Tíminn - 22.08.1976, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 22 ágúst 1976
menn og málefni
Skattar og auðgunarbrot
Ranglát
skattalög
Liklega er þaö tvennt, sem fólki
hefur oröib tiöræddast um siöustu
daga. Annaö er skattarnir, og þó
einkum þeir menn, sem dags dag-
lega er ekki annaö aö sjá en hafi
nóg fyrir sig aö leggja, jafnvel
meira en gengur og gerist, en
bera þó litla skatta eöa enga, ef
þeir fá þá ekki styrktarfé sér til
uppihalds. Hitt er ávisanamáliö
mikla, sem upp komst viö athug-
un i Seölabankanum i framhaldi
af hinu svonefnda Geirfinnsmáli.
Þetta tvennt er þaö, sem oftast
ber á góma, þar sem hittast tveir
menn eöa fleiri.
Aö sjálfsögöu er þaö ekki neitt
nýtt, aö fólk ræöi um skattana,
bæöi þá sem þvi sjálfu er gert aö
borgaogöörum.um þaö leytiárs,
erskattskrárnarerulagöar fram.
En þaö, sem mestu f jöri hleypir i
þessar umræöur, er hiö augljósa
og ódulda ranglæti, er blasir viö a
siöum skattskránna. A hverju
einasta ári birta blöö landsiris
heila runu af nöfnum manna, sem
komiö hafa sér undan því aö taka
eölilegan þátt i framlögum til
rikissjóös, og hinir reyndustu og
færustu starfsmenn á skattstof-
um landsins fórna höndum og fá
ekki aö gert hversu fegnir sem
þeir vildu. Skatlalögin eru oröin
eins og gloppótt net, sem bók-
haldsrefum er ieikur einn aö
smjúga i gegnum, nema þvi aö-
eins aö þeir séu menn á iaunum
hjá öörum en sjálfum sér.
Einn yfirmanna i skatt-
stjórnarkerfi landsins uefur sagt:
Þeir, sem viö skattaframtölin
vinna, vita iöulega, aö verk
þeirra eru gagnslaus eins og i
pottinn hefur veriö búiö. Meö þá
vitneskju i veganesti koma þeir
til vinnu á morgnana, sú vit-
neskja er fylgifiskur þeirra i
starfi frá morgni til kvölds, og
þetta geristviku eftir viku, mán-
uö eftir mánuö og ár eftir ár.
Þaö er aöeins nokkur hluti
þjóöarinnar, sem ber tekjuskatt,
og hann riflegan, en aörir geta
smeygt fram af sér beizlinu,
nema þeir séu börn i lögum og
einfeldningari framtölum, eöa aö
öörum kosti of heiöarlegir til þess
aö notfæra sér undankomu-
leiöirnar. Qg fyrir þaö hefnist
þeim aö sjálfsögöu, þegar til
kasta gjaldheimtunnar kemur,
svo hollt sem þaö er hugarfari
fólks og þeirri hneigö til heiöar-
leika, sem eftir er.
Bankar og skatt-
kúnstarmenn
Fjölmargir þeirra manna, sem
þannigsleppa viöeölilegan skatt,
hafa órafé I veltu og eiga eignir,
sem nema mörgum tugum millj-
óna. Slikar eignir kunna jafnvel
aö hafa myndazt á sömu árum og
þessir menn greiddu litla eöa
enga skatta og höföu samkvæmt
niöurstööum framtalsins tæpast
til hnifs og skeiöar.
Hér kemur þaö til, aö sumir
þessara manna viröast eiga
innangengt I banka landsins og
geta fengiö þaöan stórar fúlgur,
þótt venjulegu fólki veitist iöu-
lega erfitt aö fá teljandi lán, þótt
nauösyn beri til. Aö minnsta kosti
kom þaö á daginn, þegar mál Al-
þýðubankans voru efst á baugi,
aö fáeinir menn höföu getaö safn-
aö þar skuldum, sem námu tug-
um oghundruöum milljóna, og þá
segir sig sjálft aö æriö mörgum
öörum, sem fóru fram á hlutfalls-
lega litiö, hefur oröiö aö neita um
liðsinni — fjölmörgum fyrir hvern
einn af stóru hákörlunum.
Vextir af miUjónaskuldum eru
aö visu háir, en þó er veröbólgari
enn meiri, og um eignirnar, sem
keyptar voru fyrir peningana,
gildir hiö sama og svo fallega er
sagt um skóginn, sem vex á meö-
an þú sefur. Eignirnar hækka óö-
fluga I veröi, ogskuldarinn getur
staðið upp rlkur, þegar honum
þykir þaö henta. RUciö kemur
ekkiogkrefurhann um neittfrek-
ar en fyrri daginn, ef hann kann
sina kúnst. Sumar þessara eigna
er meira aö segja unnt aö nota
með afskriftum og skyndiaf-
skriftum tU þess aö gera miklar
tekjur aö engu á skattaskýrsi-
unni.
Réttlæti í
skattamálum
Sumir hafa vUjaö nota sér
gremju fólks út af ranglætinu i
skattamálunum tU þess aö afla
sér fylgis með þeirri kenningu, aö
tekjuskatt eigi aö afnema með
öllu. Þá losnuðu láglaunamenn aö
sjálfsögöu viö aö greiöa skatt af
litlu, en hálaunamenn myndu lUca
halda mUdu óskertu sem sagt öllu
slnu. Ekki væri það réttlæti.
Auk þess yröi rlkissjóður vita-
skuld aö fá jafngildi tekjuskatts-
ins með öðrum hætti, og þaö hafa
þessir menn boðað, aö ætti aö
gerast meö nýjum eöa hækkuöum
neyzlusköttum. En einmitt þaö
kæmi harkalega viö suma þá, er
sizt skyldi. Barnafólkiö, stóru
fjölskyldurnar yröu haröast úti.
Þannig myndi breyting af þessu
tagi fyrst og fremst færa hálaun-
uðum mönnum meö fátt fólk á
framfæri ávinning, en láglauna-
fólk yrði engu bættara, og þaö,
sem meöalþungt eöa þungt
heimili heföi, yröi enn verr úti en
áður.
Skattalögin þarf aftur á móti aö
gera svo úr garöi, aö þau séu
sanngjörn, og geri ekki upp á
milli manna og stétta, og per-
sónufrádráttur aö miðast viö
brýnar nauöþurftir, en. ekki
draga dám af þeim tima, þegar
beinllnis viröist hafa gert ráö
fyrir almennum skattsvikum.
Siöferöi og almenn réttlætis-
kennd I landinu á mikiö undir þvi,
aö þolanlega takist til um þá
endurskoöun skattalaganna, sem
nú fer fram. Þaö mun enn siga á
ógæfuhliö, ef skattalögin veröa
eftir sem áöur óskapnaöur, sem
veitirsumum svigrúm til aö kom-
astundan skattgreiöslum og öðr-
um sligandi krossi.en þaö veröur
læknisdómur fyrir sjúka þjóöar-
sálina, ef tekst aö gera skattalög-
in nokkurn veginn réttlát. Aö
sönnu þarf ekki ab gera þvi
skóna, aö meö öllu veröi komiö í
veg fyrir undandráttog skattsvik,
en viö ættum þó aö geta fengiö
skattalög, sem hvorki bjóöa þús-
undum manna upp á aö gerast
liöhlaupar I skattamálum né gera
starfsfólki á skattstofum ókleift
eða iilkleift aö þjóna réttlætinu.
Stórskaðlegt
laumuspil
Hitt málið, sem mest hefur ver-
iö rætt um, ávisanasvikin al-
ræmdu, er annars eölis. Þaö ber
svip undirheimanna. Þeir, sem
smokra sér fram hjá þvi aö
greiöa skatt, gera þaö langflestir
1 skjóli afleitra laga. Meö
ávisanamisferlinu hafa ófyrir-
leitnir menn myndaö meö sér
hring eöa hringi, sem varla getur
annað veriö en stjórnaö hafi veriö
af mestu nákvæmni, til þess aö
klófesta vaxtalaust veltufé á
ólöglegan hátt.
Kunn er tala þeirra aöila, ein-
staklinga og fyrirtækja, sem
þetta hafa iðkaö árin 1974 og 1975,
en ekki hvaö fyrr kann aö hafa
gerzt, ef þetta atferli á sér rætur
lengra aftur i timann. Vitaö er
nokkurn veginn, hvaö þessi
þokkalegu samtök hafa náö út
miklu fé samtals á innstæöulaus-
ar ávisanir — i kringum fjórar
miil. kr. aö jafnaði hvern virk-
an dag á þessum tveimur árum,
sem rannsóknin nærtil. Siazthef-
ur út, aö þó nokkrar banka-
stofnanir komi viö sögu á ein-
hvern hátt, ekki endilega svik-
samlegan, og spurzt hefur, aö
einn bankagjaldkeri hafi hætt
störfum. Loks er alþjóö kunnugt,
aö máliö er nú hjá sakadómi aö
undangenginni rannsókn i Seðla-
bankanum.
Það, sem berst manna á miili
um þetta mál aö ööru leyti, er
sumt ef til vill nærri lagi, en ann-
aöafkyni þess oröróms, sem fæö-
istaf getgátum og missögnum. Sá
háttur hefur sem sé verið hafður
á af hálfu þeirra, sem um þetta
mál hafa fjallað, Seölabanka og
sakadóms, aö leyna þvi, sem unnt
hefur verið aö leyna sem allra
lengst, en þess konar orkar eins
og þrigildur áburöur á ræktar-
land: Þá fá sögusagnirnar breiöa
vængi og fijúga frjálsar manna á
milli. Hver sem vill ljá þvi eyra,
getur heyrt nefnd nöfn fjölda
manna, karla og jafnvel kvenna,
sem eiga að vera meöal skúrk-
anna i ávisanasvikunum —
þar á meöaí margra, sem tvi-
mælalaust eru alsaklausir.
Eftir þvi sem fleiri dagar li'öa i
þögn hjá þeim aöilum, sem meö
málib hafa fariö, mun mannorö
fleira og fleira fólks verða fóta-
þurrka þeirra, sem eru velta þvi
fyrir sér, hverjir aö þessu stór-
fellda svikamáli standi. Sumt af
þessu fólki er áreiöanlega alveg
grandalaustsjálft, þar til einhver
vandamanna þess eöa kunningja
segir þvi, hvaöa orðrómur er á
kreiki.
Nöfnin
á borðið
I forystugrein blaösins i gær
var þess krafizt, aö þeir menn,
sem viö þessi umfangsmiklu
ávisanasvik eru riönir, veröi sótt-
ir til saka svo fljótt sem veröa
má, og nöfn þeirra birt almenn-
ingi. Þaö hlýtur aö vera skylda
sakadóms og Seðlabanka aö rjúfa
þögnina. Meginrökin eru tvenn:
Annars vegar er óhæfa, aö nafn-
greint fólk skuli bendlaö viö málib
aö ósekju — hins vegar hafa þeir,
sem viö þessa sögu koma, sizt af
öllu unniö til þess aö breiddur sé
yfir þá einhver liknarhjúpur. Þaö
gildir einu, hverjir þeir eru, hvaö
þeir heita og hvar i stétt þeir
standa. Þá veröur aödraga fram
i dagsljósiö, og þeir verða aö hlita
óvilhöllum dómi að vel rannsök-
uöu máli. Og það sem fyrst.
Þaö má með engu móti ala á
tortryggni meðal almennings
þess kyns, að löggæzlumenn i
landinu séu fyrst og fremst á
hlaupum eftir hnuplurum ogsiga-
rettuþjófum, en fari huldu höföi
meö stórmál af þessu tagi.
Flugnaveiðina á löggæzlusviöinu
þarf vafalaust aö stunda, en þaö
þýöir ekki, að gammarnir eigi aö
fá að fela sig. Þaö væri i hrópandi
mótsögn viö réttarvitund heiðar-
legs fólks i landinu aö þegja til
langframa um nöfn i þessu máli,
og þaö er áreiöanlega jafnt viö-
horf mannsins á götunni, sem
kallaöur er, og þeirra, sem skipa
hin æðstu embætti.
Auðgunarbrotin
undirheima-
einkenni
Þjóöfélag okkar hefur veriö
misferlasamt mörg hin seinni ár.
Silkihanzkar geta veriö viö hæfi,
þegar ungir menn og ómótaöir
glæpast til afbrota og ekki örvænt
um vilja þeirra til þess aö sjá fót-
um sinum forráö. Smávægilegar
yfirsjónir eru ekki neitt til þess aö
fara meö i fjölmiðla eða blása út á
annan hátt. En stórkostleg
auögunarbrot, drýgö af full-
þroska mönnum af rábnum huga
um langt skeiö, hljóta aö lúta öör-
um reglum, ef viö eigum ekki
beinlinis aö kynda undir þá elda,
sem á þjóöinni brenna og magna
ófyrirleitna ágirndina, sem ekki
skirrist viö aö beita hvers konar
brögöum til þess aö þyngja
pyngju sina, og stuöla meö þvi aö
þvi, að þjóöin sogist niöur á
undirheimastig.
Illa fengnir fjármunir eru ekki
af hinu góða, og þaö mun koma
fleiri og fleiri i koll, ef viö temjum
okkur ekki aö gera á þvi strangan
greinarmun, hvort efna er aflað
meö heiöarlegri vinnu og nytsöm-
um fyrirtækjum eöa á annan og
vafasamari hátt, þó aö i hnúkana
taki, þegar menn, sem hvorki
geta afsakaö sig meb neyö, fá-
vizku né ósjálfræöi ganga ekki
aöeins götuna meöfram glæpa-
veginum, heldur hann sjálfan.
Peningarnir eruekki allt, þó aö
þeir séu kallaðir á stundum afl
þeirra hluta, sem gera skal.
Manngildiö gnæfir hátt yfir þá.
Heiöursfátækt er margfalt betra
hlutskipti en vansæmdarauður.
— JH