Tíminn - 03.02.1988, Blaðsíða 10

10 Tíminn
. .1 AÐUTAN illllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
GORBATSJOV
og hver er saga hans
og ferill?
Blaðamaður við blað æskulýðs-
samtaka flokksins í Stavropol, sem
nú er búsettur í París, segir t.d. frá
því að Gorbatsjov hafi sýnt mikinn
áhuga á blaðinu. Hann hafi gjama
heimsótt ritstjómarskrifstofur þess
og spjallað við blaðamennina yfir
glasi af víni, en enn þann dag í dag^
slær Gorbatsjov ekki hendinni á
móti glasi af góðu víni þrátt fyrir
baráttu sína gegn ofdrykkju í Sovét-
ríkjunum. Oftast var umræðuefnið
stjórnmál en eftir að Krústjoff af-
hjúpaði Stalín í hinni frægu ræðu á
20. flokksþinginu 1956 var að vonum
mikið rætt um þá atburði. Síðan
færðist ástandið aftur í afturhaldsátt.
Krústjoff varð að víkja. En sú kyn-
slóð menntaðra Sovétmanna sem
var að móta stjórnmálalega afstöðu
sína á þessum árum og er nú sem
óðast að komast til valda í Sovétríkj-
unum, kallar sig stundum „kynslóð
20. flokksþingsins“.
Seinni grein.
Gorbatsjov setti sig ekki á háan
hest gagnvart almenningi. Hann var
þvert á móti mjög aðgengilegur. Á
hverjum morgni gekk hann til vinnu
sinnar og fólk var fljótt að átta sig á
því að óþarft var að panta viðtals-
tíma við hann á skrifstofunni. Það
gat einfaldlega gefið sig á tal við
hann á þessum gönguferðum. Hann
tók líka upp þann sið í Stavropol,
sem hann hefur haldið sem aðalritari
og vakið hefur þjóðarathygli, að
ganga óhikað um meðal almennings
og hlusta á hvað fólki liggur á hj arta.
Á þessum árum fór Gorbatsjov
fjölda ferða vestur fyrir tjald að
heilsa upp á flokksbræður sína og
stöku sinnum var Raisa í för með
honum. T.d. tóku þau bílaleigubíl í
Frakklandi
1966 og keyrðu um landið þvert og
endilangt vikum saman með smáút-
úrdúr til Ítalíu, alls 3400 mílur.
Velvild voldugra manna
og leynifundur á járnbraut-
arstöð
Enn er ofurlítið óljóst hvernig
Gorbatsjov tókst að komast úr
skuggsælli sveitasælunni í valdabirt-
una í Moskvu. Það er ekki lengra
sfðan en 1978 að fáir höfðu heyrt á
hann minnst utan Stavropol-svæðis-
ins. Helst er haldið að hann hafi
dregið að sér athygli nokkurra valda-
mikilla manna sem gerðu hann að
skjólstæðingi sínum. Sá fyrsti var
Fyodor Kulakov, forveri Gorbat-
sjovs í aðalritarastarfinu í Stavropol.
Þegar Kulakov varð landbúnaðar-
ráðherra Sovétríkjanna tók Gorbat-
sjov við aðalritarastarfinu í Stavro-
pol og er reiknað með að Kulakov
hafi komið nafni hans á framfæri í
Moskvu. 1977 var gerð tilraun með
nýja uppskeruaðferð á komi á svæði
Gorbatsjovs og undir hans eftirliti,
og reyndist hún afbragðs vel. Senni-
lega var hugmyndin komin frá Kula-
kov, en hinum óþekkta unga aðalrit-
ara í Stavropol veittist sá heiður að
viðtal við hann birtist á forsíðu
Pravda. Það var í fyrsta sinn sem orð
hans hlutu athygli allrar þjóðarinn-
ar.
Gorbatsjov var líka vel í sveit
settur. Hefði hann verið aðalritari
flokksins í Murmansk t.d. er ósenni-
legt að hann hefði nokkurn tíma haft
möguleika á því að verða aðalritari
Sovétríkjanna. En í Stavropol var
hann viðlátinn að taka á móti æðstu
valdamönnum frá Moskvu sem leit-
uðu sér hvíldar og heilsubótar við
heilsulindir þar í héraðinu. Þeir
komust að því að á þessum slóðum
var æðsti fulltrúi flokksins óvenju-
legur miðað við það sem þeir áttu að
venjast. Sagnfræðingurinn Roy
Medvedev segir svo: „Ef aðalritari
flokksins í héraðinu var greindur og
Einu sinni á ári heimsækir Mikhafl
Gorbatsjov móður sína í Privol-
noye, en þar er hann fæddur.
þægilegur viðmóts væri hann álitinn
óvenjulegur. Ef Gorbatsjov hefði
æpt, bölvað, dmkkið ósleitilega eða
borist mikið á með sumarhús utan
borgarmarkanna þar sem snotrar
gengilbeinur þjónuðu gestum hans
til borðs og sængur, hefði það verið
álitin eðlileg framkoma."
En þannig var Gorbatsjov alls
ekki. Hann var kyrrláturog þægileg-
ur gestgjafi og hafði orð á sér um allt
héraðið fyrir að vera heiðarlegur
embættismaður. Rithöfundurinn
Maximov segir frá því að sameigin-
legur vinur hans og Gorbatsjovs,
skáld eitt, hefði leitað aðstoðar Gor-
batsjovs, þegar hann var ungur og
starfsmaður Komsomols, við að
festa kaup á Volgu. Gorbatsjov varð
við beiðninni og beitti áhrifum sín-
um til að flýta fyrir afhendingu
bílsins. Skáldið seldi bílinn hið snar-
asta á svarta markaðnum og hélt
aftur á fund Gorbatsjovs sömu er-
inda og fyrr. Maximov segir að
Gorbatsjov hafi ekki lagt það í vana
sinn að missa stjórn á skapi sínu en
í þetta sinn hefði hann farið að æpa
og hent skáldinu út úr skrifstofu
sinni með þeirri skipun að hann léti
aldrei sjá sig þar framar.
Einkabam Gorbatsjov-hjónanna
er Irina. Hún er 28 ára gömul,
læknir og gift lækninum Anatolí.
Þau eiga tvö börn. Aðrar upplýs-
ingar um þau liggja ekki á lausu.
Miövikudagur 3. febrúar 1988
Það orð sem fór af unga aðalritar-
anum í Stavropol var mjög að skapi
tveggja valdamikilla gesta í heilsu-
lindunum. Þeir voru Mikhaíl Suslov,
sem þá var helsti hugmyndafræðing-
ur sovéska Kommúnistaflokksins,
og yfirmaður KGB Yuri Andropov.
Þeir voru báðir alvörumenn sem
blöskraði spillingin sem viðgekkst
meðal æðstu valdamanna á Brésnjef-
tímanum. Þegar svo Kulakov land-
búnaðarráðherra og vemdari Gor-
batsjovs lést 1978 skipaði Brésnjef
mann, sem hann hafði aðeins nýlega
hitt, í embættið, Gorbatsjov, og er
álitið að Brésnjef hafi þar farið að
ráðum þeirra Suslovs og Andropovs.
Fundur þeirra Brésnjefs og Gor-
batsjovs átti sér stað 19. september
1978 á brautarpalli örlitlu
járnbrautarstöðvarinnar við heilsu-
lindimar. Lest Brésnjefs hafði gert
þar stuttan stans og þama gerðist sá
sögulegi atburður að 4 menn, sem
allir hafa gegnt æðsta embætti So-
vétríkjanna, Brésnjef, Andropov
sem varð eftirmaður hans 1982,
Konstantin Chemenko, sem þá var
aðstoðarmaður Brésnjefs en tók við
aðalritarastarfinu af Ándropov þeg-
ar hann lést 1984, og Gorbatsjov
sem settist í stólinn eftir andlát
Chemenkos 1985. Áðurenmánuður
var liðinn frá þessum fundi var
Gorbatsjov kominn í hóp æðstu
valdamanna Sovétríkjanna, tuttug-
asti valdamesti maður þessara vold-
ugu ríkja.
Enn em engar augljósar skýringar
á því að aðeins sjö árum síðar var
hann sestur í æðsta valdaembættið.
Ekki er skýringanna að leita í frá-
bærum árangri í landbúnaðarráð-
herrastólnum. Þvert á móti hrapaði
kornuppskeran úr 230 milljónum
tonna 1978, þegar Gorbatsjov tók
við þessu embætti, niður í hraksmán-
arleg 155 milljón tonn 1981. Þar var
sumpart um að kenna slæmri veðr-
áttu og sumpart mátti kenna um
stórbrotinni áætlun Brésnjefs sem
virtist leiða af sér meiri vandræði en
hún leysti. Engu að síður vekur það
furðu að ekki einungis tókst Gorbat-
sjov að komast hjá því að skuldinni
væri skellt á hann heldur hélt hann
óhindrað áfram upp framastigann á
meðan á öllu þessu gekk. Aðeins
tveim ámm eftir að hann kom til
Moskvu var hann orðinn fullgildur
meðlimur framkvæmdastjórnar
kommúnistaflokksins, 8 ámm yngri
en næsti yngsti meðlimurinn og 21
ári yngri en meðalaldur nefndar-
manna.
Jlillii TÖLVUR - HUGBÚNAÐUR ^ " t
WORD
fugl og fiskur?
„Að loknum hveitibrauðsdögum
kernur tími aðlögunar og þá gefst
hinum nývígðu tækifæri til að
kynnast hvert öðru á náinn hátt. í
sumum tilfellum vex ástin, en
stundum myndast samband fjand-
samlegra ásta.“ Þannig kemst
dálkahöfundurinn Vicky Jo Varner
að orði um ritvinnsluforritið
WORD í janúarhefti tímaritsins
MACazine. Hún lýsir því betur á
mjög skemmtilegan hátt hvernig
forritið Word 3.01 hefur gert líf
hennar og störf auðveldari, en um
leið óbærilegri og erfiðari - hversu
miklar þversagnir, sem í því felast.
Hún lítur greinilega á Word í
víðara Ijósi en svo að þar fari
.einfaldlega eitt tölvuforritið enn.
Word kemur henni í heimspekileg-
ar þrengingar (philosophical dil-
emma).
í stórum dráttum er hún alls ekki
hrifin af ýmsum breytingum sem
gerðar hafa verið á Word frá 1.05
útgáfunni. Telur hún að með breyt-
ingum þessum sé greinilega verið
að seilast í átt til þess sem þekkist
frumgerð Word í IBM - PC sam-
hæfðu útgáfunni af Word 3.0. Með
þessu tapist sú tilfinning, sem not-
andi gat þróað milli sín og eldri
Word. Eitthvað annað sé um leið
komið í staðinn og það er þetta
„eitthvað annað“ sem hún er ósátt
við.
En samt margt gott!
Margt gott hefur hún þó um
Word 3.01 að segja. Meðal þess er
mikill hraði í að rúlla gegnum skjöl
og eins við vistun. Þá eykur það
enn á hraða Word 3.01 að þegar
breytingar hafa verið gerðar á
skjali, vistar hún eingöngu breyt-
ingarnar og viðbætur og hleypur
yfir það sem áður hefur verið
vistað.
Hægt er með Word 3.01 að vista
skjal með fleiri en einu sniði. T.d.
er hægt að vista skjal í Word 3.01
í sniði MacWrite eða Word 1.05.
Þá er hægt að vista skjöl í sniði fyrir
MS-DOS útgáfu Microsoft Word
og yfir í breytanlegt snið (Interc-
henge Format RTF). Word 3.01
breytir einnig sjálfkrafa sniði
skjals, sem ritað hefur verið í
MacWrite eða eldri útgáfum
Word, yfir í eigið snið.
Rétt er að geta síðumynda sem
mögulegt er að bregða upp í því
sem kallað hefur verið Page previ-
ew. Með þeim er hægt að sjá á
skjánum hvernig ein eða tvær blað-
síður munu líta út í sniði. Á
þessum síðumyndum er hægt að
breyta nokkrum sniðþáttum, eins
og t.d. spássíum og staðsetningu
blaðsíðunúmmera. Kemur þessi
eiginleiki m.a. á móti því að forrit-
ið skiptir skjalinu ekki sjálfkrafa á
blaðsíður á skjánum. Það sýnir
heldur ekki margar af þeim snið-
myndaskipunum sem aðrir rit-
vinnslunotendur eiga að venjast.
Varner sér ekki af hverju sumt
héfur lent inni í Page Prewiew og
annað ekki. Það gildi reyndar um
margt annað í Word 3.01 að rökin
eru ekki augljós öðrum en e.t.v.
höfundunum.
Það merkasta í sambandi við
nýj ungar í sniðgerð er e. t. v. hversu
auðveldlega hægt er að breyta t.d.
leturgerð í meginmáli án tillits til
leturgerðar fyrirsagna. Þú getur
breytt leturgerð í „BODY“ skjals-
ins án þess að þurfa að endur-
skilgreina gerð í „T1TLE“
skjalsins.
Mikið og ítarlegt orðasafn er
komið við Word 3.01. Hefur það
að geyma 80.000 atriða orðabók í
amerísku útgáfunni og gerir tillög-
ur um leiðréttingar á stafsetningu.
Við þetta orðasafn er hægt að bæta
eigin orðasafni um leið og þú
vinnur með forritinu. Orðasafn
þetta leiðréttir þó ekki orð út
skjalið, ef sama orðið kemur ítrek-
að fyrir í vitlausu formi. Rétt er að
taka það fram að ég veit ekkert um
íslenskt orðasafn við þessa útgáfu.
Það telst til nýjunga að í Word
3.01 er mögulegt að bregða fyrir
sig talsverðri grafískri efnisnotkun
samhliða textavinnu. Um þessa
nýjung segir Varner að e.t.v. mætti
taka undir það að Word 3.01 hafi
rofið þau skil, sem hafa til þessa
verið milli ritvinnsluforrita og um-
brotsforrita. Hún kýs þó fremur að
segja hreint út að þessi tilraun hafi
ruglað saman kostum þessara for-
ritaflokka og gert skilin þar á milli
óhreinni og ógreinilegri. Varner
kemst þó að þeirri lokaniðurstöðu
að hér sé komin fullkomin rit-
vinnsla og fullnægjandi umbrots-
möguleikar fyrir heimaútgáfur í
smáum stíl og t.d. fréttabréf fyrir-
tækja.
Það versta við Word 3.01
í heild verður sagt um vonbrigði
Varners með Word 3.01 að það líti
út fyrir að vera forrit, sem einhver
hefur haldið áfram að bæta nýjung-
um við án þess að hugsa um
endanlega útkomu þess. Áhrif
þessa geta verið erfiðleikar fyrir
notanda. „Allur krafturþess, hraði
og auknir möguleikar gera notand-
anum lífið óbærilegt þegar hann
hefur komist að öllu því, sem
breyst hefur til hins verra.“
„Útkoman í heild er ritvinnsla
sem er ekki eins einföld og Mac-
Write, lógísk og tæknileg eins og
Excel, né með jafn fágað skipulag
og gamla Word 1.05 útgáfan,"
segir Varner.
En hvaða gallar eru verstir?
Einn sá versti er, að mati Varners,
að engu sé Iíkara en að Microsoft
hefi ákveðið að fella út þann mögu-
leika að hægt sé að vinna bæði með
músinni og föstum lyklum. Þá sé
komið tvenns konar skipanayfirlit
í „menus“ og sé því styttra ætlað
að þjóna byrjendum en lengri
„menusinn" eigi að mæta þörfum
hinna. Vandinn sé hins vegar sá að
ekki sé nokkur leið að notast við
styttra yfirlitið vegna takmarkana
þess og hafi hún löngu gefist upp á
að kenna nemendum sínum á það
styttra.
Um teiknimöguleika í ritvinnsl-
unni segir Varner að sér finnist
ekki hægt að borga hátt í þrisvar
sinnum meira fyrir Microsoft Word
en greitt er fyrir Microsoft Works,
ef menn eru slægjast eftir grafík-
inni fyrst og fremst, enda sé hún
mun verri í hinu fyrrnefnda.
Stirðleg sambúð
Hvað um það. Ekki er samt
ástæða til að kveða forrit þetta
alveg í kútinn þótt vissulega sé
gagnrýni Varner mun ýtarlegri og
harðari en hér kemur fram. Mér
þykir hins vegar rétt og tilhlýðilegt
að enda þennan þáttinn á lokaorð-
um hennar sjálfrar. Þar sést líka
vel hvernig hinir miklu kennarar
ritvinnslunnar lifa með tölvum sín-
um og forritum. Er það reyndar
orðið aðkallandi athugunarefni
fyrir heimspekinga og aðra þá er
hugsa upphátt um þróun samfé-
lagsins.
„Sem stendur er enginn raun-
verulegur valkostur kominn fram,
sem er sambærilegur við Word
3.05 og því held ég áfram að notast
við það, þrátt fyrir allt. En ég lifi í
voninni um að orðrómur sá reynist
sannur, að nýrri og fullkomnari
útgáfa sé væntanleg og að með
þeirri útgáfu takist Microsoft að
koma ritvinnslunni aftur á rétta
braut. Ég horfi líka til þess að tíma
að Fullwrite Professional og Word-
Perfect komi í Macintosh-útgáfu
til að sjá hvernig þau reynast.
Ég yrði meira en ánægð ef ég
gæti stokkið af lestinni hjá Micro-
soft og fengið eitthvað annað
betra. Þangað til verð ég að hafa
hugfast það sem ritstjórinn sagði
við mig þegar hann fékk mig til að
skrifa þessa grein: „Þetta er bara
hugbúnaður, stúlkan mín... “
Kristján Björnsson