Morgunblaðið - 06.10.2005, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 6. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Á LAUGARDAGINN kemur, 8.
október, munu íbúar víða um land
ganga til kosninga um sameiningu
sveitarfélaga.Undanfarin tvö ár
hefur ríkisstjórnin að ósk Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga unnið
að verkefni til eflingar sveit-
arstjórnarstiginu. Sérstök verkefn-
isstjórn, skipuð Vil-
hjálmi Þ. Vilhjálms-
syni, formanni Sam-
bands íslenskra
sveitarfélaga, og al-
þingismönnunum Arn-
björgu Sveinsdóttur og
Hjálmari Árnasyni,
hefur stýrt því verkefni
með stuðningi sérstaks
verkefnisstjóra sem
starfar á vegum Sam-
bandsins og félags-
málaráðuneytisins.
Einn liður í verkefninu
er sameining sveitarfé-
laga í heildstæð atvinnu- og þjón-
ustusvæði og á laugardaginn kem-
ur gefst íbúum í 61 sveitarfélagi
kostur á að kjósa um sameiningu
við nágrannasveitarfélög.
Tillögurnar eru afrakstur
víðtæks samráðs
Sameiningartillögurnar eru
byggðar á ítarlegri yfirferð samein-
ingarnefndar sem skipuð var árið
2003 þremur fulltrúum tilnefndum
af Sambandi íslenskra sveitarfé-
laga; Elínu R. Líndal, oddvita
Húnaþings vestra, Helgu Halldórs-
dóttur, forseta bæjarstjórnar
Borgarbyggðar, og Smára Geirs-
syni, forseta bæjarstjórnar Fjarða-
byggðar; þremur alþingismönnum,
tilnefndum af þingflokkum á Al-
þingi, þeim Magnúsi Stefánssyni,
Guðjóni Hjörleifs-
syni og Margréti
Frímannsdóttur.
Guðjón Bragason,
skrifstofustjóri í fé-
lagsmálaráðuneyti,
var skipaður for-
maður af félags-
málaráðherra, án til-
nefningar. Bryndís
Hlöðversdóttir og
Einar Már Sigurð-
arson alþingismenn
tóku síðar sæti Mar-
grétar Frímanns-
dóttur, og Ragnhild-
ur Arnljótsdóttir ráðuneytisstjóri
tók við sæti Guðjóns Bragasonar.
Það er ánægjulegt og mikilvægt í
senn að svo margir hafi komið að
þessu verkefni, þ.á m. mjög reyndir
sveitarstjórnarmenn og alþing-
ismenn úr mörgum stjórn-
málaflokkum. Allir þessir fulltrúar
hafa búið á landsbyggðinni og
margir nefndarmenn hafa góða
reynslu af því að hafa gengið í
gegnum sameiningar. Þetta
byggir því á verulegri reynsl
ar lagðar eru fram þær same
artillögur sem kosið verður u
laugardaginn kemur. Það te
mikilvægt að allir kjósendur
huga í kjörklefanum á lauga
inn.
Ég hef undanfarnar vikur
tækifæri til að hitta íbúa víða
land til að ræða þessi mál. Ví
verið haldnir fjölmennir íbúa
og íbúaþing þar sem leitað e
sjónarmiðum íbúa. Umræða
íbúafundunum er almennt já
og á mörgum svæðum hefur
lagt í geysilega mikla og van
vinnu við að kynna málefnav
og framtíðarsýn. Hátt í eitt h
að milljónum króna verður v
undirbúnings og kynningar
héraði fram að kosningum og
það vel. Margt sem ég hef sé
af samstarfsnefndunum er ti
illar fyrirmyndar. Þetta hefu
því miður ekki fundist fá jafn
hljómgrunn í umræðunni ein
örfáar neikvæðar raddir.
70% íbúa sameiningars
hlynnt frekari sameini
Hvers kyns breytingum fy
margvísleg tækifæri sem við
að geta gripið til hagsbóta fy
samfélagið okkar. Ég hef ko
líta svo á að með þeim samei
arkosningum sem nú eru fra
,,Einstakt tækifæri til að
móta nýtt sveitarfélag“
Eftir Árna Magnússon
Árni Magnússon
SJÁLFSTÆÐI HEIMILISLÆKNA
Læknafélag Íslands hefur enn áný vakið athygli á stöðu heim-ilislækna, með skýrslu sem
kynnt var á aðalfundi félagsins í síð-
ustu viku. Segja má að í þeirri skýrslu
komi fátt á óvart hvað varðar lýsingu á
núverandi ástandi. Það hefur lengi
legið fyrir að skortur er á heimilis-
læknum. Þeim er einum sérmenntaðra
lækna meinað að opna einkareknar
stofur samkvæmt samningi við Trygg-
ingastofnun, heldur verða þeir að
starfa á heilsugæzlustöðvum. Jafn-
framt hafa kjör þeirra og starfsað-
stæður verið lakari en annarra lækna.
Hin rökrétta afleiðing af þessu er að
heimilislæknar snúa sér að öðrum sér-
greinum og að ungir læknar leggja
ekki fyrir sig heimilislækningar.
Af heimilislæknaskortinum leiðir
a.m.k. þrennt. Sumir fá engan heim-
ilislækni, sem er vond þjónusta við
borgarana. Þeim, sem eru svo heppnir
að fá heimilislækni, er iðulega batnað
eða þeir búnir að leita annað áður en
þeir fá tíma hjá heimilislækninum sín-
um. Það er líka vond þjónusta. Og
þetta þýðir að sérfræðilæknar og há-
tæknisjúkrahús eru oft að leysa
vandamál, sem hefði mátt leysa með
minni tilkostnaði í heilsugæzlunni.
Það er vont fyrir skattgreiðendur.
Morgunblaðið hefur lengi hvatt til
þess að heimilislæknum yrði heimilað
að opna stofur, eins og öðrum læknum,
og semja við ríkið um greiðslur fyrir
að taka á móti sjúklingum. Blaðið leyf-
ir sér því að taka undir tillögur
Læknafélagsins, um að sjálfstæði
heimilislækna verði aukið og meiri
samkeppni og fjölbreytileika komið á í
heilsugæzlunni. Blaðið tekur undir
það með læknum að slíkt muni auka
afköst og frumkvæði og veita heilsu-
gæzlustöðvunum aðhald og sam-
keppni.
Morgunblaðið tekur sömuleiðis
undir það, sem fram kemur í skýrslu
Læknafélagsins, að það er fráleitt fyr-
irkomulag að fólk þurfi að skipta um
heimilislækni þegar það flytur á milli
hverfa á höfuðborgarsvæðinu. Starf-
semi sjálfstætt starfandi heimilis-
lækna getur verið hvar sem er og
skjólstæðingar eiga að geta valið sér
lækni svo lengi sem hann getur tekið
fleiri að sér – en auðvitað þurfa að
vera einhverjar reglur um hámarks-
fjölda skjólstæðinga hjá einum lækni.
Það tekur hins vegar tíma fyrir lækni
að byggja upp trúnað við skjólstæðing
sinn og þekkingu á heilsufari fjöl-
skyldunnar. Þess eru raunar dæmi að
læknar á heilsugæzlustöðvum geri
ekkert með reglur um að þeir eigi að
rjúfa tengslin við skjólstæðinga sína
þegar þeir flytja.
Jón Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra sagði hér í blaðinu í fyrradag að
ætlunin væri að halda áfram viðræð-
um við heimilislækna í haust, sam-
kvæmt þriggja ára gamalli viljayfir-
lýsingu ráðherra um að fjölga
möguleikum í heilsugæzlunni og auka
sjálfstæði lækna. Þrjú ár eru auðvitað
fráleitur dráttur á þessu máli, sem
snýst ekki eingöngu um sérhagsmuna-
baráttu lækna, heldur klárlega um
hagsmuni almennings sem notenda
heilsugæzlunnar og skattgreiðenda.
Eins og á svo mörgum öðrum svið-
um felast mikil tækifæri í því að nýta
kosti einkarekstrar, samkeppni og
valfrelsis í heilsugæzlunni.
Í ÁTAKANLEGUM HEIMI
Sumt er fjallað um stanslaust í fjöl-miðlum, annað kemst vart að, líkt
og það eigi sér stað í tómarúmi. Á Al-
þjóðlegri kvikmyndahátíð í Reykja-
vík, sem nú stendur yfir, er sýndur
fjöldi áhrifaríkra mynda þar sem
fjallað er um mannréttindabrot, vald-
níðslu, misrétti, ójöfnuð, örbirgð og
yfirgang í átakanlegum heimi. Sýn-
ingar á þremur heimildamyndum hafa
vakið athygli og á undanförnum dög-
um hafa birst viðtöl við leikstjóra
þeirra hér í Morgunblaðinu.
Átakanlegasta myndin er sennilega
Týndu börnin. Hún fjallar um örlög og
afdrif fjögurra barna, sem voru neydd
til þess að berjast í hinum svokallaða
Andspyrnuher drottins í borgara-
stríðinu í Norður-Úganda. Börnin
hafa verið neydd til þess að myrða
ættingja sína og limlesta líkin. Ali
Samadi Ahadi, annar leikstjóra mynd-
arinnar, lýsir því í viðtalinu hvernig
þetta stríð, sem vart heyrist um í fjöl-
miðlum, heldur áfram vegna þess að
ráðamenn hafa ekki hag af því að
binda enda á það, en ekki síður vegna
þess að augu umheimsins beinast ann-
að.
Myndin Hvað er eftir af okkur var
tekin upp í Tíbet í óþökk kínverskra
stjórnvalda og verður aldrei sýnd í
sjónvarpi eða dreift á myndbandaleig-
ur. Strangar öryggisreglur voru sett-
ar um sýningu myndarinnar til að
vernda fólkið, sem kemur fram í
henni, fyrir ofsóknum kínverskra yf-
irvalda. Á meðan sýknt og heilagt er
fjallað um kínverska efnahagsundrið
fer minna fyrir mannréttindabrotum
og ofríki Kínverja í Tíbet í um-
ræðunni. Tíbet er ekki áberandi á
mannréttindaratsjánni og Kínverjar
eru ekki látnir gjalda hersetu sinnar
þar í alþjóðasamskiptum. Þar skipta
aðrir hagsmunir meira máli.
Myndin Enginn aðskilnaður sýnir
það hvernig deila Ísraela og Palest-
ínumanna leikur einstaklinga. Leik-
stjórinn, Elle Flanders, hefur mynd-
ina á því að sýna gamlar myndir frá
því þegar afi hennar og amma tóku
þátt í að byggja upp fyrirheitna landið
í Ísrael og dregur síðan fram hver
raunveruleikinn sé á okkar dögum
með því að rekja sögu tveggja sam-
kynhneigðra para þar sem annar að-
ilinn í sambúðinni er Ísraeli og hinn
Palestínumaður. Í myndinni sést
greinilega hvernig afbrigðilegar að-
stæður koma í veg fyrir að fólk geti lif-
að eðlilegu lífi. „Ef það eru ein skila-
boð sem ég vildi koma á framfæri með
myndinni eru það þau að við verðum
að fara að taka ábyrgð á ákvörðunum
og gerðum okkar og þeirra sem á und-
an okkur voru,“ segir Flanders.
Fleiri myndir á kvikmyndahátíðinni
eiga það sammerkt með þeim þremur
myndum, sem hér hafa verið nefndar,
að vekja athygli á ófremdarástandi,
sem ekki hefur farið hátt. Þær sýna
mátt kvikmyndarinnar til að vekja at-
hygli á óviðunandi aðstæðum og
ófremdarástandi og geta vonandi átt
þátt í því að leiðrétta brenglaða
heimsmynd þar sem það getur gerst
að börnum er beitt í blóðugum styrj-
öldum svo árum skipti án þess að um-
heimurinn veiti því eftirtekt.
GUNNAR Sæmundsson, bóndi í
Hrútatungu í Hrútafirði, sem
varð fyrir alvarlegri metan-
gaseitrun í fjárhúsi sínu 20. sept-
ember, mun hafa átt helmings-
líkur á að lifa af eitrunina en
hafði betur og er orðinn hress.
Hann lá á gjörgæsludeild Land-
spítalans í fáeina daga og var síð-
an færður yfir á lungnadeild spít-
alans til frekari aðhlynningar.
Gunnar er nú kominn heim til sín
og farinn að stunda vinnu sína
eins og áður.
Hann segir að hugsanlegt að
gasið hafi verið brennisteinsgas.
Aðdragandinn að slysinu var
stuttur, Gunnar var með dælu í
fjárhúsinu til að hræra upp í haug
hússins. Fjárhúsið er fyrrverandi
hlaða sem Gunnar breytti fyrir
nokkrum árum. „Ég kom dælunni
fyrir og setti í gang. Síðan gekk
ég til hliðar, í gegnum hesthús og
fór inn í hlöðuendann. Síðan man
ég ekki neitt fyrir en ég vaknaði á
gjörgæsludeild Landspítalans.
Líklega hefur húsið ekki verið
nógu opið og gasið því komið
beint í fangið á mér. Ég hlunkast
inn um dyrnar og er metra innan
við þær. Líklega hef ég legið þar í
um þrjú korter.“
Eiginkona Gunnars, Sigrún
Sigurjónsdóttir, kom að honum
en þá var rafmagnslaust á svæð-
inu vegna bilunar í spennistöð. Á
bænum er ISDN-tenging og því
virkaði farsími ekki í rafmagns-
leysinu. Hún varð því að aka nið-
ur að Brúarskála til að komast í
símasamband. Gunnar var fluttur
með sjúkrabíl að Dalsmynni í
Norðurárdal og tekinn um borð í
þyrlu Landhelgisgæslunnar sem
flutti hann til Reykjavíkur.
Ágúst Oddsson, læknir á
Hvammstanga, sem kom á vett-
vang við fyrsta útkall sagði Gunn-
ari síðar að það væru helmings-
líkur á að sjúklingurinn myndi
hafa slysið af. Gunnar segir að
líklega eigi hann Ágústi og eig-
inkonu sinni líf sitt að launa.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
fólk til sveita er hætt komið
vegna gaseitrunar og vissara er
að vanmeta ekki hættuna.
„Maður hefur heyrt töluvert
talað um þessar eitranir í fjósum
en minna í fjárhúsum. Síðan er
spurning sem ég hef ekki fengið
svar við ennþá. Það leikur nefni-
lega grunur á að niðurbrotsefni,
eða haugmelta, sem mikið eru
auglýst til að flýta fyrir nið-
urbroti skítsins, geti aukið hætt-
una á gasmyndun. En ég gætti
ekki að því að það var kyrrt veð-
ur og húsin ekki nægilega vel op-
in.“
„Það er seigt í mér“
Þetta er ekki fyrsta raun Gunn-
ars því 19. nóvember 2004 kvikn-
aði í hlöðunni á bænum með þeim
afleiðingum að fjöldi fjár brann
inni. Og fyrir rúmum áratug var
Gunnar skorinn upp vegna
krabbameins og annað nýra hans
fjarlægt. „Það er seigt í mér og
ég vona að svo verði áfram. En án
þess að vera með nokkurt væl, þá
finnst mér vera komið nóg, en
það ræður enginn sínum örlög-
um. Við vitum ekki hvað geris
næstu klukkustund.“
Gunnar hefur fengið gríð-
arlega mikil viðbrögð frá ætt-
ingjum og vinum eftir slysið og
hann tekur sérstaklega fram
hversu einstaklega gæðamikil
hjúkrunin á gjörgæsludeild og
lungnadeild hafi verið. „Ég be
mikla virðingu fyrir öllu því fó
sem vinnur að því að hlúa að
manni þegar eitthvað ber upp
heilsufari,“ segir hann.
Á spítalanum var Gunnar
kældur niður í 32 gráða líkam
hita og haldið þannig í einn só
hring. Hann segir það mikilsv
að hann skyldi sleppa við heila
skaða því það hefði verið bágb
ið að vakna til lífsins stórlega
skertur.
En af þessu má draga lærdó
að mati Gunnars. „Þessir haug
kjallarar eru nokkuð sem við
bændur þurfum virkilega að g
að okkur með. Ég hef heyrt m
dæmi þar sem menn hafa orði
varir við gas en tekist að koma
sér frá í stað þess að fara í kuð
ung eins og ég,“ segir hann.
„Enginn ræður
sínum örlögum“
Eftir Örlyg Stein Sigurjónsson
orsi@mbl.is
Morgunblaðið/Karl Sigurgeirss
„Þessir haugkjallarar eru nokkuð sem við bændur þurfum virkileg
að gá að okkur með,“ segir Gunnar í Hrútatungu.