Tíminn - 28.05.1992, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 28. maí 1992
Tíminn 7
Söluverð SIF hækkkaði
um 75 prósent á 5 áium
í ræðu sinni á aðalfundi SÍF í gær gerði Sigurður Haraldsson
framkvæmdastjóri fjölmargt að umtalsefni eitt og annað er snertir
stöðu og hag fyrirtækisins. Meðal þess sem hann fjallaði um voru
markaðsmálin og birtum við þann kafla ræðu hans hér á eftir.
í markaðsmálum eins og öllu öðm f
lífinu skiptast á skin og skúrir. Und-
anfama mánuði hefur verið bæði
vinda- og úrkomusamt á saltfisk-
mörkuðunum. Þetta er ekkert ný
saga. Svona hefur þetta alltaf verið
og svona mun þetta verða.
Meðfylgjandi mynd (mynd 1) sýnir
þróun útflutningsmagns og þróun
verðmætis frá 1969 eftir einhverja
mestu niðursveiflu sem við höfum
lent í. Efri línan sýnir útflutt magn í
tonnum og neðri línan meðalverð í
Bandaríkjadölum pr. tonn.
Það er augljós fylgni á milli magns
og verðs og eins og sést á verð-lín-
unni, þá er meðalverðið á árinu 1991
það hæsta í sögunni. Meðalverðið í
dag er álíka hátt og það var á árinu
1990.
Oft getur verið erfitt að greina
raunvemlegar ástæður þess að
markaðsverð hækkar eða Iækkar.
Það er ekkert eitt atriði sem hefur
valdið þeim verðlækkunum, sem við
höfum mætt að undanfömu í salt-
fiskinum, heldur samspil allmargra
þátta.
Mikill samdráttur í efnahagslífi
allra landa í hinum vestræna heimi
veldur sennilega þar mestu um. Með
samdrætti í atvinnu og tekjum leitar
neytandinn eftir ódýrari mat og
dregur úr heimsóknum á veitinga-
hús, en saltfiskur er með dýrasta mat
í Suður-Evrópu og mikið snæddur á
veitingahúsum.
Undanfarin 5 ár hefur söluverð á
saltfiski frá SÍF hækkað um 78% í
dollurum talið.
Þessar miklu hækkanir, sem náðust
fyrst og fremst vegna minnkandi
framboðs frá öðmm saltfiskfram-
leiðsluþjóðum og vegna almennt
hækkandi verðs á sjávarafurðum,
eiga sjáifsagt sinn þátt í því að við
höfum orðið að slaka á verðinu um
sinn. Á sama tíma og verðið á salt-
fiski hefur hækkað jafnmikið og
raun ber vitni, hefur verð á öðrum
matvörum, sem fiskurinn keppir við,
í besta falli fylgt verðbólgunni. Eins
og fram kemur á þessari mynd (sjá
mynd 2), þá er verðbólga að meðal-
tali í löndum Evrópubandalagsins
samtals um 25% á þessu 5 ára tíma-
bili, en kjötvörur hafa að meðaltali
aðeins hækkað um 21%.
Verð á 1 kg af saltfiski útúr búð á
Spáni og í Portúgal er að meðaltali
núna t.d. um það bil 5 sinnum hærra
en verð á 1 kg af kjúklingi. Reyndar
verður að hafa í huga við samanburð
af þessu tagi, að við erum annars
vegar að tala um saltfisk sem inn-
flutta vöru, sem býr við viðskipta-
hindranir ýmiss konar í formi inn-
flutningskvóta og hárra tolla, og
hins vegar um heimaframleidda
landbúnaðarvöru sem nýtur fram-
leiðslustyrkja. Þannig er hinn kaldi
veruleiki, hvort sem mönnum líkar
betur eða verr.
Því eru takmörk sett hversu hátt
verð neytandinn er tilbúinn að
greiða fyrir ákveðna vöru. Á síðast-
liðnu ári mátti sjá greinileg merki
þess að verðið var orðið of hátt, þeg-
ar eftirspurn eftir smáfiski stórjókst
frá mörkuðum, sem fyrst og fremst
leita eftir stórfiski.
Það mótlæti, sem við höfum verið
að ganga í gegnum að undanfömu,
er því ekki eingöngu að kenna sam-
keppninni við Norðmenn, þó hún
hafi vissulega ekki bætt úr skák.
Undanfarin 2-3 ár hefur markaðs-
pólitík Norðmanna í saltfiski verið
að breytast. Áður fyrr lögðu Norð-
menn mesta áherslu á þurrkun, en
með minnkandi ríkisstyrkjum í Nor-
egi og tollfrelsi innan Evrópubanda-
Iagsins fyrir ákveðið magn af blaut-
söltuðum þorski hafa þeir dregið
stórlega úr þurrkuninni, en lagt þess
í stað vaxandi áherslu á sölu blaut-
fisks til Evrópu, sérstaklega til
Portúgal. Sjálfsagt á það einnig þátt í
þessari breytingu, að verð á blaut-
söltuðum fiski í Evrópu hefur verið
mun hagstæðara hlutfallslega en
verð á þurrfiski á mörkuðunum í
Mið- og Suður-Ameríku.
í byrjun síðasta árs gáfu Norðmenn
útflutning á söltuðum afurðum
frjálsan til Portúgal, en áður hafði
hann verið frjáls á aðra markaði en
Portúgal og Jamaica. í mínum huga,
eftir að hafa fylgst nokkuð vel með
þróun mála í Noregi, er engin spum-
ing að þessi kerfisbreyting hefur Ieitt
til þess að verð á saltfiski hefur lækk-
að. Það em nokkrir tugir Norð-
manna, misjafnlega stórir að vísu,
sem stunda útflutning á saltfiski.
Norskir útflytjendur á saltfiski em
nokkmm sinnum fleiri en t.d. allir
kaupendur í Portúgal.
Kaupendur etja þeim saman hverj-
um gegn öðmm og allir fá þeir sama
verð, sama lága verðið. Norðmenn
kenna sjálfir Rússaþorskinum um
verðlækkunina og ásaka þá starfs-
bræður sína, sem selja rússneskætt-
aða þorskinn sem norskan, um verð-
lækkunina. í norskum blöðum að
undanförnu hefur borið á röddum,
sem hvetja til skipulagningar á út-
flutningnum, og ekki kæmi mér það
á óvart að sama þróunin yrði í Nor-
egi og hefur orðið á Nýfundnalandi
að menn bindist samtökum að nýju
eftir að hafa gert tilraunir með frelsi
í útflutningnum.
Alltof lengi hefur verið rætt hér
heima um þá kröfu að gefa saltfisk-
útflutninginn frjálsan án þess að það
hafi beinlínis fengist niðurstaða í
Mynd 1
Sigurður Haraldsson kynnti utanríkisráðherra nýlega fyrir ýmsum þáttum úr markaðsstarfi SÍF á
Spáni. Þessi mynd var tekin við það tækifæri en á henni er má sjá Sigurð benda Jóni Baldvin Hanni-
balssyni utanríkisráðherra og Bryndísi Schram á eitthvað áhugavert í spænskri salfiskverslun.
Ljósm. GTK
Kafli úr ræðu Sig-
urðar Haraldssonar
framkvæmdastjóra
SÍF á aðalfundi í
gær:
og fremst þau áhrif að kaupendur
eru miklum mun tregari til að liggja
með birgðir, sérstaklega yfir sumar-
tímann.
Það er eitt einkenni, þegar markað-
ur breytist í kaupendamarkað, að
kröfur um gæði verða stífari. Með
sama hætti hafa framleiðendur til-
hneigingu til að slaka á flokkun, vigt
og stöðu, þegar vindar blása þeim í
hag. Gæði og vigt eru alltaf órjúfan-
Iega tengd markaðsstöðunni á hverj-
um tíma.
Að undanfömu hafa kaupendur á
Spig-fiski fullyrt að of mikið sé af
Port-fiski blandað í Spig-fiskinn hjá
einstökum framleiðendum. Portú-
málið. Margir, sem voru þess full-
vissir að saltfiskútflutningur yrði
gefinn frjáls — og kannske hefur
hann þegar verið gefinn frjáls —
hafa verið að taka forskot á sæluna
og bjóða íslenskan saltfisk til sölu til
okkar viðskiptavina, í mörgum til-
vikum á verði sem liggur undir okk-
ar verði. Því líður varla sá dagur að
kaupendur okkar fái ekki boð um að
kaupa íslenskan saltfisk beint frá ís-
landi eða í gegnum milliliði í ná-
grannalöndunum.
Þetta hefur ekki orðið til þess að
létta baráttuna á markaðnum, nema
síður sé, og á þátt í þeim verðlækk-
unum sem orðið hafa, en hefur fyrst
galir aftur á móti hafa haldið því
fram, að of mikið sé um CD-fisk í ÁB-
fiskinum, fiskurinn sé of blautur og
að stærðarflokkun sé ekki nægilega
nákvæm, of mikið sé um fiska í ein-
stökum stærðarflokkum sem séu
undir lágmarksvigt í viðkomandi
stærðarflokki. Ekki þarf að deila við
kaupendur um vigt eða stærðar-
flokkun. Þá hluti er auðvelt að mæla,
en aftur á móti getur verið erfitt þeg-
ar markaður breytist að greina rétt-
mæti krafna um gæðaflokkun og
stöðu. Öllum kaupendum ber saman
um að helstu keppinautar okkar,
Norðmenn og Kanadamenn, hafi
tekið sig verulega á í gæðum og það
forskot, sem íslenski saltfiskurinn
hafi haft, sé mun minna en áður, ef
þá nokkuð. Þessi ummæli verðum
við að taka mjög alvarlega.
Sjálfsagt á það sinn þátt í þessum
álitshnekki hvernig staðið var að
mati og pökkun á fullstöðnum fiski
á síðustu misserum. í mörgum til-
vikum áttu kaupendur og reyndar
framleiðendur einnig erfitt með að
greina á milli hvað var tandur og
hvað var fullstaðinn fiskur. Hjá of
mörgum framleiðendum var fiskur
metinn fullstaðinn fiskur eftir til-
tekinn tíma í stæðu án umstöflunar
eða pakkað var ofan á tandurfisk eft-
ir tiltekinn vikufjölda. Verðmunur á
annars vegar fullstöðnum fiski og
hins vegar tandurfiski var of mikill
til þess að kaupendur sættu sig við
þetta öllu lengur. Einnig hafði það
að sjálfsögðu áhrif í þessu efni að
þurrkstöðvarnar í Portúgal náðu
hlutfallslega betri þurrk- og gæða-
nýtingu, miðað við innkaupsverðið,
úr tandurfiskinum en þeim full-
staðna.
Það er ákveðin stefna stjórnar SÍF,
þegar um vigtar- og/eða gæðakröfur
er að ræða sem eiga við rök að styðj-
ast, að viðkomandi framleiðandi
beri sjálfur kröfuna. Að vísu geta
komið upp tilvik þar sem erfitt getur
reynst að heimfæra réttmæta kröfu
upp á ákveðin hornmerki.
í samræmi við þessa stefnu og þar
sem Portúgalir hafa kveinað mikið
um gæðaflokkun að undanförnu,
var ákveðið að senda eftirlitsmenn
og framleiðendur til Portúgal í síð-
ustu viku til þess að fara í gegnum
fisk úr síðasta ísnesi ásamt með
kaupendum, til þess að reyna að fá á
hreint í hverju ágreiningur um mat
kynni að liggja. Gunnar Tómasson
mun hér á eftir gera grein fyrir nið-
urstöðum ferðarinnar.
Nú munu um 600 manns hafa gild
saltfiskmatsréttindi; af þeim er tæp-
ur helmingur eða 285 matsmenn
starfandi í dag í fullu starfi eða
hlutastarfi.
Það gefur náttúrlega auga leið að
eftir því sem fleiri koma að matinu,
þeim mun erfiðara er að samræma
það á milli manna og staðla vöruna,
sem verður þó alltaf þýðingarmeira
og þýðingarmeira. Þetta er þó erfitt í
framkvæmd þegar fjöldi framleið-
enda er jafnmikill og raun ber vitni,
þó þeim hafi fækkað talsvert og eigi
sennilega eftir að fækka enn frekar á
næstu árum.
Umræður hafa átt sér stað —
óformlega að vísu — innan stjórnar-
innar um hvernig taka megi á þessu
máli. Enn hefur ekki komið nein
niðurstaða út úr þessum umræðum,
en víðtækt samstarf á meðal fram-
leiðenda um mat myndi tvímæla-
laust skila miklum árangri, bæði í
átt til stöðlunar á vörunni og til
sparnaðar og hagræðingar, bæði hjá
framleiðendum sem og hjá SÍF. í
þessu sambandi verða menn einnig
að hafa í huga, að af um 300 fram-
leiðendum á síðasta ári er rétt tæp-
lega helmingur, sem framleiðir inn-
an við 25 tonn á ári og eru með sam-
tals í kringum 5% af heildarfram-
leiðslunni.
Úr Spig-mörkuðunum svokölluðu,
þ.e.a.s. Spáni, Ítalíu og Grikklandi,
er greinilega vaxandi þungi á, að
fiskurinn sé bjartur og efnislega
góður. Fiski, sem farinn er að tapa
blæ, munu kaupendur sleppa síður í
gegn en áður. Þetta er að mínu mati
þróun sem er að gerast óháð mark-
aðsstöðunni. Fyrir góðan, bjartan
fisk eru menn tilbúnir að borga gott
verð, en lakari fiskur, sem pakkað er
með ekta Spig-fiski, dregur verðið
niður.