Tíminn - 18.11.1994, Blaðsíða 6

6
Wíwtfotu
Föstudagur 18. nóvember 1994
Seppi
tekur forskot á sœluna og fœr sér
göngutúr eftir ófrágengnum göngu-
stíg í einum afskógum landsins.
Myndin var tekin sl. sumar, en þá
var mikil vinna lögb í lagningu
göngustíga í skógum Skógrœktar
ríkisins. Alls voru lagbir 18 km af
göngustígum víba um landib og var
sex milljónum króna varib til verks-
ins. Einnig var mikil vinna lögb í ab
grisja og snyrta skógana íþvískyni
ab bœta abstöbu almennings til ab
skoba og njóta útivistar ískógum
landsins. Opnun skóganna er sam-
starfsverkefni Skógrcektarinnar og
Skeljungs.
Frumvarp um sérstaka vernd Breiöafjaröar lagt fyrir Alþingi:
Náttúra, lífríki og menningar-
sögulegar minjar á Breiöafirði
munu njóta sérstakrar vernd-
ar, ef stjórnarfrumvarp um
vernd Breiðafjarbar verður
samþykkt á Alþingi. Ásókn
ferðamanna í Breiöafjarðar-
eyjar hefur aukist verulega á
undanförnum árum, en lítiö
verið gert til að mæta henni.
Fuglafræöingar telja að fugla-
líf á Flatey hafi þegar skaðast
af þessum sökum.
Ákvæði frumvarpsins ná til
allra eyja, hólma og skerja á
Breiðafirði ásamt fjörum í innri
hluta fjarðarins. Náttúra og líf-
ríki Breiðafjarðar eru að mörgu
leyti einstæð á íslandi. Breiða-
fjörður er stærsta samfellda
votlendissvæði landsins og eru
strandlengjur þar um helming-
ur af allri strandlengju þess.
Vegna eyjafjöldans er jafn-
framt taliö að á Breiðafirði sé
yfir helmingur af öllum fjötum
við landið, en þær hafa mikla
þýðingu fyrir lífríki landsins.
Óvenjuauðugt lágdýralíf er tal-
iö vera í Breiöafirði og er teg-
undafjöldi í fjörum og á grunn-
sævi ótrúlega mikill.
Fuglar eru áberandi í lífríki
Breiðafjarðar. Sjófuglar eru al-
gengastir fugla á firðinum og er
hann talinn vera með mikil-
vægustu sjófuglabyggðum
landsins. Þegar strandsvæði
fjarðarins eru talin með verpa
um 50 tegundir fugla á svæð-
inu, þar á meðal ýmsir sjald-
séðir fuglar svo sem þórshani
og haförn. Þá má nefna að báð-
ar íslensku selategundirnar
kæpa á Breiðafirði og í eyjun-
um hafa fundist 229 tegundir
háplantna, sem er um helm-
ingur af náttúrulegri flóru
landsins. Einnig hafa fundist
margar merkilegar jarðmynd-
anir frá jarðfræðilegu sjónar-
miði á Breiðafirði.
Margar menningarsögulegar
minjar er einnig að finna á
Breiðafirði. Áður var búið í tug-
um eyja á firðinum og má víða
finna mannvistarleifar. Aðeins
hafa verið friðlýstar níu forn-
minjar í eyjunum til þessa og
var það gert árið 1930, nema
Silfurgarðurinn í Flatey sem
var friðlýstur árið 1975. Mikið
verk er óunnið við skráningu
fornminja og örnefna í Breiða-
firði.
í frumvarpinu, sem lagt hef-
ur verið fyrir Alþingi, er gert
ráð fyrir að umhverfisráðherra
fari með stjórn mála, sem
varða vernd náttúru og lífríkis
Breiöafjarðar, en vernd menn-
ingarsögulegra minja lúti yfir-
stjórn menntamálaráðherra.
Lagt er til aö stofnuð verði sér-
stök Breiðafjarðarnefnd, sem
verði umhverfisráðherra til að-
stoðar um framkvæmd lag-
anna. í henni eigi sæti sex
menn, þar af þrír heimamenn
skipabir eftir tillögu hérabs-
nefnda Dalasýslu, Austur-
Barðastrandarsýslu og Snæ-
fellsnessýslu. Gert er ráb fyrir
að í lögunum verði aðeins al-
menn verndarákvæði, en nán-
ari útfærsla þeirra verði í reglu-
gerö sem umhverfisráðherra
setur aö fengnum tillögum
Breiðafjarðarnefndar og um-
. sögnum viðkomandi sveitar-
stjórna.
Aukinn ferbamannastraum-
ur í eyjarnar er ein ástæða þess
að taliö er nauðsynlegt að setja
slík lög. Enn sem komið er leita
flestir til Flateyjar meb flóa-
bátnum Baldri og í bátsferðir
frá Stykkishólmi. Einnig eru
nýlega hafnar skipulagðar ferð-
ir frá Reykhólum og stuttar
ferðir auglýstar um nágrenni
Flateyjar. Fyrir 10-15 árum
komu eitt til tvö þúsund
manns í Flatey á sumrin, en á
síðasta áratug hafa sex til átta
þúsund manns heimsótt hana
árlega. Lítið hefur verið gert til
að mæta þessari aukningu og
telja fuglafræðingar að fuglalíf
sé þegar farib að láta á sjá af
þessum sökum. ■
Skilabob
kríunnar:
»ótt þú eigir jeppa þý&ir þa&
ekki að þér sé heimilt að
aka hvernig sem er utan vegar!

Fuglalíf á Flatey í hættu
Dýrir málmar á íslandi?
I. Járnvinnsla úr mýrarauöa í gamla
daga gaf af sér harla lélegt járn. Sagt var að
það hentaöi ekki í bitjárn. Vinnslan lagð-
ist af upp úr miööldum og æ síðan hafa ís-
lendingar hugað aö málmum í landi sínu,
því þab er stórt og meb ólíkindum að fok-
dýr jarðefni skuli ekki numin hér, eins og
svo víða. Meginefniö í landinu er basalt
eða súrt gosberg. í berginu eru allmargir
málmar, en þeir eru yfirleitt dreifðir í efna-
samböndum um grjótiö og afar dýrt eöa
ókleift að vinna þá úr berginu. Má þar
nefna ál, járn og títan, en síöastnefndi
málmurinn er þeirra dýrmætastur.
II. Rétt eins og annars staðar hafa því
málmleitir beinst ab jarðmyndunum þar
sem búast má viö uppsöfnun málma, ým-
ist setlögum eða eldbrunnu grjóti. Dálítið
hefur fundist af járni og áli í setlögum, t.d.
á Vestfjörðum, en hvergi í vinnanlegu
magni. Ástæðan er tvíþætt. í einn stað er
efnaveðrun hér hröð, en um leið er brott-
nám efnasets, sem myndast við hana, líka
mjög hratt, þannig ab efnasetib nær ekki
ab safnast fyrir aö neinu marki. í annan
staö er gosvirkni á íslandi mikil og ung
setlög hyljast víða nýjum hraunum eba
gjósku áöur en þau geta þykknab nægi-
lega. í storkubergi (myndast úr bergkviku)
sem storknar neöanjaröar geta, viö vissar
UM-
HVERFI
Ari Trausti
Guðmundsson
jarbeblisfræbingur
jarbfrœbingar skoba nú leifar gamalla jarbhitakerfa á íslandi, ef þar kynnu ab leynast málmar í jörbu.
aöstæöur, málmrík efnasambönd safnast
fyrir, einkum viö jaöra stórra innskota úr
djúpbergi. Þannig hafa orðiö til jarölög
meö t.d. nokkru af koparsamböndum og
öðrum málmum í Lóni og víöar. Þau voru
rannsökuð fyrir rúmum tveimur áratug-
um (og reyndar einnig fyrr), en þóttu of
rýr til vinnslu.
III. Nýjar rannsóknir, t.d. á Grænlandi,
á svipuðum innskotum og í Lóni hafa
hleypt lífi í hugleiöingar manna um
málma á íslandi. Innskotin eru í rótum
gamalla og rofinna megineldstööva (hlut-
ar af kvikuhólfum eða þeim tengd). Þá
hafa menn einnig grannskoðaö forn há-
hitakerfi erlendis, þ.e. jaröhitasvæöi, viö
þessar gömlu eldstöðvar og reyndar líka
virk kerfi, t.d. á sjávarbotni. í ljós kemur
aö þungir málmar (og þar meö dýrmætir)
geta safnast fyrir í rótum kerfanna eða við
uppstreymisrásir á löngum tíma. Því er
þaö svo aö jaröfræöingar skoöa nú allvel
valdar rústir megineldstöðva meö útdaub-
um jarðhitakerfum víöa um land.
IV. Tveir sjálfstæöir samstarfshópar sjá
um þessar rannsóknir í aðskildum lands-
hlutum. Beinist leitin væntanlega aö gulli,
platínu, mólýbden og öðrum efnum, sem
ýmist eru unnin hrein til sölu sem góö-
málmar eba sem íblöndunarefni í málm-
sambönd eins og stál. Fer nú aö styttast í
aö niöurstöður rannsóknanna veröi gerö-
ar opinberar. Ekki er unnt að giska á hve
miklar líkur eru á aö góðmálmar hafi
fundist í vinnanlegu magni, en slíkt er
ekki útilokaö. Reyndar eiga íslendingar ef
til vill nothæfar málmnámur annars staö-
ar, ef ekkert nýtilegt finnst á landi. Á sjáv-
arbotni subvestur og norðaustur frá land-
inu eru öflug háhitasvæöi viö aöstæður
sem heimila málmum aö falla út við virka
hveri. Hafa menn t.d. slætt mangansam-
bönd upp af Reykjaneshrygg. Kannski
veröur hafist handa vib aö skoða þessi
svæöi meö tilliti til jarðefna, þegar búiö er
að „afgreiöa" landiö ofansjávar. Vinnsla á
sjávarbotni er vissulega erfiö, en veriö er
aö leysa tæknimál þess efnis erlendis.