega breiðum, út í heit
ari höf. Pétur setur fram þá
kenningu, að jarðrask mikið
hafi orðið, svo land hafi ris-
ið úr ræ, sem náð hafi frá
Bretlandseyjum, yfir Fær-
eyjar, ísland, Kolbeinsey,
Jan Mayen, Spitzbergen,
Franz Jósefsland og Nýju-
Semblu. Er land þetta reik,
komst Golfstraumurinn, sá
mikli bjargvættur norður-
byggða, ekki leiðar sinnar, og
kuldinn náði yfirtökunum í
Pólarhafinu. Svo, þegar
byrjað er að frjósa, kælir ís-
inn út frá sér og loftslag
kólnar smám saman í Evr-
ópu. Hafið suður af íslandi,
eða öllu heldur hinu nýja
landi, var þó alltaf autt.
Svo varð aftur jarðrask, og
lönd sukku í sæ utan þau,
sem enn þann dag í dag
standa upp úr. Golfstraumur-
inn komst leiðar sinnar og
ísinn beið ósigur fyrir varma
hans. Ritgerð Péturs er all-
löng og enginn kostur að
rekja hana nákvæmlega hér,
en því er hennar getið, að
eiginlega er hún orsök þess,
að Pétur féllst á að spjalla
örlítið við mig. Ég hitti
hann nefpilega úti á götu
um daginn í kuldanum og
þá barst ísöldin í tal. Og
út frá því ritgerðin.
Ovo var það á föstudaginn
^ var, að Pétur birtist á
skrifstofu blaðsins. Við
hímdum þar kappklæddir og
skítkaldir og ræddum um
hið furðulega fyrirbæri
Reykjavíkur, hitaveituna, er
hitar upp hús manna, þegar
hlýtt ey í veðri, en dregur
sig í hlé, þegar úti kólnar.
Okkur kom saman um, að
það væri engin furða, þótt
Reykjavík væri víðfræg um
allan heim fyrir þessa kostu-
legu upphitun.
En sem við ræðum um
hitaveitu og kulda er barið
að dyrum og inn snarast
Pétur Hoffmann Salómons-
son. Hann var klæddur í grá
jakkaföt, frakkalaus og með
hatt, prúðbúinn og snyrti-
legur að vanda.
yæja, blessaður sértu. sagði
Pétur og rétti fram þykk-
an hramminn.
Gengurðu virkilega svona
um í þessum andsk . . .kulda?
—• Já, blessaður minn,
þetta er nú nógur klæðnað-
ur fyrir mig svona á milli
husa. Já, já, mér verður
ekki kalt í svona góðu veðri.
Og Pétur tekur upp tó-
baksdós eina mikla úr silfri
og fær sér ærlega í nefið.
Fyrst hann er nú svona
kaldur í dag, Pétur, er bezt
að spyrja þig strax að því:
Er nokkur hætta á því, að
það sé að skella á ísöld?
— fsöld? Nei, blessaður
vertu. Það skellur engin ís-
öld á svona fyrirvaralaust.
Og hann er nú ekki mikið
kaldur núna. Nú, svo er líka
alltaf að hlýna, ég er búinn
að komast að því í fornum
sögum, að það var miklu
kaldara hér á fyrstu öldum
íslandsbyggðar heldur en
nú er.
Við skulum til dæmis taka
árið 1007, þegar veginn var
Víga-Styrr. Þá hljóp vegand-
inn yfir Hítará inilli skara.
Þetta var annan nóvember.
Tveimur eða þremur dögum
eftir vígið ætlar Snorri goði
að flytja tengdaföður sinn
vestur. Hann hefur vafalaust
verið með valda menn með
sér, en þeir komust ekki
lengra en að . Eiðhúsum í
Miklahoitshreppi, þar gef-
ast þeir hreinlega upp vegna
1 ófærðar og dvsja hann þar.
Er þó enginn vafi á, að vel
kunni Snorri goði að fara
með bæði sleða og skíði. Og
þessi saga er að öllum lík-
indum rétt, því að til skamms
tima mátti sjá grjóthrúgu á:
Ölduhrygg fyrir utan Eiðhus.
Nú er a. m. k. mest af grjót-
inu horfið, sennilega hafa
vegavinnumenn tekið það, og
Frjáls þjóð —
segja mætti mér, að nokkuð
af grjótinu úr dys Víga-Styrs
væri í hinni nýju rétt Mikl-
holtshreppinga. Já, það þætti
hart í ári núna, ef Hítará
hefði.runnið milli skara ann-
an nóvember.
Nú, í kringum 1030 er
Þorsteinn Kuggason að fara
í jólaboð til Þórðar Kolbeins-
sonar. Þá gerir svo mikla
hríð, að hann neyðist til að
leita á náðir erlíióvinar síns,
Bjarnar Hítdælakappa og
gista hjá honum. Svört hef-
ur hriðin þá veiið, lagsmað-
ur.
Skömmu fyrir 1000, senni-
lega á tíunda tugi tíundu ald-
ar, var bardaginn á Vígra-
firði háður rétt fyrir jól. Þá
var Steindór á Eyri að sækja
skip sitt inn á Vigrafjörð. Þá
var Hofsstaðavogur lagður
út fyrir Kóngsbakka. Þetta
hef ég séð á fyrsta og öðrum
tug þessarar aldar. Þetta
þættu nú harðindi í dag.
f á, — það hefur verið
kuldakast fyá upphafi ís-
landsbyggðar, allt fram til
1918, og hámarki náði þetta
kuldakast á þrettándu öld.
Að vísu komu nokkur hlý-
indatímabil á þessu tímabili,
nokkur ár í einu, t. d. laust
fyrir 1600, eftir því sem ég
hef séð í annálum.
Nú, það má sjá af mörgu,
að það er að hlýna í norður-
höfum. Árið 1902 var Ark-
angelsk aðeins íslaus í tvo
mánuði á ári, nú er þar ís-
Framh. á 8. síðu.
I.augurda’rinr 16. des. 1961