Tíminn - 28.01.1979, Blaðsíða 15

Sunnudagur 28. janúar 1979
V0 ■
15
varnarmálaráðuneytisins. Þetta
eru um 13% þeirra tilrauna, sem
hið opinbera stóð fyrir á þvi ári.
2.Tannlæknisfræði.
Dýr (alla vega kettir, rottur,
hundar og kanlnur) hafa I slaukn-
um mæli verið notuð við tann-
læknisfræðilegar tilraunir, enda
þótt tennur þeirra séu mjög óllkar
mannstönnum. Boraö er I tennur
dýranna eða þær fjarlægðar og I-
gerðir látnar ná sér á strik. Vlst
er, að tilraunir þessar eru mjög
þjáningarfullar — þess utan hafa
þær a.m.k. mjög litið læknis-
fræðilegt gildi.
Tilraunir utan Bretiands
Menn halda oft, að breskir
rannsóknarmenn framkvæmi
ekki eins hrottafengnar tilraunir
og starfsbræður þeirra vlða er-
lendis. Trúlega er þarna fyrst og
fremst um það að ræöa, að Bret-
um er þaö I blóð borið að lýsa
hlutunum á „fínni” hátt — miðað
við t.d. Bandarikjamenn, sem
yfirleitt eru ekkert að skafa utan
af hlutunum i lýsingum slnum.
Sálfræðingar i Connecticut hefur
bent á, að apar sem ákveðinn
hluti heilans hefur verið fjar-
lægöur úr, eigi það stundum til að
éta saur. Við þessar athuganir
notaði hann ókynþroska rhesus-
apa. Hann fjarlægði úr þeim við-
komandi heilahluta til aö athuga
hinar breyttu matarvenjur
þeirra.
Visindamaður i Kalifornluhá-
skóla reyrði niður apa, skar af
þeim skottið, dró úr þeim vig-
tennurnar og setti elektróður
langt inn I heila þeirra. Tækjum
til þvag- og blóösýnatöku var
komið fyrir inn I þeim. Eftir að
hafa fengið atferlisfræðilega
þjálfun, var öpum þessum skotið
út I geiminn.
Rannsóknarmaður við John
Hopkins læknaskólann I Balti-
more lagði stund á athuganir á
skyndilegum dauða. Þetta gerði
hann með að setja rottur niður I
vatnstank og athuga hve lengi
þær væru að drukkna. Ýmist
drukknuðu rotturnar strax (gáf-
ust upp) eöa syntu um — i allt að
sextiu klst., áöur en þær drukkn-
uöu. Hann komst einnig að þeirri
niðurstööu, að þær drukknuðu
fljótar, væri „skeggið” skorið af
þeim.
Framköilun stress og
taugaveiklunar við til-
raunaaðstæður
Allt síðan á dögum I. Pavlovs
(rússneskur) hafa dýr veriö notuö
I tilraunum, sem miða að þvl aö
sturla dýrin. Yfirleitt er þetta
byggt á sársauka, sem dýrin geta
ekki flúið frá.
Flestar sllkar tilraunir virðast
framkvæmdar I Bandarikjunum
og Sovétrlkjunum.
Árekstraprófanir
Dýr eru mikið notuð viö athug-
anir á bílslysum. Yfirleitt er dýr-
ið reyrt niður I bilsætið og bfllinn
siðan klessukeyrður á tilteknum
hraða. Þessar tilraunir eru flest-
ar framkvæmdar I Bandarikj-
unum. Notaðir eru birnir, oragn-
utanurog górillur. Þótt það sé vel
vitað, að öryggisbelti geti orsak-
að dauða fósturs, fengu banda-
riskir vísindamenn 103.800$ áriö
1968 frá samgöngumálaráðuneyt-
inu til að framkvæma klessu-
keyrslutilraunir á þunguðum
baboon-kvenöpum.
Oft eru þau dýr, sem lifað hafa
af slíka tilraun, notuð umsvifa-
laust aftur.
VII Það sem nota má I stað
dýra I tilraunum.
A siðari árum hefur fundist
ýmis konar tæki, sem nota má I
stað dýra I tilraunum:
1. Dúkkur. Notaðar i klessu-
keyrslutilraunum og viö kennslu i
liffræði, hjúkrun og læknisfræði.
Til eru mjög fullkomnar dúkkur
(„róbótar”), sem gerðar hafa
verið i þessu skyni. Til eru dúkk-
ur, sem nota má til „krufningar”.
2. Stærðfræöileg módel. Slik mód-
el hafa veriö gerö fyrir athuganir
á starfsemi flestra llffæra og líf-
fræöilegra kerfa. Nota má þau við
kennslu, sjúkdómsgreiningu og
rannsóknir. Slik kerfi geta t.d.
sagt fyrir um áhrif lyfja.
3. Vefjaræktir. Þar er um að ræða
ræktun ’ lifandi frumna, sem
fengnar eru frá ltfverum. Einn
megin kostur þessarar aðferðar,
fram yfir dýratilraunir er, að
hægt er að rækta þannig upp
mannsfrumur. Sllkar ræktanir
eru t.d. notaðir I: eiturefnaathug-
unum á „metabóliskum inhibitor-
um”.
4. Frumstæðar llfverur. T.d. hafa
bakteríur verið notaðar viö próf-
anir á verkun ýmissa lyfja.
Þessar umsagnir og tilraunir I
fyrrgreindri bók ættu aö nægja til
að gefa hugmynd um, hversu al-
varlegt ástandið er varðandi
meðferð tilraunadýra. Aðeins
hefur verið tæpt á örfáum þeirra
atriöa sem f jallað er um I bókinni
og einstök dæmi tekin af handa-
hófi. Ráðlegg ég eindregið öllum
þeim, sem þess hafa nokkurn
kost, að lesa bók þessa til hlltar.
Þar eð ástandið I þessum efn-
um getur varla talist vera alvar-
legt hér á landi enn sem komið er,
mun ekki útilokaö, að hægt verði
að hafa heppileg áhrif á þróun
þessara mála. Margfalt erfiðara
er að hafa áhrif á slikar tilraunir,
þar sem þær eru orðnar rótgrón-
ar.
Ég óttast, að lita verði á með-
ferð tilraunadýra sem hluta af
stærra vandamáli: hnignun sið-
gæðis almennt. Þvl er ekki nóg að
draga úr afleiðingum: orsakirnar
veröur lika aö reyna að uppræta.
Úr bókinni „VICTIMS OF
SCIENCE - THE USE OF
ANIMALS IN RESEARCH”,
Reyder, R. D. , Davis-Poynter,
London, 1975.
Úrdráttur — aftast I bókinni.
1. Engin frambærileg ástæða er
til að ætla, aö önnur dýr þjáist
ekki á svipaöan hátt og menn.
2. Siðustu áratugi hefur oröiö
stöðug aukning I notkun lifandi
dýra við rannsóknir.
3. Mörgum tilraunum fylgja
miklar þjáningar fyrir tilrauna-
dýrin.
4. Líklega deyja a.m.k. 100
milljónir tilraunadýra á hverju
ári I rannsóknarstofum um heim
allan.
5. Vitað er, að á ári hverju eru
gerðar tilraunir á yfir fimm
milljónum lifandi hryggdýra I
breskum rannsóknarstofum. Um
86% tilraunanna eru fram-
kvæmdar án svefnlyfja, enda þótt
margar þeirra orsaki miklar
kvalir hjá tilraunadýrunum.
6. Að öllum llkindum eru flestar
tilraunir á dýrum nú fram-
kvæmdar á vegum verslunar og
viðskipta, en ekki i fræðilegum
(akademiskum) tilgangi.
Svo virðist, sem minna en
þriðjungur breskra tilrauna á ár-
inu 1972 hafi verið framkvæmdur
I læknisfræöilegum tilgangi, og
það litur út fyrir, að slstækkandi
hlutfall kvalafullra tilrauna á
dýrum út um allan heim, sé án
tengsla við læknisfræðilegan til-
gang.
a) Eiturprófanir á hreinlætis-
og snyrtivörum, næringarlaus
efni, sem bætt er I mat, skordýra-
eitur og annar varningur, svo
sem t.d. ofnhreinsarar.
b) Atferlisfræðilegar rann-
sóknir.
7. Fjöldi dýra deyr við prófanir
á vopnum.
8. Jafnvel „venjulegt lif” (þ.e.,
utan tilrauna) á rannsóknarstof-
um hefur i för með sér töluveröar
þjáningar fyrir mörg dýr.
9. Mikill vöxtur er i „tilrauna-
dýraiðnaðinum”, sem byggir
hagsmuni sina á aukinni notkun
tilraunadýra.
10. Margir nánustu ættingjar
mannsins (þróunarfræöilega
séð) eru notaðir sem tilraunadýr.
Um 250.000 apar deyja árlega i
rannsóknarstofum út um allan
heim og vegna þessa eru nokkrar
tegundir þeirra I hættu að deyja
út.
11. Hvergi I heiminum er um aö
ræöa löggjöf, sem veitir tilrauna-
dýrum tilhlýðilega vernd. Breska
löggjöfin er áhrifalitil og 'leyfir,
að meiri háttar þjáningar séu
lagöar á dýrin.
12. Endurbætur ættu að felast
m. a. I:
a) Að banna allar kvalafull-
ar tilraunir, sem ekki eru gerðar I
læknisfræöilegum tilgangi.
b) Rlkisaðstoð við þróun aö-
feröa, sem komið geta I stað til-
raunadýra.
13. Stór hluti rannsókna á dýr-
um hefur ekkert vísindalegt gildi.
Hvergi er þetta augljósara en I
hinum geysiumfangsmiklu eitur-
efnaprófunum á verslunarvarn-
ingi.
14. Ýmsar prófunaraðferðir,
sem komið gætu I stað tilrauna
með dýr, lofa góðu, og væri hægt
að þróa þær frekar. 1 sumum til-
Heildarfjöldi brezkra tilrauna, sem fengið var leyfi fyrir. Skyggðu
hiutarnir tákna það hlutfall tilraunanna þar sem svefnlyf voru notuð.
Hlutfallslegur fjöldi þeirra tilrauna, sem framkvæmdar hafa verið
innan læknavlsindanna.
Hundur á tilraunastofu þar sem unnið er að liffæraflutningum
fellum eru sllkar aðferðir töluvert
ódýrari en notkun tilraunadýra.
15. Margir miklir umbótamenn
á sviði þjóðfélagsmála hafa einn-
ig sýnt áhuga á verndun dýra. A
slðustu árum hafa augu ýmissa
stjórnmálamanna, visindamanna
og lögfræðinga opnast varöandi
mikilvægi þessa máls.
16. Megin tilgangurinn meö
hinni geysimiklu notkun tilrauna-
dýra er ekki sá að draga úr
mannlegum þjáningum, heldur
verslunargróði. Annar megintil-
gangurinn er starfsmetnaöur.
17. Engin rökræn ástæða er til
að hundsa hagsmuni annarra teg-
unda. Eigingjörn „tegunda-
hyggja” (þ.e., umhyggja fyrir
eigin tegund aðeins) er jafnvel
varla til lengdar llkleg til að mæla
með áframhaldandi tilveru
mannsins sjálfs.
Alternatorar

1*
Maverick,
Chevrolet Nova,
Blaser,
Dodge Dart,
Playmouth.
Wagoneer
Land-Rover,
Ford Cortina,
Sunbeam,
Flat,
Datsun,
Toyota,
VW, ofl. ofl.
Verð frá
kr. 17.500.-.
'Einnig:
Startarar,
Cut-Out,
Anker,
.Bendixar,
Segulrofar,
Miðstöðvamótorar
ofl. I margar
teg. bifreiða.
Póstsendum.
BAaraf h.f.
S. 24700.
Borgartúni 19.
í
■. the first stop
on the road to excellence
Vinsælu nótnabækurnar frá ALMO eru komnar, þar á meðal: KISS
Donna Summer, Leo Sayer, Joan Armatrading, Silver Convention,
John Travolta, Quincy Jones, Bob Marley, Nazareth, The Beach
Boys, ABBA o.fl. o.fl.
Vinsamlega sendið mér litmyndalistann frá ALMO
Nafn: Sími:
Heimili: Póstnúmer:
Sendist til: PLÖTUPORTIÐ Laugaveg 17, 121 Rvk. Pósthólf 1143
Stálgrindahús
Fyrirliggjandi eru nú flestar stærðir af
stálgrindahúsum, einnig klæðningarefni
galv. og i ýmsum litum.
= HEÐINN =