Morgunblaðið - 06.10.2005, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 6. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MÉR hefur loksins borist í
hendur skýrsla samstarfsnefndar
um sameiningu sveitarfélaganna
Austurbyggðar, Fáskrúðsfjarð-
arhrepps, Fjarðabyggðar og Mjóa-
fjarðarhrepps. Tillaga
þessi er hluti af her-
ferð stjórnvalda til að
útrýma litlum sveit-
arfélögum í landinu,
og munu kosningar
um hana fara fram 8.
október næstkom-
andi, þrátt fyrir að
nánast engin kynning
hafi farið fram á til-
lögunni fyrr en nú á
síðustu dögum. Ég
hef aldrei verið hrifin
af hugmyndinni um
samruna þennan, en
ákvað þó að kynna mér skýrslu
nefndarinnar áður en ég léti dóm
falla. Það fyrsta sem stakk mig í
sambandi við samstarfsnefndina
var kynjaskipting innan hennar.
Hana skipuðu sjö karlmenn en að-
eins ein kona. Svipaða sögu var að
segja um fulltrúa í málefnahópum
sameiningarnefndar. Í þeim störf-
uðu ellefu karlmenn en sjö konur.
Hvar er jafnréttið?
Það kom á daginn að skýrslan
sem ég hafði hugsað mér að styðj-
ast við í ákvarðanatöku minni
reyndist ekki vera neitt annað en
áróðursskjal frá stuðningsmönnum
sameiningar. Svo virðist sem
nefndin hafi komist að þeirri nið-
urstöðu að sameining geti ómögu-
lega haft ókosti í för með sér. Lof-
söngur samstarfsnefndar um þá
dýrð sem ríkja muni í sameinuðu
sveitarfélagi jaðrar við að vera
kjánalegur.
Ef íbúafjöldi sveitarfélags er
allt í einu það mikilvægasta innan
þess, væri þá ekki einfaldast að
steypa bara öllu Íslandi saman í
eitt stórt sveitarfélag? Hvað verð-
ur um lýðræði innan sveitarfélags
sem samanstendur af mörgum
byggðarkjörnum með ólíkar þarfir
og mismarga íbúa?
Til að mynda er að finna ákvæði
í skýrslunni undir liðnum „Treyst-
um byggðina, þitt er valið“, sem
hljóðar svo: Ef til-
lagan um sameiningu
er felld í einu sveitar-
félagi fá íbúar þess
tækifæri til að kjósa
aftur innan sex vikna
ef meirihluti íbúa á
svæðinu er hlynntur
tillögunni og hún hef-
ur verið samþykkt í
a.m.k. tveimur sveit-
arfélögum. Síðan hve-
nær tíðkast það að
endurtaka lýðræð-
islegar kosningar,
komi ekki út sú nið-
urstaða sem yfirvöld óska eftir?
Má búast við að þennan skrípaleik
eigi að leika eftir þar til íbúar gef-
ast upp og „rétt“ niðurstaða fæst?
Þitt er valið.
Ég tel að óháð íbúafjölda viti
lítil sveitarfélög hvað þeim er fyrir
bestu, og ættu íbúar því að hugsa
sig tvisvar um áður en þeir leggja
frelsi sitt og lýðræði að hluta til í
hendur annarra, á þeim for-
sendum að hagræða. Hagræðing
kallar væntanlega á niðurskurð og
hvar mun hann koma fram? Mér
leikur til að mynda forvitni á að
vita hver stefna stjórnvalda í heil-
brigðismálum sameinaðs sveitarfé-
lags er. Mun ríkið sjá sér hag í
því að reka fjórar heilsugæslu-
stöðvar og eitt sjúkrahús í einu og
sama sveitarfélaginu? Að sjálf-
sögðu er bráðnauðsynlegt að
læknisþjónusta sé fyrir hendi í
hverju byggðarlagi fyrir sig, en
samt sem áður óttast ég nið-
urskurð á þessu sviði.
Margt af því sem samstarfs-
nefnd leggur til í skýrslunni er vel
framkvæmanlegt án þess að af
sameiningu verði. Fyrir mér er
það mjög raunhæfur kostur að
umrædd sveitarfélög hefji með sér
öflugt samstarf á ýmsum sviðum,
þó svo að stjórnsýsluskipan þeirra
muni ekki breytast. Á þann hátt
tel ég að hagsmuna hvers sveitar-
félags fyrir sig verði betur gætt
en í sameinuðu sveitarfélagi. Sam-
eining gæti á endanum orðið að
einhvers konar R-listahjakki þar
sem stærri byggðarlögin leyfa sér
yfirgang á kostnað þeirra minni.
Munurinn er bara sá að út úr R-
listasamstarfinu var leið, fyrir þá
sem ekki sættu sig við slíkan yf-
irgang, en umrædd sameining er
óafturkallanleg.
Við megum ekki gleyma því í
stórmennskubrjálæði að í litlu
samfélagi er það einstaklingurinn
sem er svo stór hluti af lítilli
heild, ekki bara gangandi kenni-
tala með lögheimili innan þess.
Það tel ég vera einn af mikilvæg-
ari kostum þess að búa í litlu, en
jafnframt öflugu sveitarfélagi.
Með það í huga ætla ég að ganga
að kjörborðinu og segja nei við
sameiningu.
Sveitarfélagið Ísland?
– Þitt er valið
Þórunn Ólafsdóttir fjallar um
sameiningu sveitarfélaga ’Við megum ekkigleyma því í stór-
mennskubrjálæði að í
litlu samfélagi er það
einstaklingurinn sem er
svo stór hluti af lítilli
heild, ekki bara gang-
andi kennitala með lög-
heimili innan þess.‘
Þórunn Ólafsdóttir
Höfundur stundar nám í
upplýsinga- og fjölmiðlagreinum við
IR og situr í stjórn UVG.
HÖFUM eitt á hreinu: Það er
engin ástæða til að gefa stjórn
Reykjavíkurborgar eftir bar-
áttulaust þó að
Reykjavíkurlistinn
bjóði ekki fram næst.
Skoðanakannanir í
október segja ekkert
til um niðurstöðu
kosninga í maí. Þarna
á milli er langur veg-
ur og mikilvægt að ná
nú saman sterku liði
breiðfylkingar sem
heldur á lofti þeim
ávinningum sem
Reykjavíkurlistinn
státar af og sækir
fram til nýrra sigra.
Samfylkingin hefur ákveðið að
efna til opins prófkjörs á breiðum
grunni í febrúar næstkomandi og
mun það marka upphaf að sókn til
kosningasigurs.
Tómarúm og tækifæri
Í því tómarúmi sem skapast í
huga kjósenda með því að Reykja-
víkurlistinn leggur sig niður frá
og með næstu kosningum fær
íhaldið auðvitað tækifæri. Þess sér
stað í könnunum. Ég hef hins veg-
ar ekki séð neitt í málflutningi eða
stefnumálum d-lista sem réttlætir
kröfu til meirihluta í borginni.
Þvert á móti. Engum dettur í hug
að göng út í Engey og íbúðarhús
þar séu hluti af verkefnum borg-
arinnar á næstunni. Í stærsta
málaflokki borgarinnar, mennta-
málum, sér þess hvergi stað að d-
listinn hafi frumkvæði en við höf-
um af miklu að státa. Enn síður
lætur íhaldið á sér kræla í menn-
ingarmálum og hver
man eftir marktæku
framlagi í fé-
lagsmálum? Í skipu-
lagsmálum raðast
stórverkefni Reykja-
víkurlistans upp:
Vatnsmýrin er loksins
laus úr viðjum, mið-
bærinn blómstrar allt
frá nýju hverfi við
Mýrargötu til hins
glæsilega tónlistar-
húss, áfram upp allan
Laugaveg með spenn-
andi möguleikum
kringum Hlemm. Í starfsáætlun
skipulagsráðs fyrir næsta ár kem-
ur fram að gríðarlegt framboð
fjölbreyttra lóða á næstu árum
mun svara allri eftirspurn og vel
það, í suðurhlíðum Úlfarsfells
koma lóðir í haust og glæsilegt
bryggjuhverfi rís síðar við Elliða-
vog. Ég vil því brýna jafn-
aðarmenn og félagshyggjufólk:
Það væru stórkostleg pólitísk mis-
tök að nota ekki þessi fjölmörgu
góðu verk okkar sem stökkpall í
næstu kosningum til áframhald-
andi stjórnar.
Borgarbúar velji borg-
arstjóraefni og lista
Samfylkingin hefur alla burði til
að taka forystu í borgarmálum,
það hafa kosningar og kannanir
ítrekað sýnt. D-listinn á ekkert
inni til þess umfram aðra nema
sögu sem löngu er liðin. Í um-
ræðunni um framtíð Reykavík-
urlistans hélt ég mjög skýrt fram
þeirri skoðun að virkja ætti sem
flesta borgarbúa við val á lista og
borgarstjóraefni. Fólkið yrði að
eiga hlutdeild í framboðinu. Sam-
fylkingin býður nú upp á leið sem
auðveldar öllum fjölda framboð og
þátttöku. Ég skora á þá sem vilja
vinna borginni vel að bjóða sig
fram til þátttöku, fylgjast mjög
vel með framvindu borgarmála á
næstunni og skapa sigursveit sem
hrindir atlögu íhaldsins næsta vor.
Svar okkar er breiðfylking í sókn
til enn meiri árangurs. Við eigum
það besta skilið.
Hvatning til jafnaðarmanna
og félagshyggjufólks!
Stefán Jón Hafstein hvetur
samfylkingarfólk til dáða ’Ég skora á þá sem viljavinna borginni vel að
bjóða sig fram til þátt-
töku, fylgjast mjög vel
með framvindu borg-
armála á næstunni og
skapa sigursveit sem
hrindir atlögu íhaldsins
næsta vor.‘
Stefán Jón Hafstein
Höfundur er formaður borgarráðs.
STJÓRNSKIPAN hvers ríkis
gegnir því hlutverki að tryggja fé-
lagslegt réttlæti og reglu. Enn-
fremur jafnræði þegn-
anna og jafnt aðgengi
að opinberri þjónustu.
Þannig var Íslandi í
árdaga skipt niður í
hreppa á þann hátt að
einingarnar gætu
staðið jafnfætis. Leit-
ast var við að engin
eining væri svo smá að
íbúarnir fyndu óhóf-
lega veikleika hennar
samanborið við
hreppa, þar sem
byggð var þéttari og
fjölmennari.
Aldir liðu og um síð-
ir urðu flutningar fólks
milli byggða stórkost-
legir. Svo afgerandi að
örfá sveitarfélög
byggja nú meirihluti
þjóðarinnar á meðan í
öðrum stappar nærri
landauðn.
Öllum lands-
mönnum er ljóst að
gerbreyta þarf skipt-
ingu landsins í hreppa
(sveitarfélög) til þess
að ná ofangreindum markmiðum.
Í stjórnarskrá segir að sveit-
arfélög skuli sjálf ráða málefnum
sínum. Mikil tormerki eru hinsvegar
á því eins og sakir standa.
Í 15 ár hafa stjórnvöld nú staðið
fyrir og stutt að svokallaðri samein-
ingu sveitarfélaga. Felst sú vinna í
því að sveitarstjórnarmenn og íbúar
hvers sveitarfélags leita samninga
og greiða atkvæði um það hvort að
leggja skuli heimasveitarfélagið nið-
ur sem sjálfstæða einingu og sam-
eina það nágrannabyggðum.
Sá sem þetta ritar hefur í allan
þennan tíma efast mjög um að með
þessu verði markinu náð, þ.e. að allir
Íslendingar hafi viðunandi aðgang
að opinberri þjónustu og að sveit-
arfélög öðlist það sjálfstæði, sem
þeim er ætlað í stjórnarskrá.
Vegna árangursleysis síðustu ára
og óvissu um árangur af vænt-
anlegum sameiningarkosningum í
október vill undirritaður benda sitj-
andi félagsmálaráðherra á einfalda
leið til þess að koma þessum málum í
lag, gera sveitarstjórnarstigið virkt
og endurreisa stjórnskipan ríkisins.
Tillaga að framkvæmdaröð og
verklýsingu:
1. Taktu Íslandskort í hönd. Átt-
aðu þig á landslaginu, búsetu fólks-
ins, dreifingu þess eftir landshlutum
og byggðarlögum og skiptingu milli
þéttbýlis og dreifbýlis.
Settu þig jafnt í spor þeirra sem í
dreifbýli búa og í þéttbýli suðvest-
urhornsins.
2. Áttaðu þig á þeim möguleika að
núverandi sveitarfélög eru afkvæmi
fortíðar, sem öldungis er óvíst hvort
að erindi eiga inn í framtíðina.
3. Áttaðu þig líka á því að smærri
byggðakjarnar eru félagslegar ein-
ingar og eiga rétt á því að vera op-
inberlega viðurkenndar
sem slíkar, þó að þær
verði felldar inn í sveit-
arfélög, sem henta
tæknivæddri nútíð og
framtíð.
4. Misjafn hagur
hreppa og annarra
sveitarfélaga í nútíðinni
mega aldrei hafa áhrif á
það hvernig landinu
verði skipt niður í sveit-
arfélög í framtíðinni.
5. Leggðu nú kalt
mat á hvort að hið eins-
leita sveitarstjórn-
arstig, sem við búum
við í dag, getur þjónað
allri þjóðinni, eða hvort
að finna þurfi upp frá-
vik eða aðra skipan til
mæta þörfum þeirra,
sem dreifðast eða þétt-
ast búa.
6. Ákafa sókn vissra
sveitarstjórnamanna
eftir auknum verk-
efnum og völdum skaltu
láta eins og vind um
eyrun þjóta þangað til
hin nýja skipan hefur tekið gildi.
Hún á hins vegar að verða til þess að
færa verkefni úr höndum ríkisvalds
til lægra stjórnsýslustigs.
7. Hafðu nú samband við sem
flesta sveitarstjórnarmenn og aðra
málsmetandi menn og fáðu fram
skoðanir þeirra á því hvernig þörf-
um skattþegnanna verði sem best
mætt í hverju héraði.
8. Með álit þeirra til hliðsjónar
skaltu draga línur á landakortið,
sem eru lagaðar til þess að skipta Ís-
landi í starfhæfar stjórnsýsluein-
ingar. Ef frávik eru nauðsynleg
samanber lið 6 hér að framan skaltu
í upphafi teikna þau inn, eftir því
sem bestu manna yfirsýn hefur gefið
þér hugmynd um.
9. Skjal þetta uppteiknað og vel
rökstutt skaltu á ný bera undir þá
sem fyrir héröðum ráða og óska eftir
skýrum og vel rökstuddum breyt-
ingatillögum þeirra.
10. Að fengnum mögulegum
breytingatillögum og teknu tilliti til
þeirra er þér ekkert að vanbúnaði að
leggja fram á Alþingi frumvarp til
laga um nýja skiptingu Íslands í
sveitarfélög.
11. Endurskoðunarákvæði. Eðli-
legt er að hin nýja löggjöf geri ráð
fyrir endurskoðunarmöguleikum í
ljósi reynslu. Reynslutímabil án
breytinga gæti verið ca eitt kjör-
tímabil, en ákvörðun um einstakar
breytingar verði síðan teknar af fé-
lagsmálaráðherra, nema um heild-
arskipan þessara mála heimti enn án
ný uppstokkun. Þá ætti aftur að
koma til kasta löggjafans.
Verði frumvarp þetta að lögum
muntu fljótt verða þess var að lands-
lýður verður jákvæðari í garð sveit-
arfélaga. Auðveldara mun verða að
fá fólk til starfa í þágu heimabyggð-
anna. Hin slítandi vinna sveit-
arstjórnarmanna við sameining-
arviðræður og undirbúning
sameiningarkosninga verður óþörf,
og þeir fá meiri tíma til að starfa að
framgangi og framförum í umdæm-
um sínum. Sveitarfélögin verða
sjálfkrafa sjálfstæðari, bæði fé-
lagslega og fjárhagslega.
Þó að hér sé í raun lagt til að
formlegum atkvæðagreiðslum verði
sleppt, vill höfundurinn undirstrika
nauðsyn þess að verkefnið sé unnið
fyrir opnum tjöldum með formlegri
kynningu gagnvart almenningi. Að
minni hyggju er verkið líklegt til
þess að taka 1–3 ár, en árangurinn
verður örugglega mikill og jákvæður
og mun koma í ljós strax og þessari
endurskipulagningu er lokið.
Endurreisn
stjórnsýslustigs
Sigurjón Bjarnason fjallar um
endurreisn stjórnsýslustigs
Sigurjón Bjarnason
’Verði frum-varp þetta að
lögum muntu
fljótt verða þess
var að lands-
lýður verður já-
kvæðari í garð
sveitarfélaga.‘
Höfundur er bókari á Egilsstöðum.
smáauglýsingar
mbl.is
Fréttasíminn
904 1100