Tíminn - 23.01.1983, Blaðsíða 9

SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 1983
9
menn og málefni
HVABA BRASKARA-
LYÐUR GRÆÐIR HEST?
Einstaklingar og fyrirtæki hafa orðið
áþreifanlcga vör við orkuverðshækk-
unina. Það mætti með allt eins miklum
rétti kenna ráðherra orkumála um þá
hremmingu alla eins og að skrifa
gengislækkanir og óhagstæðan við-
skiptajöfnuð og jafnvel erfiða stöðu
iðnaðarins á viðskiptaráðherra einan.
Gagnkvæmir samningar
Islendingar eru mjög háðir innflutn-
ingi enda framleiðsla í landinu fábreytt
miðað við fjölmennar iðnaðarþjóðir.
En að sama skapi er þjóðin mjög háð
útflutningi og þar nteð erlendum
mörkuðum. Oft er forráðamönnum
viðskiptamála kennt um innflutning á
óþarfa og samkeppnisvörum, og að
tollar og verndaraðgerðir séu ekki
notaðar í ríkara mæli en gert er til að
stemma stigu við innflutningi, sent
kcppir við íslenska framleiðslu. Þetta
er hægara sagt cn gert. Við höfunt
nefnilega gert samninga við t.d. Frí-
verslunarbandalag Evrópu og Efna-
hagsbandalagið um lækkanir og niður-
fellingar á tollum fyrir útflutningsvörur
okkar og margir virðast ciga crfitt með
að skilja að samningar eru gagnkvæm-
ir. Stöðvun á innflutningi einstakra
vörutegunda cða óhóflegar hækkanir
á tollum mundu leiða til þess að þær
ívilnanir, sem íslenskur útflutningur
nýtur, yröu lagðarniður. Þcssmágeta,
að skattaívilnanir sem íslensk fram-
leiðsla naut hjá fyrrgreindum banda-
lögum nam 230 millj. kr. En það er
ekki einasta það, að ívilnanir nema'
umtalsverðum upphæðum, heldur
veikir það samkeppnisaðstöðu á er-
lcndum mörkuðum ef íslenskur út-
flutningur er miklu dýrari á markaOi
en samsvarandi vörur sem framleiddar
eru annars staðar.
Fávís spyr, hvað sá maður, sem
greidd cru laun fyrir að vera viðskipta-
ráðherra, hafi v erið að gera undanfar-
in ár.
Hann hefur til dæmis unnið ötullega
að því að greiða fyrir sölu á íslenskum
afurðum á erlendum mörkuðum. Við-
skiptasamningar eru gerðir við ríki
víða um heima svo og tollabandalög,
og þrátt fyrir að íslenskar afurðir hafi
að nokkru leyti orðið fyrir barðinu á
þeirri alþjóðlegu efnahagskreppu sem
dunið hefur yfir eiga Islendingar samt
greiðan aðgang að stórum mörkuðum
fyrir langmestan hluta útflutnings-
framleiðslunnar.
Viðskiptahallinn cr slæmur og inn-
lend eyðsla úr hófi og verður að ráða
bót á hvorutveggja en að kenna
viðskiptaráðherra einum sér um þá
óáran er álíka gáfulegt og að kenna
iðnaðarráðherra um orkuverð, eins og
það sé hans prívatmál.
Smekkleysa
Ritsmíð sú sem hér er til umræðu
skartar fyrirsögninni „Hvað merkir
Tómas? Enginn maður, enginn,
Tómur. Og klikkt er út með þessari
setningu: „Eins og allir vita heitir
viðskiptaráðherra íslenska lýðveldisins
Tómas. Og vitið þið hvað orðabók
Menningarsjóðs segir um það fyrir-
bæri: persónugervingur fyrir „engan
mann“, enginn,Tómur“.
Orðabókin gefur að vísu tvær
skýringar á orðinu. Sú fyrri er karl-
mannsnafn, en skýring 2. er tilvitnuð
grein. Höfundur jressarar smekkleysu
skal upplýstur um, að Tómas var
einn af postulunum tólf og er nafnið
úr armensku og merkir tvíburi. Þessi
skýring er gefin upp í Encyclopædia
Britannica, ef vitna þarf við.
Nafngiftir úr Biblíunni eiga sér
langa hefð á íslandi og hljóta menn að
umbera það, líka þeir sem bera eins
hánorrænt nafn og Valþór Hlöðvers-
son.
■ „Utnaríkisviðskiptum íslensku
þjóðarinnar er vitlaust stjórnað þessi
misserin. Tekjur okkar hafa verið að
minnka, mest vegna aflasamdráttar og
söluerfiðleika á þeim beinum sem við
drögum úr sjó, en samt malar hið
sjálfvirka neyslukerfi bröskurunum
gull; eys í sjóði í gegnum innflutnings-
verslunina þeim aurum sem ætti að
nota til að mæta samdrættinum. Og
afleiðingarnar láta ekki á sér standa:
atvinnuleysi vex nú hröðum skrefum
og erlendum skuldir mörlandans á
síðasta ári fóru yfir 45% af þjóðarfram-
leiðslunni. Þetta hefur orðið til þess að
greiðslubyrði okkar af erlendum
skuldum nálgast nú það að verða
fjórðungur allra okkar útflutnings-
tekna."
Ljót er lýsingin og sannleikskorn
felst í henni, en þetta er upphafið að
grein sem Valþór Hlöðversson blaða-
maður á Þjóðviljanum skrifar í blað
sitt s.l. sunnudag. Þar er ástand
utanríkisverslunar og greiðsluhalla
málað hinunt dekkstu litum, og eins og
upphaf greinarinnar ber með sér er
þetta allt Tómasi Árnasyni viðskipta-
ráðherra að kenna. Svartagallsrausið
heldur áfram og síðar segir: „Er furða
þótt spurt sé hvað sá maður sem við
greiðum laun fyrir að gegna starfi
viðskiptaráðherra hafi verið að gera
undanfarin ár?
Svarið er einfalt, hann hefur unnið
vel fyrir kaupinu sínu því það er ekki
af ónytjungshætti þess, sem nú um
stundir fer með viðskiptamál þjóðar-
innar að svo er komið, heldur sú
pólitíska sannfæring braskaralýðsins
sem ræður ríkjum í borgaraflokkunum
að fátt göfgi hjartað meira en að gera
þá ríku ríkari og hina fátæku fátækari. “
Hér er hátt reitt til vindhöggsins, eða
er maðurinn að skamma Albaníu, en
alls ekki Tómas Árnason. Hver er það
sem græðir mest á innflutningi? Það er
ríkissjóður. Aðflutningsgjöld, vöru-
gjald, söluskattur á þarfan sem óþarfan
innflutning. Lunginn af söluverði vör
unnar fer í ríkissjóð. Varla þarf að segja
skribentum Þjóðviljans hver hefur yfir
honum að ráða, að minnsta kosti
velkist það ekki fyrir þeim þegar verið
er að gorta af góðri stöðu landsjóðsins,
og hve prýðisvel er haldið þar á öllum
málum, en fátt er betur til þess fallið
að reka ríkissjóð hallalausan en lífleg
innflutningsverslun. Hitt er annað
mál, að óhagstæður vöruskiptajöfnuð-
ur er bagalegur og hættulegur til
lengdar, jafnvel þótt ríkissjóður
„græði“ meira en nokkur aðili annar á
innflutningnum.
I grein Valþórs er tíundað, að blað
hans og Alþýðubandalagið hafi ítrekað
sett fram tillögur um stöðvun á
innflutningi á tilteknum vörutegund-
um. Hann ræðst einnig á útþenslu
bankakerfisins og „fáránlega hraða
uppbyggingu einstakra ríkisstofnana.
“Vel má kenna viðskiptaráðherra að
einhverju leyti um þróun bankamála,
sem heyra undir hann, en bankarnir
eru sjálfstæðar stofnanir sem sjálfar
ráða miklu um sín mál.
En hvaða ríkisstofnanir skyldu hafa
belgst út með fáránlegum hraða, og
undir hvaða ráðuneyti skyldu þær, sem
mest og best hafa bólgnað, heyra? Ef
tekin væri upp rannsóknarblaða-
mennska í stað ofsóknarblaða-
mennsku væri einfaldasta og besta
leiðin að byrja á því að spyrja
fvrrverandi ritstjóra Þjóðviljans og
núverandi formann Alþýðubandalags-
ins um vöxt og viðgang ríkisstofnana
og heyra hvað hann hefur að segja um
fáránleikann.
Iðnaður í kröggum
íslenskur iðnaður og erfiðleikar
nans eru næstir á raunalistanum. Lítt
heftum innflutningi og Tómasi Árna-
syni er þar einkum kennt um. Iðnaðar-
ráðherra er ekki nefndur eins og
honum komi íslenskur iðnaður og
vandamál hans ekkert við. Það má líka
vel vera að það sé rétt mat hjá
Þjóðviljanum. Úr iðnaðaráðuneytinu
heyrist hvorki hósti né stuna um
íslenskan iðnað þótt margar greinar
hans séu að kikna undan alls kyns
erfiðleikum ýmist heimatilbúnum eða
aðfengnum.
Framsóknarmenn í ríkisstjórn og á
Alþingi hafa oftsinnis lagt fram tillögur
um lækkun gjalda á iðnaðarfyrirtækin
og ýmsar úrbætur til að styrkja
íslenskan iðnað. En hverjir standa á
móti? Iðnaðarráðherra þegir þunnu
hljóði nema þegar hann er að deila við
Húnvetninga eða Svisslendinga, eða
þylja doðranta frá starfshópum um
orkumál. Fjármálaráðherra er meinilla
við allar skattalækkanir til handa
iðnaðafyrirtækjum og illa gengur að fá
lækkaða tolla á aðföngum til iðnaðar.
Sá stjórnmálamaður sem hvað einarð-
ast hefur barist fyrir bættri stöðu
íslensks iðnaðar er Guðmundur G.
Þórarinsson og hann hefur fyrst og
fremst mætt andstöðu frá Alþýðu-
bandalaginu. Samt hefur Framsóknar-
mönnum tekist að fá skatta lækkaða
lítillega af iðnfyrirtækjum.
Innflutningur tilbúinna húsa hefur
aukist gífurlega á síðustu árum, og
langt er síðan Guðmundur G. Þórar-
insson vakti athygli á því að sum
þessara húsa standast ekki þær gæða -
kröfur sem gerðar eru til nýbygginga á
íslandi, og væri hægt að hamla veru-
lega gegn innflutningi þessarar sam-
keppni erlendis frá ef duglega væri að
málum staðið. En mál af þessu tagi
heyra undir félagsmálaráðuneytið.
Verðbólga og orðagjálfur
Það hefur löngum verið siður þeirra
Alþýðubandalagsmanna að ráðast
harkalega að Tómasi Árnasyni við-
skiptaráðherra og láta sem viðskipta-
halli og fleira sem miður fer í
viðskiptamálum sé honum einum að
kenna, jafnvel málaflokka sem alls
ekki heyra undir hans ráðunevti.
íslenskur iðnaður býr við 60% verð-
bólgu, en samkeppnisaðilarnir erlendis
eiga ekki við óðaverðbólgu að stríða
og gerir það þeim mun hægara að
keppa við íslenska framleiðslu. Þetta
er eitt erfiðasta vandamálið sem at-
vinnufyrirtækin á íslandi eiga við að
glíma. Framsóknarmenn í ríkisstjórn
hafa aftur og aftur lagt til harðari
aðgerðir gegn verðbólgunni en aðrir
ráðherrar, ekki síst þeir sem tilheyra
Alþýðubandalaginu lagst gegn þeim.
Það má minna á, að þegar Tómas
Árnason lét í ljósi þá skoðun seint á
árinu 1981, að harðra aðgerða væri
þorf, að forystulið Alþýðubandalags-
ins brást við hart og kallaði hann
kauplækkunarpostula og fleiri miður
þokkalegum nöfnum og töldu ekki
koma til mála að beita neinum varnar-
aðgerðum gegn dýrtíðinni, þó svo að
mjög góð reynsla hafi fengist einmitt
á því ári af niðurtalningarleiðinni, sem
var mörkuð leið Framsóknárflokksins
út úr ógöngunum, og sýndi að leiddi
til aukins kaupmáttar launa.
Alþýðubandalagsmenn hafa aldrei
tekið verðbólguna alvarlega og ávallt
verið eins og hemill á aðgerðir sem að
gagni mættu koma. en ráðist með
offorsi á róttækar tillögur til að hamla
á móti henni. En það væri billegt að
kenna þeim einum um hana. Það eru
margar samverkandi aðstæður scm
valda dýrtíð, en óðaverðbólga er
alvarlegri meinsemd en svo að hún
verði kveðin niður með innantómu
orðagjálfri,og ef niðurtalningarstefnan -
hefði fengið að njóta sín.væri margt
Oddur Ólafsson
skrifar
betur á vegi statt en nú er í ríki
Gunnars Thoroddsen.
Hver ræður orkuverði?
Minna má á að bað er ríkisstiórnin
öll sem markar heildarstefnu í þjóð-
málum. Það verðmyndunarkerfi
sem hér er við lýði er byggt á slíkri
stefnumörkun. Það er því út í hött að
kenna viðskiptaráðherra einum um
þegar vörur og þjónusta hækka í verði,
eins og oft vill við brenna. í skýrslu
ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum,
sem lögð var fram í janúar 1982, segir
um verðlagsmál:
í verðlagsmálum verður við það
miðað, að draga úr opinberum af-
skiptum af verðmyndun og auka
sveigjánleika í verðmyndunarkerfinu,
samkvæmt frumvarpi sem lagt verður
fram á Alþingi á næstu dögum. Tekið
verður upp nýtt fyrirkomulag sem
miðar að því að verðgæsla komi í
vaxandi mæli í stað beinna verðlags-
ákvæða. Stuðlað verði að hagkvæmari
innkaupum tii landsins.
Sveitarstjórnir fái heimild til þess
að breyta gjaldskrám fyrirtækja sinna.
Lögin voru sett í samræmi vió þessa
yfirlýsingu og hefur stefnan í verðlags-
málum síðan byggst á henni. Gert er
ráð fyrir að verðlagsráð ráði þessum
málum og vinni faglega með verðlags-
stjóra að framkvæmd þeirra. Þegar
hækkunarbeiðnir sem heyra undir
verðlagsráð koma til afgreiðslu eru
þær í flestum tilvikum afgreiddar
samhljóða. Gengislækkanir, sem eru
of miklar og tíðar, eru ávallt samþykkt-
ar af allri ríkisstjórninni áður en þær
koma til framkvæmda. Þær er ekki
með nokkru móti hægt að skrifa
einvörðungu á reikning viðskiptaráð-
herra, eins og stundum er gerð tilraun
til.
Orkufyrirtækin heyra undir iðnaðar-
ráðherra. Þegar fyrirtæki á borð við
Landsvirkjun, Rafmagnsveitur ríkis-
ins, Rafveita Rcykjavíkurog Hitaveit-
an gera tillögur um hækkun á töxtum
eru þær sendar til iðnaðarráðueytisins.
Þaðan fara þær til gjaldskrárnefndar,
sem i eru fulltrúar frá hverjum aðila
sem að ríkisstjórninni standa. Gjald-
skrárnefnd hcfur yfirleitt skorið till-
ögurnar niður og sent ráðuneytinu á
ný, sem leggur þær fyrir ríkisstjórnina
til samþykktar.
Á síðasta ári hækkaði orkuverð
allmiklu meira en almennt verðlag.
Það er að segja nema til álversins, þar
hefur iðnaðarráðherra ekki tekist að
hækka um eyri.