Morgunblaðið - 19.06.2005, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. JÚNÍ 2005 31
leikur á því að velgengni Ólafs Elíassonar á
þar nokkurn hlut að máli, en hann líkt og
Björk Guðmundsdóttir á sviði tónlistar, hefur
orðið til þess að vekja áhuga á því umhverfi
sem þau spretta úr og vísa til í list sinni.
Það eitt og sér dugir þó vitaskuld ekki til,
og var Listahátíð í ár að einhverju leyti próf-
steinn á það hvort Íslendingar hafa bolmagn
til að taka þátt í hringiðu hinnar alþjóðlegu
myndlistar og standa undir þeim væntingum
sem þar eru gerðar til fólks. Sú var án efa
raunin, þótt augljóslega hafi ýmislegt mátt
betur fara í framkvæmdinni sem heild. Ekki
má gleyma að þetta er í fyrsta sinn sem
Listahátíð er haldin með þessum hætti og í
raun var verið að „prufukeyra“ ýmsa þætti –
svo sem hið nána samstarf við sveitarfélög
landsbyggðarinnar, skoðunarferð hringinn í
kringum landið sem farin var á einum degi,
kynningarferlið, möguleika til tekjuöflunar og
ýmislegt fleira. Sú reynsla sem nú hefur aflast
er ómetanleg og forsenda frekari framfara á
þessu sviði. Rétt eins sú reynsla sem Listahá-
tíð hefur safnað á sviði tónlistar og annarra
sviðslista hefur verið forsenda framfara á
þeim sviðum þá áratugi sem liðnir eru síðan
hátíðin fór fyrst fram.
Íslenskir myndlistarmenn, hvort heldur sem
þeir tóku þátt í formlegri dagskrá hátíðarinn-
ar, eða nýttu sér viðburðinn til þess að koma
sér á framfæri á meðan svo margir voru á
landinu til þess að skoða myndlist, stóðu fylli-
lega undir væntingum – sýndu og sönnuðu að
þeir eiga fullt erindi með verk sín og hug-
myndafræði inn á hvaða vettvang sem er.
Margir þeirra íslensku myndlistarmanna er
tóku þátt í hátíðinni komu fram á sjónarsviðið
með verk sem mega teljast meðal þeirra
sterkustu. Það sýnir svo ekki verður um villst
að alþjóðlegur rammi á borð við þann sem
þarna var lagður til grundvallar er vel til þess
fallinn að veita innblástur, hollt aðhald og
meðvitund um faglegar kröfur. Og jafnvel þótt
íslenskir myndlistarmenn hafi verið í minni-
hluta þeirra sem sýndu á hátíðinni, er ávinn-
ingurinn fyrir heildina ótvíræður. Því ef vilji
er til að þróa þennan þátt listahátíðar frekar
annað hvert ár, er ennfremur ljóst að tími
fleiri mun koma með mismundandi – og von-
andi sem fjölbreyttustum – áherslum ólíkra
sýningarstjóra.
Hvað framtíðin á eftir að bera í skauti sér
að þessu leyti, breytir þó ekki þeirri stað-
reynd að Jessica Morgan, sem Listahátíð í
Reykjavík valdi til starfa sýningarstjóra, stóð
sig með eindæmum vel við að stýra þessari
frumraun. Hún er enda margreynd á sínu
sviði; fyrrverandi yfirsýningarstjóri við ICA
(Institut of Contemporary Art, í Boston) og
núverandi sýningarstjóri í Tate Modern í
Lundúnum, og hefur einnig starfað í MoMa í
New York. Með samböndum sínum, sem hún
hefur lagt áherslu á að spanni sem flestar
heimsálfur og „jaðarsvæði“ tókst henni að fá
hingað til lands afar áhugaverðan hóp lista-
manna af ýmsu tagi. Henni tókst að skapa
myndlistarþættinum umgjörð sem ekki var
stæling á öðrum slíkum; m.a. með góðri sam-
vinnu við Björn Roth son myndlistarmannsins
Dieters Roth, en sýningar á verkum Dieters
sköpuðu hátíðinni hugmyndafræðilega um-
gjörð sem jafnframt var kjölfesta hátíðarinnar
sem heildar. Dieter Roth hafa aldrei verið
gerð þessi skil á Íslandi fyrr og slík yfirlits-
sýning var löngu tímabær, eins og Morg-
unblaðið benti á í ritstjórnargrein í tilefni af
sýningu á verkum hans í Schaulager í Basel
fyrir tveimur árum. Nú hefur verið bætt úr
því sinnuleysi sem Íslendingar hafa sýnt arf-
leifð Dieters Roth hér á landi með þeim hætti
sem væntanlega hefði hugnast honum vel;
tengingu við lifandi listir hins líðandi augna-
bliks.
Tvíæringurinn
í Feneyjum
Strax nokkrum dög-
um fyrir opnun Fen-
eyjatvíæringsins – á
foropnunardögum
helguðum fagfólki á sviði myndlistar – var
ljóst að framkvæmdin við þátttöku Íslands var
með öðrum hætti en áður. Sýningarskráin var
til að mynda eitt dæmi um faglegri vinnu-
brögð en menn eiga að venjast héðan, því
fram að þessu hefur það ekki verið sjálfgefið
að gefin væri úr sýningarskrá sem staðið get-
ur undir nafni sem slík, sem þó er afar mik-
ilvægur þáttur í öllu kynningarstarfi út á við.
Jafnframt var augljóst að annað kynningar-
starf hafði skilað sér – hugsanlega einnig
vegna þess hversu framfarir voru miklar við
framkvæmdina á sýningu Rúríar fyrir tveimur
árum miðað við fyrri tíð – svo eftirvæntingin
lá í loftinu um leið og fólki var hleypt inn á
svæðið. Raunin var líka sú að þessa opn-
unardaga var íslenski fulltrúinn, Gabríela
Friðriksdóttir, önnum kafin við að svara fyr-
irspurnum og veita viðtöl. Á sjálfan opnunar-
daginn var síðan tekið vel á móti öllum boðs-
gestum og mikill mannfjöldi á staðnum.
Daginn eftir var loks haldið veglegt hóf ís-
lenska listamanninum til heiðurs, og var það
rómur manna að þar hefði með einstakri gest-
risni tekist að kynna fulltrúa Íslands með
sómasamlegum hætti að þessu sinni.
Þótt eflaust verði einhverjir til að fetta fing-
ur út í slík veisluhöld og spyrja hvaða tilgangi
þau eigi að þjóna, er vert að hafa í huga að
það er sama í hvaða geira samfélagsins verið
er að starfa; vinnan sem innt er af hendi með
beinum hætti, samböndin og síðast en ekki
síst viðskiptin eru treyst til mikilla muna með
gestrisni og skemmtilegum umbúnaði. Það
gefur þó augaleið að til þess að markmiðunum
með slíkri veislu sé náð þarf að vita hverja
ætlunin er laða til sín – svona veislur eiga
hreint ekki að vera til þess að verðlauna emb-
ættismenn eða aðra sem unnu vinnuna sína
með viðunandi hætti. Þær eiga að þjóna því
markmiði að laða að sem flest áhrifafólk og
endurnýja það blóð sem fyrir hendi er; vekja
áhuga og athygli þeirra sem hugsanlega vilja
leggja eitthvað af mörkum til íslenskrar
myndlistar, eða geta skapað henni skilyrði til
að vaxa og dafna frekar á einhverju sviði.
Í Feneyjum eru slíkar veislur nýttar til að
koma söfnurum, sýningarstjórum, safnstjór-
um, galleríistum og fjölmiðlamönnum í þau
tengsl sem skapað geta frekari samstarfs-
grundvöll. Það var því einstaklega ánægjulegt
að sjá að þarna var margt um manninn og að
tekist hafði að opna glugga út fyrir hinn
þrönga hóp íslensks menningarlífs. Vinna þarf
frekar á því sviði næst því slíkt á án efa eftir
að skila sínu til þátttakandans hverju sinni –
og þá ekki síður til íslenska ríkisins sem mun
arðbærari fjárfesting til framtíðar, en fram-
kvæmdin hefur verið fram að þessu.
Í raun má segja að í ár hafi verið horfið frá
þeirri stefnu að eyða lágmarksfjármunum í
þátttöku á tvíæringnum sem augljóslega skil-
ar litlu eða engu til baka, til þeirrar stefnu að
fjárfesta með þeim hætti að allar líkur eru á
því að það skili ótvíræðum ávinningi bæði fyr-
ir listamanninn og það umhverfi sem hann
sprettur úr – og sem landi og þjóð er jafn-
framt sómi að. Ef sama framsýna hugarfarið
ríkir að tveimur árum liðnum og reynslan sem
nú safnaðist verður nýtt til að halda þessu
góða starfi áfram og gera enn betur, verður
Feneyjatvíæringurinn loksins sú framkvæmd
hér á landi sem hún er annars staðar; meg-
invettvangur þjóðarinnar í alþjóðlegu sam-
hengi til að sýna hvað hún hefur fram að færa
á sviði myndlistar.
Margir þættir
vinna saman til
að skapa lag
Það þarf engan sér-
fræðing til að sjá að
nú er lag fyrir ís-
lenska myndlistar-
menn og íslenskan
myndlistarheim. All-
ir þeir grunnþættir í framkvæmd og þróun
myndlistarheimsins sem hér hafa verið nefnd-
ir vinna að sjálfsögðu saman. Sú staðreynd að
nú er er til kynningarmiðstöð fyrir íslenska
myndlist hafði sitt að segja við framkvæmd
Listahátíðar og sömuleiðis þátttökuna í Fen-
eyjatvíæringnum. Öll sú mikla frumkvöðla-
vinna sem lögð var í myndlistarþátt Listahá-
tíðar í Reykjavík hafði einnig sitt að segja í
Feneyjum; fólk sem heimsótti Ísland fyrir
tæpum mánuði er enn minnugt reynslu sinnar
þaðan þegar það kemur til Feneyja og er þar
af leiðandi opnara fyrir því sem landið hefur
upp á að bjóða. Það var mikill styrkur fyrir
Gabríelu að hafa tekið þátt í Listahátíð svo
stuttu áður, og einnig styrkur fyrir myndlist-
arlífið í heild að vera jafnvirkur þátttakandi í
heimslistunum og raun ber vitni á jafn stutt-
um tíma.
Enginn vafi leikur á því að það hafa orðið
mikil straumhvörf í íslensku myndlistarlífi
eins og sagt var hér í upphafi – og þau
straumhvörf eru af hinu góða. Myndlistarlífið
hér á landi á eftir að breytast í kjölfarið og
laga sig að breyttum aðstæðum. Slíkt er bæði
eðlilegt og ánægjulegt. Staðreyndin er einnig
sú að ekki vilja allir vera þátttakendur í al-
þjóðlegum myndlistarheimi, heldur telja hag
sínum betur borgið innan heimalista heldur en
heimslista. Þannig á það líka að vera í heil-
brigðu menningarlífi; þar er pláss fyrir alla
sem þar vilja starfa svo sem lengi sem fag-
mannlega er að þátttöku þeirra staðið í hverju
svo sem hún annars kann að vera fólgin. Ef
hægt er að rækta slíkt umhverfi er búið að
skapa myndlist það bakland sem hún þarf til
að vera mikilvægt hreyfiafl í samfélaginu – sú
hugmyndafræðilega orkustöð sem sem hún
hefur verið meðal annarra þjóða í gegnum ald-
irnar.
Ljósmynd/Fríða Björk
Gabríela Friðriksdóttir, fulltrúi Íslands á Feneyjatvíæringnum í viðtali við fjölmiðlafólk einn foropnunardaginn.
Það þarf engan sér-
fræðing til að sjá að
nú er lag fyrir ís-
lenska myndlist-
armenn og íslenskan
myndlistarheim. All-
ir þeir grunnþættir í
framkvæmd og þró-
un myndlistarheims-
ins sem hér hafa
verið nefndir vinna
að sjálfsögðu saman.
Sú staðreynd að nú
er til kynning-
armiðstöð fyrir ís-
lenska myndlist
hafði sitt að segja
við framkvæmd
Listahátíðar og
sömuleiðis þátttök-
una í Feneyjatvíær-
ingnum. Öll sú mikla
frumkvöðlavinna
sem lögð var í mynd-
listarþátt Listahátíð-
ar í Reykjavík hafði
einnig sitt að segja í
Feneyjum; fólk sem
heimsótti Ísland fyr-
ir tæpum mánuði er
enn minnugt reynslu
sinnar þaðan þegar
það kemur til Fen-
eyja og er þar af
leiðandi opnara fyr-
ir því sem landið
hefur upp á að
bjóða.
Laugardagur 18. júní