Tíminn - 05.02.1983, Blaðsíða 3

„EINHUDA AÐGERÐIR ERII
DAUÐADÆMDAR FRA UPPHAFI”
— segir Steingrímur Hermannsson, sjávarútvegsráöherra
■ „Ég tel það slæmt, að farið er að rökræða álmálið enn á ný í fjölmiðlum, og
reyndar er það eitt af því sem ég hef talið vera einna verst við þetta álmál alit, sagði
Steingrímur Hermannsson, sjávarútvegsráðherra í samtali við Tímann í gær, er hann
var spurður um hver staðan í álmálinu væri, eftir ríkisstjórnarfundinn í fyrradag, en
þar lagði Steingrímur fram gagntillögur í álmálinu, við tillögur Hjörleifs
Guttormssonar iðnaðarráðherra, eins og Tíminn greindi frá í gær.
„Iðnaðarráðherra
alls ekki viljað hafa
ráðherranefnd í málinu“
„Fyrsti liðurinn í mínum tillögum
fjallar um það,“ sagði Steingrímur, „að
sett verði á fót ráðherranefnd sem komi
sér saman um meðferð málsins. Þessa
leið hefur ríkisstjórnin farið í fjölmörg-
um mjög erfiðum málum og að mínu
mati hefur þessi leið verið mjög farsæl,
og leyst mörg erfið vandamál, sem ella
væru enn í hnút. Nú, á sínum tíma var
skipuð ráðherranefnd að mig minnir í
desember 1980, og sú nefnd, sem í voru
forsætisráðherra og ég, auk iðnaðarráð-
herra starfaði fyrst að því að senda frá
sér sameiginlega tillögu að umræðu-
grundvelli. Sfðan hittum við allir
þrír dr. Muller sameiginlega, en síð-
an hefur iðnaðarráðherra alls ekki
viljað hafa okkur með, og ég vísa frá
allri ábyrgð á því sem síðan hefur gerst
og eftir þetta dagaði þessi nefnd bara
uppi. Þetta harma ég, og tel að þetta
hafi verið mikil mistök, sem m.a. hafi
Ieitt til þeirra pólitísku átaka sem í kring
um þetta mál hafa orðið, samanber
úrsögn Guðmundar G. Þórarinssonar úr
álviðræðunefndinni. Þess vegna legg ég
til að ráðherranefnd verði sett á
laggirnar á nýjan leik.“
„Ný og minni
álviðræðunefnd“
- Er það ekki rétt að þú leggir einnig
til að ný álviðræðunefnd verði skipuð?
„Jú, ég legg til að ný álviðræðunefnd
verði skipuð og hver sjórnmálaflokk-
anna fjögurra eigi einn fulltrúa, for-
sætisráðherra eigi einn fulltrúa og Lands-
virkjun eigi einn fulltrúa. Ég tel að
Landsvirkjun eigi að vera með í þessari
nefnd, því þeir eru svo stór aðili að
málinu, og eru reyndar samningsaðilinn,
þegar um raforkuverð er að ræða. Ég tel
að álviðræðunefndin sáluga, hafi verið
of stór og þung í snúningum. Ég vek
athygli á því, að Magnús Kjartansson
sem stjórnaði viðræðum aðila á sínum
tíma, skipaði svona álviðræðunefnd, en
var ekki sjálfur í þessum viðræðum.
Magnús kom mjög vingjarnlega fram við
Svisslendingana, bauð þeim gjarnan í
kvöldverð og heimsótti þá út til Sviss,
en við vorum látnir um að þjarka við þá,
þó að það væri að sjálfsögðu undir hans
stjórn, á bak við tjöldin.
Hér hefur algjörlega breytt um, - hér
hefur ráðherra sjálfur staðið í þjarkinu,
og ekki haft með sér menn, nema þá
sem hann hefur einhliða valið og auk
þessa gefur hann Alusuissemönnum
löðrung, áður en viðræðurnar hefjast.
Ég held að slíkt séu ákaflega vafasöm
vinnubrögð í svona viðkvæmu og stóru
máli. Ég tel að vinnubrögð þau sem
Magnús heitinn Kjartansson beitti á
sínum tíma hafi verið miklu skynsam-
legri en vinnubrögð Hjörleifs, og því
eru fyrstu tvær tillögur mínar, um
og því eru fyrstu tvær tillögur mínar, um
ráðherranefndina og álviðræðunefnd-
ina, gerðar með það fyrir augum að
koma viðræðunum inn í þann farveg sem
þær voru undir stjórn Magnúsar heitins."
„íslenskur gerðardómur
okkur í hag“
- Hvað með gömul deilumál? „Ég
legg til að deilumál um verð á súráli og
rafskautum og um skatta, verði með
samkomulagi sett í gerðardóm. Ég tel
vel koma til greina að bakfæra þessa
skatta einhliða og þá eiga Svisslend-
ingarnir leikinn og geta vísað þessu í
þennan alþjóðlega gerðardóm, sem
samningurinn gerir ráð fyrir. Hins vegar
í tilboði þeirra frá 10. nóvember s.l. felst
það að þeir eru tilbúnir að leggja þessi
deilumál í íslenskan gerðardóm, og það
tel ég vera miklu betra fyrir okkur, og
okkur í hag á allan hátt. Það yrðu þá
tveir gerðardómar sem myndu fjalla um
mismunandi þætti málsins, annar með
íslenskum lögfræðingum eingöngu, og
hinn yrði með manni tilnefndum af
okkur, manni tilnefndum af þeim og
síðan yrði formaðurinn tilnefndur sam-
eiginlega, en eflaust yrði hann íslending-
ur. Að koma þessum málum inn í slíkan
gerðardóm væri okkur mjög í hag, og ég
tel það alrangt að vera að hnýta þessi
deilumál saman við hið langtum mikil-
vægara mál, sem er hækkun raf-
orkuverðsins. Ég gerði athugasemd við
tilboð iðnaðarráðherra til Alusuisse frá
21. desember, en þar var þetta allt hnýtt
saman og gert að kröfu að samið yrði
um allt í einu. Það held ég að hafi alltaf
verið vonlaust frá upphafi að slíkt
tækist.“
„Mikilvægt að fá
hækkun á raforkuverðinu
núna strax“
- Hversu miklar orkuhækkun leggur
þú til í þínum tillögum, að farið verði
fram á við Alusuisse, áður en samn-
ingaviðræður hæfust á nýjan leik? „Ég
tel, miðað við allan þann drátt sem orðið
hefur á þessu máli, að það sé ákaflega
mikilvægt að fá hækkun á raforkuverð-
inu núna strax en hve mikla þyrfti að
ræða nánar. Mér hefur virst að því sem
ég hef séð, að Svisslendingarnir útiloki
ekki slíkt, ef aðrir hlutir eru viðunandi.
Ég legg auðvitað áherslu á að viðræður
verði hafnar án tafar, og það verði fallist
á stækkun álversins, til þess að rýmka til
í viðræðunum, enda fáist viðunandi
hækkun á raforkuverði, sem yrði að
sjálfsögðu að semjast um áður en
stækkun væri heimiluð. Ástæðan fyrir
því að ég er þessarar skoðunar, er sú að
þetta álver er lítið og óhagkvæmt á
ýmsan máta, miðað við það sem tíðkast
í nýjum álverum. Álverið í Straumsvík
notar meiri orku í framleiðsluna en ný
álver gera, og miklu meira vinnuafl á
hvert tonn, en tíðkast í stærri álverum.
Ég tel það því vera okkur til hagsbóta
að styrkja rekstrargrundvöll álversins.
Þá hef ég síður en svo nokkuð við það
að athuga að inn komi nýr hluthafi. Að
sjálfsögðu á hann að vera háður okkar
samþykki, en slíkur hluthafi breikkar
starfsgrundvöllinn og styrkir vonandi
reksturinn. í þessu sambandi vek ég
athygli á því að iðnaðarráðherra er núna
■ Steingrímur Hermannsson
sjálfur í samningum við Japani um að
koma inn í reksturinn á járnblendiverk-
smiðjunni, og þarna held ég að sé um
ósköp svipuð rök að ræða, þ.e. að
styrkja markaðsgrundvöll."
„Ekki nokkur von um
að einhliða aðgerðir
næðu fram að ganga“
- Hvað finnst þér á um tillögur
Hjörleifs um einhliða aðgerðir? „Það er
ekki nokkur von til þess að einhliða
aðgerðir næðu fram að ganga á Alþingi.
Auk þess sem það myndi spilla verulega
okkar málstað, ef slík tillaga væri sett
fram á þingi og næði ekki fram að ganga,
fyrir utan það, að það myndi tvímæla-
laust spilla fyrir og tefja að einhver
hækkun raforkuverðsins næðist fram.
Þar að auki óttumst við framsóknarmenn
það, að Svisslendingarnir geti, og það
með nokkrum rétti, heldið því fram, ef
einhliða aðgerðir væru ákveðnar, að
þeir væru lausir annarra ákvæða í
raforkusamningnum, t.d. kaupskyld-
unni, þannig að þeir gætu sagt sem svo
að fyrst við gætum leyft okkur að breyta
einhliða, þá gætu þeir það þar með líka,
sem að sjálfsögðu gæti leitt til lokun-
ar álversins, því ástandið í áliðnaðinum
er svo geigvænlegt í dag. Við lokun
álversins 700 manns uppi atvinnulausir
og ég er ekki tilbúinn til að taka
ábyrgðina af því.
Nú, iðnaðarráðherra hefur svarað
þessu atriði á þann veg, að ef svo færi
þá myndum við beita neyðarrétti og
yfirtaka rekstur álversins, en ég held nú
að þá þyrftum við að opna ríkissjóðinn
ansi mikið upp á gátt, til að borga fyrir
það tap sem er á álrekstrinum í dag. Við
höfum ekki þá markaði trygga sem
Svisslendingarnir hafa, og ef við sendum
þeim reikninginn, þá held ég að hann
yrði dálítið erfiður í innheimtu! Því held
ég að einhliða aðgerð sé dauðadæmd frá
upphafi. 1 þessu sambandi skaðar ekki
að nefna að einhliða aðgerðir íslenskra
stjómvalda gætu stórskaðað okkur út á
við varðandi erlendar lántökur, og sam-
skipti við erlend fyrirtæki, auk þess sem
framtíðaruppbygging iðnaðar hér á
landi gæti stórkostlega skaðast.“
„Svona fór fyrir
klaufaskap“
Steingrímur sagði jafnframt: „Ég
harma það mjög að svona hefur farið,
og því miður þá tel ég að svona hafi farið
fyrir klaufaskap. Ég er alveg sammála
kröfum iðnaðarráðherra um hækkun
raforkuverðs og leiðréttingu á sköttum,
verði á súráli og rafskautum og ég vil láta
endurskoða skattaákvæði samningsins,
þannig að málefnalega er ekki ágreining-
ur hjá okkur. Hins vegar verð ég því
miður að segja, að ég hef sjaldan séð
haldið á málum á jafnvafasaman og
vonlausan hátt og iðnaðarráðhcrra hefur
gert í þessu máli.“
Tillögur Hjörleifs
veröa ekki lagðar fram sem
ríkisstjórnarfrumvarp“
- Hver er þá staða málsins í ríkis-
stjórninni? „Tillaga Hjörlcifs fékk ekki
stuðning neins í ríkisstjórninni, nema
hans flokksbræðra, þannig að ef hann
fer með frumvarp inn á Alþingi um
einhliða aðgerðir, þá verður það að
sjálfsögðu ekki lagt fram sem ríkisstjórn-
arfrumvarp. Hjörleifur lagðist að sjálf-
sögðu gegn mínum tillögum, en mér
skildist það á forsætisráðherra að hann
væri mjög á svipaðri línu og ég í mínum
tillögum, þannig að ég met það svo að
framsóknarmenn og sjálfstæðismenn í
ríkisstjórn styðji mínar tillögur." AB
„HELT AÐ ÖLLUM VÆRI UÖST
AРSAMNINGALEHNN ER LOKIIД
segir Hjörleifur Guttormsson, iðnadarráðherra
■ „Ég tel að það hafi gerst mikil og
alvarleg tíðindi á þessum ríkisstjómar-
fundi, þar sem ráðherrar framsóknar-
manna höfnuðu tilllögum mínum um
einhliða aðgerðir," sagði Hjörleifur
Guttormsson, iðnaðarráðherra, í samtali
við Tímann í gær, en hann var spurður
um afstöðu sína til þess sem fram kom
í álmálinu á ríkisstjórnarfundi í fyrradag.
„Með því að hafna ttllögum minum
um einhliða aðgerðir til að fá fram
leiðréttingu á orkuverði til ÍSAL, kasta
framsóknarmenn þar með frá sér þeim
vopnum sem tiltæk eru til að knýja fram
leiðréttingu," sagði Hjörleifur, og sagði
jafnframt að hann væri ekki reiðubúinn
til að fylgja framsóknarmönnum á þeirri
leið.
Hjörleifur sagðist jafnframt telja
þessa afstöðu framsóknarmanna þeim
mun alvarlegri, þar sem fyrir ári síðan
hefði verið samþykkt svohljóðandi á-
lyktun í ríkisstjórninni: „Efekki reynist
unnt að fá samþykki Alusuisse og hefja
án tafar viðræður á ofangreindum grund-
velli, áskilur íslenska ríkisstjórnin sér
allan rétt til að fara eigin leiðir, til að ná
fram nauðsynlegum breytingum á giid-
andi samningum."
Hjörleifur sagði jafnframt: „Ég hélt
að það væri öllum ljóst, að samningaleið-
in er lokuð. Á það er búið að reyna nú
til þrautar, þ.e.a.s. með það fyrir augum
að reyna að ná fram einhverjum árangri
til leiðréttinga."
Tillögu hans í ríkisstjórninni, um
einhliða aðgerðir með lagasetningu sem
m.a. fælist í einhliða hækkun á orkuverði
til ÍSAL, sem myndi stighækka í 18
mills, hefði síðan verið hafnað af
Framsóknarflokknum. Aðspurður um
það hvort ráðherrar Sjálfstæðisflokksins
í ríkisstjórninni hefðu ekki einnig hafnað
tillögum hans svaraði Hjörleifur: „Það
hefur nú ekki komið fram með sama
hætti.“
Hjörleifur sagðistekki telja að tillögur
Steingríms Hermannssonar væru þess
eðlis að þær gætu skilað ávinningi
lslendingum til handa á næstunni.
Aðspurður um það hvert yrði næsta
skrefið í málinu af hans hálfu, sagði
Hjörleifur: „Ég hef áskilið mér rétt til
þess að færa málið inn á vettvang
■ Hjörleifur Guttormsson.
Alþingis, og geri ráð fyrir að gera það
innan tíðar,“ og er hann var spurður
hvort það yrði í formi lagafrumvarps
sagði Hjörleifur: „Það kemur í Ijós
þegar þar að kemur, með hvaða hætti
það verður.“
Aðspurður um það hvort þetta mál
kæmi þá ekki frekar til umfjöllunar hjá
ríkisstjórninni, sagði Hjörleifur: „Ja, ég
hef auðvitað verið að vona að menn sæju
sig um hönd, og ég myndi fagna því mjög
ef það gerðist. Ég hef verið reiðubúinn
til málamiðlunar í þessu máli, á milli
sjónarmiða, en ég er ekki reiðubúinn til
þess að kasta vopnum mínum eins og
Framsóknarflokkurinn gerir."
-AB