Tíminn - 23.01.1983, Blaðsíða 4

4
SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 1983
Ljósavél óskast.
Vil kaupa dísel Ijósavél 10-12 kW.
Upplýsingar í síma 94-1431 og í síma 94-1234
á kvöldin og um helgar.
Eigum fyrirliggjandi
CAV 12 volta startari:
Bedford M. Ferguson
Perkins Zetor
L. RoverD. Ursusofl.
CAV 24 volta startari:
Perkings
Scania
JCB o.fl.
Lucas 12 volta startari:
M. Ferguson
Ford Tractor ofl.
CAV 24 volta alternator:
35 amper einangruð jörð
65 amper einangruð jörð
Butec 24 volta alternator:
55 ampers einangruð jörð
Einnig startarar og alternatorar fyrir allar
gerðir af japönskum og enskum bifreiðum.
Þyrill s.f.
Hverfisgötu 84
101 Reykjavík
Sími 29080
Tilkynning um tannlæknaþjónustu
fyrir 6-15 ára börn á vegum
skólatannlækninga
Reykjavíkurborgar.
Skólatannlaekningar Reykjavíkurborgar annast tannviðgerðir á
skólabörnum á aldrinum 6-15 ára.
Undanskilin eru 13-15 ára börn í eftirtöldum skólum: Hagaskóla,
Réttarholtsskóla, Laugalækjarskóla, Ölduselsskóla, Hólabrekku-
skóla, Seljaskóla, Fellaskóla, Árbæjarskóla og Hlíðaskóla.
Leiti þessi börn til einkatannlækna verða reikningar vegna þeirra
tannviðgerða greiddir í Sjúkrasamlagi Reykjavíkur gegn framvísun
skólaskírteina barnanna eða reikningarnir hafi verið stimplaðir í
hlutaðeigandi skóla.
Skólabörn, önnur en ofangreind, sem æskja þjónustu einkatann-
lækna eöa sérfræðinga, annarra en sérfræöinga í tannréttingum,
skulu fyrirfram afla sér skriflegrar heimildar til þess hjá yfirskólatann-
lækni.
Án hennar verða reikningar frá einkatannlæknum fyrir 6-15 ára
skólabörn ekki greiddir af Sjúkrasamlagi Reykjavíkur.
Reglur þessar gilda til 1. sept. 1983.
Yfirskólatannlæknir
Hestamenn -
Hestamenn
Höfum fyrirliggjandi Wembley, Turner og Skin
reiðbuxur. Wembley, Royal og frönsk Eagle
reiðstígvél. Höfuðleður, múla, taumaog hóffjaðrir.
H.B. beisli (hjálparbeisli við tamningar) og margt
fl. Einnig Skallaskeifurnar - þessar sterku með
ískrúfuðum sköflum.
Kynnið ykkur okkar verð. Sendum í póstkröfu.
Verslunin
Hestamaðurinn
Ármúla 4, sími 81146.
HESTAMAÐURINN
Sérverslun hestamannsins, Ármúla 4, sími 81146.
Frá Moskvu til Amsterdam
Pað var 20. mars 1697 sem hin
virðulega sendinefnd lagði af stað út
fyrir borgarhliðin í Moskvu og létti ekki
sinni ferð fyrr en í borginni Riga í
Lettlandi. Þar var í þá daga sænskt
yfirráðasvæði og hét sá Dahlberg er þar
var landstjóri. í Riga varð sendinefndin
að hafa nokkra viðdvöl þar eð vegna
leysinga varð ekki komist yfir ána
Dvinu. Það olli sænska landstjóranum
þó nokkrum höfuðverk hvernig bæri að
hafa móttöku hinna tignu gesta. Riga
var fögur borg og vestræn að yfirbragði,
háborg hins sænska veldis austan Eystra-
salts. Pétur var forvitinn að rannsaka
sem best alla húsagerð í þessari vestrænu
borg og fór um hana skoðunarferðir og
var í einni slíkri ferð hótað kúlu í
höfuðið af sænskum hermanni, léti hann
ekki af njósnum sínum. Þetta olli reiði
Péturs og félaga hans og ekki bætti úr
skák að Dahlberg tók þann kost að haga
móttökunni á þann veg sem væru
gestirnir á ferð í einkaerindum, þeir
greiddu sjálfir fyrir húsnæði og vistir
fyrir sig og hesta sína. Dahlberg var
auðvitað vorkunn, það hefði vafist fyrir
hvaða siðameistara sem var að skera úr
hvaða siðareglur skyldu gilda, þegar
tekið var á móti þjóðhöfðingja sem
ferðaðist í dulargervi. Móttökurnar
ollu reiði Péturs og mörgum árum seinna
var það honum sérstök ánægja að ráðast
á þessa borg og taka hana herskildi,
hann hafði horn í síðu hennar allt frá
þessum tíma.
Þegar Dvina var fær orðin yfirferðar
var haldið af stað sem skjótast og næstur
höfðingja sem var heimsóttur var hertog-
inn af Kúrlandi, en þá var Kúrland
hertogadæmi, sem formlega laut pólsku
krúnunni, en tilheyrir nú Lettlandi,
Friðrik Casimir hertogi hafði annan hátt
á en Dahlberg hafði í Riga, nú var séð
til þess að Rússana skorti ekkert í mat,
drykk né skemmtan. Tóku Rússarnir
því öllu mjög hressilega.einkum vakti
drykkja þeirra furðu viðstaddra." Þessir
Rússar eru eins og skógarbirnir sem hafa
verið vatni ausnir og skírðir:,, sagði
einhver sem fylgdist með framferði
þeirra. Að lokum heiðraði hertoginn
hinn tigna rússneska gest sinn með því
að leggja til skip sem skyldi flytja hann
til næsta áfangastaðar, Königsberg í
norður þýska kjörfurstadæminu Brand-
enburg. Þar var rússnesku sendinefnd-
inni tekið með kostum og kynjum. Pétur
mikli dvaldist í Köningsberg í 6 vikur,
en þá lagði hann enn af stað og nú var
ákvörðunarstaðurinn það land sem hug-
ur hans hafði staðið lengst til að
heimsækja,Holland.
Skipasmíöanemi
í Hollandi
Á uppvaxtarárum sínum hafði Pétur
mikli kynnst hollenskum kaupmönnum
og sæförum bæði í Moskvu Arkangelsk,
einu hafnarborg Rússaveldis þegar hér
‘var komið sögu. Holland var þá mesta
sjóveldi heims og skipasmíðar sem og
annar iðnaður stóð þar með miklum
blóma og velmegun var mikil á mæli-
kvarða þessa tíma. Ástríðuþrunginn
áhugi Péturs á öllu sem laut að skipa-
smíðum og siglingum gerði að verkum
að Holland var fyrirheitna landið í
þessari pílagrímsför hans. Þangað hugð-
ist hann sækja þá þekkingu sem hann
áleit ríki sínu mikilvægasta og flytja
hana með sér heim.
Það var síðla sumars 1697, sem
Rússakeisari sigldi upp eftir síki áleiðis
til bæjarins Zaandam, þar sem Pétur
vissi af einni stærstu skipasmíðastöð
Hollands. Það er fært í frásögúr að einn
sunnudagsmorgun þegar Pétur nálgaðist
Zaandam sá hann allt í einu kunnugleg-
an mann sitja í árabát og renna fyrir ál.
Þar var kominn maður að nafni Gerrit
Kist, járnsmiður að iðn sem hafði áður
dvalist í Moskvu og kennt Pétri nokkru
undirstöðuatriði í iðn sinni. Pétur hróp-
aði nafn Krists, himinlifandi yfir að sjá
kunnuglegt andlit á svo framandi
slóðum, en þeim síðarnefnda varð svo
mikið um er hann sá sjálfan keisara
Rússaveldis koma siglandi að
minnstu munaði að hann félli í síkið úr
bát sínum. Eftir að hafa heilsast og Kist
hafði svarið þangnareið vegna nálægðar
hins tigna gests útvegaði Kist Pétri
húsnæði í Zadam og daginn eftir í býtið
keypti Pétur öxi, hamar og annað sem
þurfti til skipasmíða, gekk með tól sín
til skipasmíðastöðvarinnar og réð sig þar
■ Vilhjálmur af Oraníu fékk einn þckktasta málara Breta til að gera þetta málverk
af Pétri mikla meðan á dvöl hans stóð í Englandi. Samtíðarpienn töidu málverkið
líkjast Pétri mjög.
til vinnu. Keisari Rússaveldis var orðinn
lærlingur í skipasmíðum í Hollandi.
Leyndin afhjúpuð
Ekki var þó Pétur mikli lengi í
Zaandam fremur en Adam í Paradís.
Þótt Pétur og förunautar hans reyndu í
hvívetna að líta út og hegða sér eins og
Hollendingar kom það fyrir ekki, fljót-
lega spurðist út hverjir þeir væru.
Margar sögur eru sagðar af baráttu
Péturs við að dylja uppruna sinn og tign.
En allt kom fyrir ekki. Einn góðan
veðurdag þegar Pétur var á göngu á götu
í Zaandam gaf hann götustrákum ávexti
að eta úr hatti sínum. Þegar ávextirnir
nægðu ekki öllum byrjuðu strákarinir að
elta hann og grýtaPétur leitaði skjóls á
veitingahúsi. Borgmeistarinn sjálfur
kom á vettvang og Pétur var neyddur til
að segja til nafns. Og gilti einu hversu
ríka áherslu hann lagði á að ekki mætti
spyrjast hver hann raunverulega væri,
vitneskjan um það breiddist út eins og
eldur í sinu. Og áðurnefndur Kist var
tekinn í karphúsið af eiginkonu sinni
fyrir að Ijúga til um hinn sérkennilega
gest. Kaupmenn og broddborgarar
bæjarins tóku að bjóða keisaranum til
veislna , en Pétur neitaði staðfastlega
öllum boðum. „Það er engin mikilvæg
persóna stödd hér,“ svaraði hann,
„keisarinn er ókominn enn“.
En dvöl Péturs í Zaandam, tók
snöggan endi og stóð aldrei nema í viku.
Bæjarbúar tóku að flykkjast að húsi
hans, elta hann hvert fótmál, þrengja sér
að honum og stara á hann í vinnunni í
skpasmíðastöðinni. Þetta varð keisaran-
um ofraun. Hann tók að loka sig inni og
á endanum flýði hann bæinn á báti sem
hann hafði keypt sér og sigldi til
Amsterdam og þar, í einni mestu
verslunar og iðnaðarborg þessa tíma
dvaldi hann í fjóra mánuði við skipa-
smíðar og önnur viðfangsefni viðlíka
fjarri verksviði manna af hanssauðahúsi.
Frá skipasmíðum
til skurðlækninga
I Amsterdam fékk Pétur að búa
nokkurn veginn óáreittur og stunda sína
iðn við skipasmíðastöð Austur-Indía
félagsins. Hann naut þess að blanda geði
við smiði og sjómenn og fræðast af þeim
allt er laut að störfum þeirra. Áhugi
Péturs náði ekki einungis til skipasmíða,
heldur einnig til siglinga og siglinga-
fræða, hann lagði áherslu á að læra að
hagræða reipum og seglum, jafnframt
því sem hann kynnti sér hvert einstakt
skref í skipasmíði frá því kjölur var
lagður þar til fullbúið skip var sjósett. í
lok dvalarinnar fékk Pétur bréf upp á
alhliða kunnáttu í skipasmíðum og
siglingum.
Jafnhliða þessu reyndi Pétur að
stjórna landi sínu með vikulegufn bréfa-
skiptum til Moskvu og hafa bréfberar
víst ekki annan tíma gegnt öðru eins
lykilhlutverki í stjórn eins ríkis eins og
bréfbera-Péturs sem voru í förum milli
Amsterdam og Moskvu. Hinir umburð-
arlyndu Hollendingar fengu svo smjör-
þefinn af því hvernig Rússakeisari sýndi
þegnum sínum hvar Davíð keypti ölið
ef honum bauð svo við að horfa, þegar
honum rann í skap við tvo embættis-
menn rússneska keisaradæmisins ísendi-
ráðinu í Amsterdam. Sendimennirnir
höfðu látið orð falla í þá átt að Pétur
hegðaði sér ekki eins og sæmdi keisara.
Þessu reiddist Pétur svo ákaflega að
hann fyrirskipaði að mennirnir skyldu
teknir af lífi þegar í stað. Hollensk
yfirvöld urðu að ganga í málið og gera
Pétri það kurteislega ljóst að hann yrði
að hlíta hollenskum lögum meðan hann
dveldist þar í landi og að þessi aftaka
yrði ekki leyfð. Lét Pétur þá sefast.
Ekki lét Pétur þó við það sitja að læra
skipasmíðar og stjórna Rússaveldi þessa
fjóra mánuði sína í Hollandi. Hann hóf
að sækja fyrirlestra um líffræði og
læknisfræði, m.a. hjá einum frægasta
líffærafræðingi heimsins, dr. Ruysch.
Hjá honum fékk Pétur þvílíkan áhuga á
þessum viðfangsefnum að hann fékkst
varla til að yfirgefa tilraunarstofur dr.
Ruysch og upp frá þessu leit hann á sig
sem lærðan skurðlækni. Samferðamenn
hans fylltust skelfingu yfir þessari nýju
ástríðu keisarans, og hugsuðu með
hryllingi til þess að hann tæki að skera