Fréttablaðið - 24.12.2004, Blaðsíða 18

Þ að er ekki eins og HalldórÁsgrímsson þekki ekkihvern krók og kima í stjórn-
arráðinu þótt hann sé nýlega
búinn að klára fyrstu þrjá mánuð-
ina – reynslutímann í nýrri vinnu.
Myndirnar á ganginum í stjórnar-
ráðinu tala sínu máli. Halldór
byrjaði að brosa við hirðljós-
myndara ríkisstjórnarinnar þegar
vinstri stjórnin var fest á filmu
haustið 1983 og nú er hann ekki
lengur háseti á annarra manna
skútu heldur orðinn karlinn í
brúnni. Davíð Oddsson fékk lykla-
völdin að stjórnarráðinu um leið
og hann var kosinn á þing en það
tók Halldór þrjá áratugi eftir að
hann settist á þing. Svo hokinn
sem hann er af stjórnmála-
reynslu, getur eitthvað hafa kom-
ið Halldóri á óvart í þessu starfi?
„Það átti enginn von á því að
þurfa að takast á við þetta lang-
vinna kennaraverkfall,“ svarar
Halldór að bragði, „það er vand-
meðfarið með það vald að grípa
inn í kjaradeilur. Það er almennt
viðurkennt að það sé óæskilegt en
ríkisstjórn átti einskis annars úr-
kosti því hagsmunir almennings
voru í húfi. Deiluaðilar viður-
kenndu að verkfallið hefði að lík-
indum staðið fram að jólum eða
fram á næsta ár. Þetta var ófyrir-
sjáanlegt.“
–Hvað stendur upp úr á þess-
um hundrað dögum af því sem
ríkisstjórnin hefur beitt sér fyrir?
„Skattalækkanirnar eru orðnar
að lögum og þar með er buið að
hrinda í framkvæmd helstu atrið-
um stjórnarsáttmálans. Síðan var
gengið frá húsnæðismálunum og
málefnum LÍN og sölu Símans
komið í ákveðinn farveg. Það er
búið að semja við Morgan Stanley
um að vera ráðgjafi við söluna. Öll
stóru málin þokast þannig hratt
og örugglega í rétta átt.“
–Þú nefnir húsnæðismálin.
90% lánin virðast hafa komið
vaxtalækkunum bankanna af
stað. Blasir ekki við að Íbúðalána-
sjóður komist í slæma stöðu
vegna uppgreiðslu húsnæðislána:
verði annað hvort að hækka sína
vexti eða fá meðgjöf frá ríkinu?
„Það stendur ekkert til að veita
auknu fé til Íbúðalánasjóðs. Hann
gefur út skuldabréf og þótt vaxta-
munurinn á þeim og lánum til
fólks sé lítill, er hann nægur til
þess að standa undir þjónustu við
fólk. Og hún hefur stórbatnað því
flestir geta nú keypt sér húsnæði
og bankarnir eru komnir inn á
þennan markað. Þeir voru þar
ekki áður að öðru leyti en því að
bjóða upp á dýr yfirdráttarlán og
þess háttar. Hins vegar kann hlut-
verk Íbúðalánasjóðs að breytast í
kjölfarið. „
–Með hvaða hætti?
„Það þarf að komast meiri
reynsla á þetta, því það er ekki
langt síðan bankarnir komu inn á
markaðinn. Ég er sannfærður um
að það komst á rekspöl vegna að-
gerða ríkisstjórnarinnar en það
gerðist hraðar en við bjuggumst
við. En það er gott þegar neikvæð-
ir hlutir breytast í jákvæða.“
–Það hafa orðið hvöss orða-
skipti í hverju málinu á fætur
öðru á Alþingi í haust og stjórnar-
andstaðan haldið uppi hörðu
andófi í til dæmis skattamálunum,
kennaradeilunni og Íraksmálinu?
Hefur færst meiri harka í stjórn-
málin eftir fjölmiðlamálið?
„Mér finnst stjórnarandstaðan
ekki mjög hörð. Það er allt annað
mál að hún hefur sett sig á móti
mjög mörgum málum. Hins vegar
er óskýrt hvað hún vill. Annan
daginn vill hún helst engar skatta-
lækkanir en hinn vill hún hafa
þær öðruvísi. Mér finnst stjórnar-
andstaðan mjög ómarkviss. Ég er
kannski ekki rétti dómarinn en
svona blasir þetta við mér.“
–Því er haldið fram að Fram-
sókn standi ein gegn lækkun mat-
arskattarins, formaður Samfylk-
ingarinnar hefur mjög auglýst
eftir ykkar afstöðu.
„Forgangsmál ríkisstjórnar-
innar birtast í skattalækkunum
okkar. Þar eru tekju- og eigna-
skattar lækkaðir og barnabætur
stórhækkaðar. Þetta var miðað við
forsendur efnahagsmála í dag.
Síðan ætlum við að fara í úttekt á
virðisaukaskattnum. Það stendur
ekki á Framsóknarflokknum að
breyta virðisaukaskattskerfinu til
hagsbóta fyrir neytendur. Þing-
menn okkar hafa til dæmis lagt
áherslu á lækkun virðisaukans á
barnaföt svo dæmi sé tekið.
Við höfum tvö virðisaukaskatt-
stig í dag, 24,5% og 14%. Það
liggur fyrir að mín skoðun er sú
að það væri heppilegra að hafa
aðeins eitt stig en fyrst þau eru
tvö, er það ekki aðalatriði hvort
lægra þrepið er 14, 10 eða 7%.
Þetta er spurning um efnahags-
legt svigrúm. Það kemur í ljós.
Við framsóknarmenn viljum
viðhalda öflugu velferðarkerfi og
við viljum ekki ganga svo langt í
skattalækkunum að grafið sé und-
an því.
Össur Skarphéðinsson er sífellt
að reyna að finna leiðir til að koma
á klofningi á milli stjórnarflokk-
anna. Hann verður að eiga þessa
tómstundaiðju við sjálfan sig.“
–Íraksmálið hefur verið fyrir-
ferðarmikið á þingi og í umræðu í
þjóðfélaginu. Orð sem þú lést
falla á Alþingi fyrir innrásina
benda til þess að þú hafir skipt
snarlega um skoðun og tekið
u-beygju í afstöðunni til kröfunn-
ar um samþykki öryggisráðsins
við árás á Írak. Halldór, það er
ekki líkt þér að taka u-beygju í
stjórnmálum.
„Ég tók enga u-beygju. Ég var
fyllilega sjálfum mér samkvæm-
ur. Við eigum að beina sjónum
okkar að framtíðinni. Nú hefur
ný ályktun verið samin um Írak
og það er unnið samkvæmt
henni. Það hefur mætt á mörgum
þjóðum og miklar fórnir hafa
verið færðar til þess að kosn-
ingar geti farið fram í janúar.
Stjórnarandstaðan hefur gert
stórmál úr því liðna á þingi en
hún hefur ekki gefið skýr svör
við því hvort hún styðji ályktun
öryggisráðsins númer 1546 eða
ekki.“
–Stjórnarandstaðan hefur til
dæmis fullyrt að Davíð Oddsson
hafi einfaldlega látið þig standa
andspænis orðnum hlut?
„Þetta er eins og hver önnur
vitleysa. Þetta mál var rætt á rík-
isstjórnarfundi og tekin afstaða
til þess og enginn ágreiningur um
það.“
–Hvað með Bobby Fischer,
hefðir þú beitt þér fyrir að hann
fengi dvalarleyfi eins og Davíð
Oddsson hefur gert?
„Útlendingastofnun hafði sam-
band við forsætis- dómsmála- og
utanríkisráðuneyti um þetta mál í
byrjun nóvember. Öllum fannst
sjálfsagt að taka þessu máli vel.
Ég fól ráðuneytisstjóra míns
ráðuneytis að sjá um þetta mál.
Það hefur verið full samstaða um
þetta frá þvíað það kom til okkar
kasta í byrjun nóvember.“
–Er ekki hætta á því að þetta
spilli viðræðum við Bandaríkin
sem hefjast í janúar?
„Ég hef enga trú á því. Ég tel
ekki rétt að blanda saman þessum
málum. Vinátta Íslands og Banda-
ríkjanna er dýpri en svo að við
ráðum ekki við þetta mál, það er
ekki svo stórt.“
–Nú eru hveitibrauðsdagarnir
liðnir, hveru eru stóru málin
framundan?
„Einkavæðing Símans er
framundan og það er mjög mikil-
vægt að þar takist vel til. Stóra
viðfangsefnið er svo efnahags-
málin. Það verður að viðhalda
stöðugleika og það þarf að halda
vel um stýrið í þeirri miklu
spennu sem óneitanlega er í þjóð-
félaginu. Hagvöxturinn er mikill -
– meiri en við áttum von á – og það
er mikill kraftur í efnahagslífinu
eins og sést á útrás fyrirtækja og
þátttöku okkar í alþjóðlegum
viðskiptum. Ríkisvaldið þarf að
viðhalda stöðugleikanum en um
leið forðast að hægja ekki um of á
vexti.
Þjóðin er bjartsýn og á meðan
henni líður vel, líður forsætisráð-
herranum vel. „
–Þú virðist vera kominn í jóla-
skap!
„Þetta sést nú á könnunum, það
er meiri verslun nú en áður og það
bendir til að fólk sé bjarsýnt.“
–Hvað með stjórnarskrármálið?
„Það er mjög stórt mál sem er
framundan og ég vonast til að til-
nefningar í nýja stjórnarskrár-
nefnd liggi fyrir um áramótin. Ég
tel að það sé mikilvægt að sam-
staða náist um málið fyrir næstu
kosningar. Það er líka mikilvægt
að um breytingarnar fari fram
opin og víðtæk umræða og sem
flestir taki þátt í henni – ekki bara
stjórnmálaflokkarnir.“
–Þú hefur sjálfur nefnt nokkur
áhersluatriði þín eins og að fjölga
þjóðaratkvæðagreiðslum og skil-
greina hlutverk forseta og þings.
Hvort er mikilvægara að ná þessu
fram eða ná samstöðu?
„Auðvitað er grundvallaratriði
að ná samstöðu um þessi mál, ég
held að það ætti ekki að vera
vandamál. Það er rík áhersla hjá
mjög mörgum að opna möguleika
á þjóðaratkvæðagreiðslum sem
ekki er gert í núverandi stjórnar-
skrá. Sú áhersla hefur áhrif á aðra
hluti. Það þurfa líka að vera skýr
mörk um valdsvið Alþingis, for-
setans og svo framvegis. Þetta
hefur verið vanrækt á undanförn-
um áratugum.“
–Áttu við að ákvæði um þjóðar-
atkvæðagreiðslur hafi áhrif á
synjunarvald forsetans?
„Alþingi hefur aldrei sett lög
um þjóðaratkvæðagreiðslur. Það
er vísbending um að ekki hafi ver-
ið gert ráð fyrir að til þess kæmi
að því yrði beitt. Menn hefðu lagt
fram frumvarp ef menn hefðu
haldið að til þess gæti komið. Það
hefur enginn þingmaður gert.“
–Hvernig hafa samskipti þín
verið við forseta Íslands frá því
að þú varðst forsætisráðherra?
„Mjög góð.“
–Hefur fjölmiðlafrumvarpið
og synjun forsetans á undirritun
laganna haft áhrif á samskiptin?
„Nei.“
–Nú gengur jólahátíðin í garð
og áramótin eru í sjónmáli. Breyt-
ir það einhverju að þú ert orðinn
forsætisráðherra?
„Nei. Við höldum upp á jólin
með hefðbundnum hætti. Hjá
okkur eru jólin eins og hjá flest-
um íslenskum fjölskyldum, tími
til að efla fjölskyldutengslin. Við
reynum að njóta helgi og friðar
jólanna.“
–Áttu þér einhverjar jólahefðir?
„Við höldum okkur við gamlar
hefðir úr fjölskyldum okkar í mat;
borðum rjúpur og hangikjöt. Við
borðum skoskar rjúpur núna eins
og í fyrra – þær eru alveg ágætar.
Hangikjötið kemur svo frá Hóls-
fjöllum. Við höldum í þá siði sem
við vöndumst á okkar æskuheimil-
um.“
–Strengirðu áramótaheit?
„Nei. Hins vegar eru áramótin
tími upprifjunar og umhugsunar.
Það er öllum hollt að líta yfir far-
inn veg á árinu sem er að líða og
fara yfir hvað maður sjálfur og
aðrir hefðu mátt gera betur.“
–Er eitthvað sem þú sérð eftir?
„Ég hef gert mín mistök eins og
aðrir. Ég játa það fyrir sjálfum
mér en er lítið gefinn fyrir að bera
slíka hluti á torg.“
–Var 2004 gott ár?
„Já. Íslendingum hefur vegnað
betur en oftast áður. Við getum
tekist á við ýmis verkefni sem
aðrar þjóðir geta ekki þótt vanda-
málin blasi hvarvetna við. Við
erum ein ríkasta þjóð í heimi.
Möguleikar okkar eru meiri en
nokkru sinni fyrr.“
a.snaevarr@frettabladid.is
18 24. desember 2004 FÖSTUDAGUR
Halldór í hundrað daga
Halldór Ásgrímsson heldur upp á það um jólin að hundrað dagar eru liðnir frá því að hann varð
forsætisráðherra. Hann lítur yfir „hveitibrauðsdagana“ eins og fyrstu hundrað dagar forystumanns
ríkisstjórnar eru kallaðir. Þar ber hæst skattalækkanir, kennaraverkfall, vaxtalækkanir og Írak.
ÍBÚÐALÁNASJÓÐUR „Það stendur ekkert til að veita auknu fé til Íbúðalánasjóðs. Hann gefur út skuldabréf og þótt vaxtamunurinn á
þeim og lánum til fólks sé lítill, er hann nægur til þess að standa undir þjónustu við fólk.“
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
VA
Það er líka mikil-
vægt að um
stjórnarskrárbreytingarnar
fari fram opin og víðtæk
umræða og sem flestir taki
þátt í henni – ekki bara
stjórnmálaflokkarnir.
,, Vinátta Íslands
og Bandaríkjanna
er dýpri en svo að við
ráðum ekki við þetta
Fischer-mál, það er ekki
svo stórt.
,,