Tíminn - 05.02.1983, Blaðsíða 8

8
LAUGARDAGUR 5. FEBRÚAR 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjórl: Gisll Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarlnn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórar: Kristinn Hallgrímsson og Atli Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Guðmundur Magnússon. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni
Kristjánsson, Kristfn Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson. Ljósmyndir:
Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elfn Ellertsdóttir. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristín Þorbjarnardóttir,
Maria Anna Þorsteinsdóttir. Rltstjórn skrifstofur og auglýsingar:
Siðumúla 15, Reykjavfk. Sfmi: 86300. Auglýsingasimi 18300. Kvöldsfmar: 86387 og 86392.
Verð i lausasölu 11.00, en 15.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 150.00.
Setning: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Reagan og And ropov
■ Það vakti nokkra athygli, þegar Reagan Bandaríkja-
forseti gerði Andropov, aðalleiðtoga Sovétríkjanna
nýlega það tilboð, að þeir undirrituðu bann við öllum
meðaldrægum eldflaugum á landi.
Að vísu má segja, að þetta tilboð Reagans hafi ekki
falið mikið nýtt í sér, heldur svipi því mjög til hinna
svonefndu núll-tillagna hans, sem oft hafa verið raktar
hér í blaðinu.
Tilboð Reagans gat eigi að síður haft þá þýðingu, að
ný hreyfing kæmist á viðræðurnar um þessi mál.
Þess vegna er ástæða til að harma það, að Andropov
skyldi svara þessu tilboði með einu stuttu neii.
Rökin fyrir því geta að vísu verið þau, að það hefði
orðið Rússum óhagstætt að banna eingöngu meðaldrægar
eldflaugar á landi, en setja engar hömlur á meðaldrægar
eldflaugar, sem eru í kafbátum, á ofansjávarskipum og
í flugvélum. Á þessum sviðum munu Bandaríkin hafa
yfirburði.
Samt átti Andropov ekki að svara Reagan neitandi.
Hann átti að fallast á tilboð Reagans gegn því, að einnig
yrðu bannaðar meðaldrægar eldflaugar í kafbátum, á
ofansjávarskipum og í flugvélum. Þá fyrst var um
raunverulegt bann á þessum vopnum að ræða.
Frá sjónarmiði íslendinga, sem búa á eyju í miðju
Atlantshafi, hlýtur það að vekja ugg, ef banni við
staðsetningu meðaldrægra eldflauga á landi fylgir það, að
slíkum eldflaugum verði fjölgað í kafbátum, á ofansjávar-
skipum og í flugvélum.
Þess vegna þurfa risaveldin ekki síður að semja um
bann á þessum vopnum í hafinu og á því en þeirra, sem
staðsett eru á landi.
Tilboði Reagans fylgdi það, að hann væri reiðubúinn
til að hitta Andropov, ef samkomulag næðist um
áðurnefnt tilboð hans. Ándropov svaraði þessu því, að
hann væri reiðubúinn til að ræða við Reagan án nokkurra
skilyrða.
Vafalítið er það rétt, sem Nixon fyrrv. forseti hefur
haldið fram, að það sé yfirleitt til bóta að forustumenn
risaveldanna ræðist við, kynnist hvor öðrum persónulega
og ræði málin undir fjögur augu. Þetta getur orðið fyrsti
áfangi að öðru meira.
Nixon getur vel dæmt um þetta, því að hann hefur reynt
þetta sjálfur og náði því meiri árangri en nokkur forseti
Bandaríkjanna annar í þeirri viðleitni, að draga úr spennu
í sambúð stórvelda.
Það myndi vafalaust mælast vel fyrir, ef þeir Andropov
og Reagan hittust og kynntu sér, hvort þeir gætu ekki átt
einhverja samleið um þau mál, sem nú varða heimsbyggð-
ina mestu, en þar ber að nefna stöðvun vígbúnaðarkapp-
hlaups á undan öllum öðrum.
Jarðlífið myndi gerbreytast, þótt ekki væri varið nema
broti þess fjár, sem nú rennur til vígbúnaðar, til að bæta
kjör þeirra, sem lakast eru settir.
Eðlileg krafa
Þar sem þing Norðurlandaráðs verður haldið bráðlega,
er ástæða fll að endurnýja þá kröfu, að menn þeir, sem
valdir eru til að úthluta bókmenntaverðlaunum ráðsins,
kunni íslenzku.
Þetta er ekki sízt sagt vegna þess, að ástæða er til að
ætla, að hin ágæta ljóðabók Matthíasar Johannessen hefði
verið meira metin, ef dómararnir hefðu getað notið
hennar á frummálinu.
Þ.Þ.
irámw
skrifað og skrafað
Étið físk og fljúgið
Christine Stevens, sem fyri
í vikunni hótaði að beita
áhrifamætti sínum og sinna
samtaka til að eyðileggja
markað fyrir mikilvægustu
útflutmngsvöru smáþjóðar á
mörkum hins byggilega
heims, á greiðan aðgang að
íslenskum fjölmiðlum. For-
seti bandarísku dýraverndar-
samtakanna á varla orð til að
lýsa aðdáun sinni á íslensku
þjóðinni og endurtók við
blaðamann Þjóðviljans í gær
ástarjátningar sem hún við-
hafði í Morgunblaðinu í
fyrradag.
„Við munum nú leggja allt
kapp á að hvetja almenning
til þess að leita uppi íslenskan
fisk og fljúga með íslenska
flugfélaginu og ég veit að
fólk mun verða við þeirri
hvatningu.“
„Við ætluðum vissulega að
hvetja almennig til þess að
sniðganga íslenskar vörur og
þjónustu, en nú munum við
þvert á móti gera allt sem við
getum til þess að örva sölu á
þeim hér.“ Þessu fylgdu yfir-
lýsingar um aðdáun frúarinn-
ar á lýðræðinu á íslandi. Þá
kom fram að samtök þau sem
Stevens er forseti fyrir hafa
látið prenta auglýsingaspjöld
þar sem fánum hvalveiði-
þjóða er stungið í blóðugan
hvalskrokk. Var dreifispjald-
ið prentað í tveim útgáfum,
með íslenska fánanum og án
hans, að því er forsetinn
hermir. Nú hefur upplagið
með íslenska fánanum verið
eyðilagt.
Það má Christine Stevens
eiga, að hún fer ekki dult
með þau vinnubrögð sem
hún og samherjar hennar
beita til að vinna að fram-
gangi áhugamála sinna. Ým-
ist er beitt hótunum um að
eyðileggja markað fyrir
mikilvægustu útflutnings-
framleiðslu heillar þjóðar
eða boðnar mútur til að hún
og hennar fólk geti hrósað
sigri.
Allt er þetta matreitt sem
mannúðar- og náttúru-
vemdarhugsjón.
Stormur á íslandi
En höfðu hótararnir þau
vopn í höndum sem þeir létu
í veðri vaka? Guðjón B.
Ólafsson forstjóri Iceland Se-
afood í Bandaríkjunum sagði
í viðtali við Tímann um
áróðurinn:
„Ég held að ég geti fullyrt
að enginn einasti maður hér
í Bandaríkjunum viti af þess-
ari miklu öldu sem gengið
hefur yfir ísland undanfarna
daga. Allur þessi hávaði er
að mínu viti alveg alíslenskur
stormur í tebolla."
Fyrirtæki það sem Guðjón
veitir forstöðu hefur vissu-
lega mikilla hagsmuna að
gæta að viðskiptin verði ekki
trufluð. Hann var spurður
hvort hann hefði ekki verið
uggandi um hag fyrirtækisins
ef hvalveiðibanninu hefði
ekki verið mótmælt. Hann
svaraði:
„Ég skal svara því á þann
veg að ég hef oft verið
spurður um mína afstöðu af
ýmsum aðilum og haft þá
reglu að segja sem allra
minnst. Það er svo auðvelt
fyrir alls konar æsingamenn
að snúa út úr orðum mans og
túlka þau á móti manni. En
ef ég hefði verið sjávarút-
vegsráðherra á. íslandi, þá
hefði ég gert nákvæmlega
það sem Steingrímur ætlaði
sér að gera, þ.e.a.s. mótmæla
banninu. Mér finnst alger-
lega ástæðulaust að láta æs-
ingafólk í Bandaríkjunum
eyðileggja heila atvinnugrein
hjá eyríki norður undir heim-
skauti. Ég hef ekki haft
nokkra trú á því að þessu
fólki tækist að eyðileggja eða
stofna í hættu okkar við-
skiptum. Mín persónulega
skoðun hefur verið sú að við
ættum að berjast fyrir því að
viðhalda þessari atvinnugrein
eins og öðrum, sérstaklega
þar sem hvalveiðar íslend-
inga hafa verið stundaðar
undir vísindalegu eftirliti eft-
ir því sem ég best veit. Og ég
sé engan mun á því hvort við
slátrum hval eða kú okkur til
matar.
Hér kemur fram hjá Guð-
jóni að þeir sem beitt hafa
íslendinga hótunum og haft
áhrif á gjörðir stjórnvalda og
Alþingis hafa hvorki þau
völd né áhrif sem þeir telja
öðrum trú um.
Embættismenn í Washing-
ton hafa einnig reynt að hafa
áhrif á íslendinga og m.a.
boðist til að veita okkur
heimildir til veiða í banda-
rískri lögsögu ef við vildum
fara að vilja þeirra í afstöð-
unni til hvalveiðibannsins.
Það má vel vera að þeir líti
íslendinga ekki stórum aug-
um vestur þar, en ef við
hefðum áhuga á veiðum inn-
an þeirra lögsögu hvers vegna
að banna okkur það fremur
en stórhvalveiðiþjóðum eins
og Rússum og Japönum?
Nokkrar Austur-Evrópu-
þjóðir hafa veiðheimildir inn-
an bandarískrar auðlindalög-
sögu, að ógleymdum Mið- og
Suður- Ameríkuríkjum.
Tíska
Hér er enginn dómur lagð-
ur á hvort réttmætt var að
mótmæla hvalveiðibanninu
eða ekki. En aðferðir útlend-
inga til að hafa áhrif á
ákvörðunartöku stjórnar og
þings eru vægast sagt and-
styggilegar og ekki boðlegar
fullvalda ríki, þótt smátt sé.
Það kom fram í umræðun-
um um málið á Alþingi að við
strendur Kaliforníu eru
drepnir árlega 35-40 þúsund
smáhvalir er þeir lenda í
túnfiskanótum. Þetta þýðir
að þarna eru drepnir nálega
eins margir hvalir árlega og
heilli öld við ísland miðað
við þann kvóta sem hér er í
gildi. Þessum hvaladrápum
mótmælir enginn, enda hefur
ekki tekist að gera það að
tískufyrirbæri að eyðileggja
atvinnuveg túnfiskveiðimanna
við vesturströnd Ameríku,
enda eta náttúruverndar-
menn þar að öllum líkindum
túnfisk eins og aðrir.
Af stóru hjartalagi er frum-
byggjum við íshafsstrendur
Ameríku leyft að veiða hvali
sér til matar, en í smáum stíl
og stefnt er að því að leggja
þær veiðar af. Selur og hvalur
hefur verið meginuppistaða
þess að mannlíf fengist þróast
á þeim slóðum um þúsundir
ára. En þegar allsnægtafólki
auðugra þjóða þóknast að
gera sér dægrastyttingu af
náttúruverndarhugsj ón
gleymist kannski að taka
með í reikninginn hvaða
áhrif það hefði á verðgildi
hlutabréfa þeirra ef alvöru-
náttúruverndarstefna yrði
ofan á, sem guð gefi að verði
á meðan skilyrði eru enn til
lífs á Jörðinni. OÓ
JSfL
I Formaour Dandarí
r „andarisku dýravemdunnrsamlakannu:

1AM muuill ^ ■
——mHvetjum nú fólk
Morgj að kaupa íslenskt!
r,-..,: ... ■*- ___ ■ --
ViA
Ikaunn a^menning tili
IMupa áknvH.u,
starkaður skrifar
Kvikmyndahátídin og
íslensk kvikmyndagerð
■ ÞAÐ hefur verið þröng á þingi í Regnboganum á hverju
kvöldi að undanfömu. Kvikmyndahátíðin, sem húfst *f)ar á
laugardaginn var, hefur verið afskaplega vel sótt og sýnt gjörla
þann mikla áhuga, sem íslendingar hafa á þessari listgrein.
Sá áhugi kemur reyndar fram einnig utan kvikmyndahátíða,
þar sem aðsókn að kvikmyndahúsum er hér meiri en víðast
hvar annars staðar. En kvikmyndahátíðin cr einn þeirra
tiltölulega fá hér á landi, sem stendur undir sér fjárhagslega
vegna áhuga almennings.
Að þessu sinni hefur tekist betur til en oft áður um
kvikmyndaval, enda virðist svo - eðlilega - að eftir því sem
kvikmyr.dahátíðin í Reykjavík festist í sessi verði myndaúrval-
ið fjölbreyttara. Að þessu sinni eru sýndar kvikmyndir frá
fjarlægum þjóðum, sem hingað til hafa ekki sent myndir
hingað til lands, og em sumar þeirra mjög áhugaverðar.
Það er eins með kvikmyndagerð og aðrar listgreinar, að
árangurinn er misjafn. Á þessari kvikmyndahátíð kemur þetta
greinilega í Ijós. Þar er bæði að finna myndir, sem hljóta að
teljast til afreka í þessari grein, en einnig nokkuð af
miðlungsverkum og þaðan af lakari.
Forvitnilegastar em þær kvikmyndir sem fjalla um
manneskjuna og þjóðfélagið með nýjum hætti. Þetta á við,
svo dæmi séu tekin, um vestur þýsku myndina Þýskaland
náföla móðir og tyrknesku kvikmyndina Leiðin; kvikmyndir
frá gjörlíkum þjóðfélögum, en hvor á sína vísu áhrifamikið
listaverk. spegilmynd þjóðfélagshátta.
Og þetta á einnig við um þá mynd, sem ekki er enn farið
að sýna, en að ýmsu leyti mætti teljast besta kvikmynd
hátíðarinnar: Missing eða Týndur eftir Costa Gavras.
Vonandi kemur hún í leitirnar áður en langt um líðu.
Á kvikmyndahátíðinni era sýndar fimm íslenskar kvik-
myndir, sem framsýndar vora á því eina ári sem liðið er frá
síðustu hátíð. Það er út af fyrir sig merkilegt, að á þessu eina
ári skuli fi nm nýjar ílenskar kvikmyndir hafa birst almenningi,
og ber að fagna því. Þcttar myndir eru mjög ólíkar að efni
og gæðum. Tvær bera af öðram; söngvamyndin Með allt á
hreinu, sem kalla verður mciriháttar á Stuðmannamáli, og
Okkar á milli, sem fjallar um vissa þætti íslensks þjóðfélag-
sveraleika.
Margir binda miklar vonir við framtíð íslenskrar kvik-
myndagerðar, enda er aðsókn að nýjum íslenskum myndum
enn slík, að fjárhagsgrannurinn cr enn fyrir hendi. Einnig
hefur verið og verður unnið að þvi að efla opinberan stuðning
við kvikmyndagerð. En peningahliðin er ekki það eina sem
skiptir máli, því ekki gera menn kvikmyndir til lengdar bara
til þess að búa til kvikmyndir til lengdar bara til þess að búa
til kvikmyndir. Kvikmyndahátíðin ýtir enn undir löngun til
að sjá íslenskar kvikmyndir, sem taka virkilega á íslenskum
þjóðfélagsveruleika og reyna að varpa á hann nýju Ijósi. Það
er að sjálfsögðu hægt að gera án þess að falla í gröf vandamála-
og brennivinsmynda, sem sumir nágrannar okkar í Skandin-
avíu virðast dottnir ofan í. ísienskt þjóðlíf er fjölbreytilegt og
af nógu að taka, sem vekja myndi áhuga landsmanna almennt.
Með því móti myndi íslensk kvikmyndagerð ekki aðeins veita
skemmtun og ánægju, eins og margar íslensku myndanna
síðustu árin hafa gert með ágætum, heldur einnig sýna okkur
í spegli þætti okkar þjóðlífs, sem dagsdaglega þykir kannski
helst við hæfi að gleyma. - Starkaður.