Tíminn - 07.02.1995, Blaðsíða 5

Þribjudagur 7. febrúar 1995
5
Af sterkum keimi
mannlífsins
Þjóbleikhúsib: TAKTU LACIÐ, LÓA eftir Jim
Cartwright. Þýbing: Árni Ibsen. Tónlistar-
stjórn: Jón Ólafsson. Lýsing: Páll Ragnars-
son. Leikmynd: Stígur Steinþórsson. Bún-
ingar: Þórunn Elísabet Sveinsdóttir. Leik-
stjórn: Hávar Sigurjónsson. Frumsýnt á
Smíbaverkstaebinu 2. febrúar.
Kkki sá ég rómaöa sýningu I’jóö-
leikhússins á Strætinu, en aftur
á móti Bar-Par sem Leikfélag Ak-
ureyrar setti á sviö — og er víst
enn aö sýna. Eftir aö hafa séö
þaö verk þótti mér einsýnt aö
Cartwright myndi brátt veröa
eftirlæti íslenskra leikhúsa. Ekki
ber á ööru en þaö ætli að ganga
eftir. Hér er komið nýjasta verk
hans, Taktn lagið, Eóa. Þaö er
lifandi og bráðskemmtilegt,
hæfilegur kokkteill af flestu því
sem gerir eitt leikrit bragömikið:
harka, grófleiki, skop, tilfinn-
ingasemi, skýr persónumótun,
safaríkt málfar. í stuttu máli:
hér er verk sem hittir í mark. Og
sýningin á Smíðaverkstæöinu
hitti sannarlega í mark. Svona á
leikhúsiö að vera!
Leikritið gerist á heimili fá-
tækra mæbgna. Móðirin, Malia
Kloff, er löt, drykkfelld, ver-
gjörn, vond við dóttur sína.
Hún er þannig tilfinningalega
brengluö og lifir fyrir það eitt að
gera út á kynþokka sem aldur-
inn er nú að svipta hana. Hún
hefur krækt í töffarann Ragga
Sagga. Sá er ómerkilegur pappír
í meira lagi, umboðsmaöur
skemmtikrafta og reynist hafa
lítinn áhuga á Möllu. Hins veg-
ar beinist athygli hans ab dótt-
urinni Lóu. Hún er fátöluð og
feimin, situr undir sífelldum
skömmum móburinnar, en lifir
í eigin heimi með plötunum
sínum sem ástkær faöir lét
henni eftir. Hún hefur lært að
herma eftir frægum söngkonum
og þegar Raggi Saggi heyrir það
verbur honum óbara ljóst að
þarna er hugsanleg gróöalind.
Nú dregur hann stúlkuna sárn-
auðuga upp á svið í næturklúbbi
Herra Bú. Til þess þarf hann aö
LEIKHUS
GUNNAR STEFÁNSSON
mýkja sig dálítiö við Möllu, sem
er svo glámskyggn ab halda að
Raggi hafi áhuga á henni sjálfri.
En hún á reyndar engan vin
nema nágrannann Siddý, treg-
greinda fituhlussu sem heldur
tryggö viö Möllu gegnum þykkt
og þunnt.
Andspænis þessu hráa, lítil-
siglda og aumkunarverba
mannlífi standa svo Lóa, dóttir-
in í húsinu, og ungi símamaöur-
inn sem kemur í hús þeirra
mæðgna til að gera við símann
— heitir raunar Símon. Hann
verður hrifinn af Lóu, sækir til
hennar, og sambandið sem
myndast með þeim, saklaust,
feimnislegt og fallegt, ljómar í
mannsorpinu umhverfis. Fyrir
hann syngur Lóa aö lokum, eins
og henni er eiginlegt, sinni
rödd; áður túlkaði hún bara
raddir annarra. Þannig lýkur
verkinu á björtum nótum.
Greni mæðgnanna er brunnið,
Raggi Saggi á bak og burt og
gróðavonir hans að engu orbn-
ar, svo og hamingjudraumur
Möllu — en kannski á unga
fólkið sér framtíð, ef þaö hlýðir
sínum innri röddum.
Vandinn við að setja verk eins
og þetta á svið felst aubvitað í
því að finna æskilegt jafnvægi
milli hráslagalegs raunsæis þess
og groddaskapar annars vegar
og tilfinningaseminnar hins
vegar, þannig að hvoru tveggja
sé til skila haldið en hvorugu of-
gert. Þar viröist mér Hávar Sig-
urjónsson hafa ratað rétta leið.
Sýningin hélt dampi allan tím-
ann, en um leið var hinum við-
kvæmari þáttum sýnd full virð-
ing. Leikmynd Stígs Steinþórs-
sonar var líka haganleg umgjörb
sýningarinnar, hiö allslausa
bæli mæðgnanna blasir skýrt
viö. En þetta kæmi allt fyrir lít-
ið, ef áhöfn sýningarinnar, sjálft
leikaraliöið, væri ekki jafngott
og raun ber vitni. Hér er valinn
maður í hverju rúmi.
Mest mæðir á mæðgunum,
Möllu sem Kristbjörg Kjeld leik-
ur og Lóu sem Ólafía Hrönn
Jónsdóttir leikur. Skemmst er
frá að segja að báöar skila þær
sínu með ágætum. Kristbjörg
stendur á hátindi sem leikkona
um þessar mundir og hefur
unnið hvern sigurinn af öörum
undanfarið, um leið og hún hef-
ur fengiö að undirstrika fjöl-
hæfni sína. Það er löng leiðin
frá hinni rússnesku hefðarkonu
í Kirsuberjagarðinum yfir í þessa
aumkunarverðu, drykkfelldu og
klæmnu léttlætisdrós. Hvoru
tveggja skilar Kristbjörg meb
prýði. Hér þarf hún aö leika á
hrjúfari strengi en löngum fyrr,
en hún nær líka aö sýna harm-
inn yfir glötuðu lífi, sjálfsblekk-
inguna og um leið samvisku-
neistann þegar það rennur upp
fyrir henni hve illa hún hefur
brugðist dóttur sinni.
Ólafía Hrönn er ein sú mikil-
hæfasta í hópi ungra leikkvenna
okkar og hún bregst ekki hér,
hún á glæsilegan leik. Framan
af, og raunar lengst af, segir hún
næsta fátt. Stúlkan er lokuöinni
í eigin hugarheimi ásamt plöt-
unum sínum. Með látbragði,
svipbrigðum, hreyfingum, tilliti
tekst Ólafíu að gera persónuna
ljóslifandi. Tökum til dæmis
fyrstu framgöngu hennar á næt-
urklúbbnum. Og svo syngur
hún ágætlega, bæbi eftirherm-
urnar og síðasta sönginn þegar
einlægnin ríkir.
Pálmi Gestsson hefur ágætt
vald á Ragga Sagga og dregur
upp einkar sannferðuga og um
leið kómíska mynd af þessum
ómerkilega flagara. Að vísu
fannst mér síðasta innkoma
hans, þegar hann birtist kjökr-
andi í næturklúbbnum, ekki ná
Olafía Hrönn lónsdottir sem Lóa.
þeim áhrifum sem skyldi, og
held raunar að því atriði sé of-
aukið frá höfundarins hendi —
það var engin þörf á að fylgja
honum lengra eftir uppgjörið á
heimili mæögnanna.
Gervið á Ragnheiði Steindórs-
dóttur er með slíkri list að hún
er óþekkjanleg. Hún leikur feitu
vinkonuna Siddý. Þessi trygg-
lynda sykuræta, sem ekki bregst
þegar á reynir, er bráðskemmti-
leg í meðförum Ragnheiðar og
eykur minnilegum þætti í hlut-
verkasafn leikkonunnar sem
hefur gert margt vel á síðustu
árum. — Þá er Símon Hilmars
Jónssonar. Hér er Hilmar bara
feiminn piltur, ekki ungt tauga-
flak eins og hann hefur leikið
áður; þaö eitt sýnir á honum
nýja hliö. Hilmar fer af góðri
smekkvísi meb hlutverk Símon-
ar og æskilegri hófstillingu.
Ótalinn er þá aðeins Róbert
Arnfinnsson sem leikur síma-
mann, lítið hlutverk, og herra
Bú næturklúbbseiganda. Róbert
fer létt með þetta hvort tveggja,
einkum er hann skemmtilegur í
hlutverki herra Bús þegar hann
bíður eftir Lóu og reynir aö
teygja tímann. Maður vildi enn
mega sjá Róbert í burðarhlut-
verki í Þjóðleikhúsinu.
Ótalinn er aðeins píanóleikar-
inn Manólíto sem Jón Ólafsson
leikur nánast orðalaust. —
Leiknum var ágætlega tekið á
frumsýningu og ekki vafi á ab
sýningin á gott gengi framund-
an, hefur alla möguleika til að
öðlast hylli leikhúsgesta. Það
þarf vissulega engum að leiðast
sem leggur leið sína í Smíða-
verkstæðið á næstunni til ab
finna hinn ramma keim sem
þetta verk veitir njótendum. ■
Kammertónleikar
Kammermúsíkklúbburinn er allt-
af að reyna að koma sér upp kvar-
tett, og sannarlega væri óskandi
að þau fjögur, sem spiluðu á 4.
tónleikum vetrarins í Bústaða-
kirkju 29. janúar, héldu áfram að
spila saman. Þess er þó sennilega
lítil von, því hér eru allir á þeyt-
ingi fram og aftur, eða kennandi
byrjendum í gríö og erg þangað
til þeir geta varla staðið á fótun-
um, og þess vegna erfitt að koma
saman reglulega til að spila
kammertónlist. Þennan prýðilega
kvartett skipuðu systurnar Sigrún
og Sigurlaug Eðvaldsdætur, 1. og
2. fiöla, Helga Þórarinsdóttir,
lágfiðla, og Richard Talkowsky,
knéfiöla. Öll eru þau félagar í Sin-
fóníuhljómsveit íslands nema
Sigrún.
En þaö eru fleiri að spila kvar-
tett hér, því á næstu tónleikum
Kammermúsíkklúbbsins spilar
Bernardel-kvartettinn, sem skip-
abur er fólki úr Sinfóníuhljóm-
sveitinni, kvartetta eftir Beetho-
ven, Sjostakóvitsj og Mozart.
Þrjú verk voru á efnisskránni:
Dúó fyrir fiðlu og lágfiðlu eftir
Mozart (G-dúr KV 423), kvartett
TÓNLIST
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
eftir Jósef Haydn (B-dúr op. 74,4),
og kvartett eftir Mozart (nr. 16 í
Es-dúr, KV 428). Bæði Mozart-
verkin eru frá árinu 1783: tví-
leiksverkið er annaö tveggja slíkra
sem hann samdi í Salzburg í júlí
til að hjálpa Mikael Haydn úr
klípu (hann gat ekki staðið við
samning), en kvartettinn samdi
Mozart sennilega í desember. í
lok október var hann í Linz og
hinn 31. skrifabi hann föbur sín-
um: „Á þriðjudaginn, 4. nóvem-
ber, ætla ég að halda konsert í
leikhúsinu hérna, en með því að
ég er ekki með eina einustu sin-
fóníu með mér, er ég að semja
nýja með ógnar hraða, því hún
verður ab vera tilbúin fyrir tón-
leikana..." Þetta var hin svo-
nefnda Linz-sinfónía. Seinna um
haustib og fyrri part vetrar samdi
Mozart meðal annars Es-dúr kvar-
tettinn, sem fluttur var á tónleik-
unum í Bústaðakirkju og tónlist-
arsagnfræbideild Kammermúsík-
klúbbsins telur hafa verið frum-
flutning hér á landi, hornkvin-
tettinn, einn af hornkonsertun-
um, Frímúrarakantötuna, fyni
þátt óperunnar L'oca del Cairo
(Gæsin frá Kairó), og nokkrar
konsert-aríur, svo nokkuð sé
nefnt. En meðan þessu fór fram
geisuðu Móðuharðindin á is-
landi, og reyndar hvolfdist eld-
reykjarmóðan frá Skaftáreldum
yfir Evrópu og þar með Vínarborg
og Salzburg hinn 18. júní, daginn
eftir að Konstanze eignaðist
fyrsta barn þeirra, soninn Rai-
mund Leópold, sem dó 2ja mán-
aða gamall.
Jósef Haydn var u.þ.b. eina tón-
skáld Vínarborgar sem Mozart fór
lofsorðum um, og Es-dúr kvart-
ettinn er einn sex strengjakvart-
etta sem hann tileinkaði Haydn,
föður þessa tónlistarforms. En
Haydn átti eftir að lifa nýtt
blómaskeið eftir að Mozart dó
(1791), og frá því blómaskeiði eru
kvartettarnir sex op. 76 (1797-
99). Hér þykir Haydn rísa hvað
hæst á sköpunarferli sínum, hátt
á sjötugsaldri. Svo vel tekst hon-
um til í B-dúr kvartettnum, að
sumum þykir hann allt að því
„mózartskur", en samt skal viður-
kennt ab a.m.k. á tónleikunum í
Bústaðakirkju náði Haydn-kvar-
tettinn ekki alveg sömu hæð og
kvartett Mozarts. En hver ætlast
til þess?
Sennilega átti Sigrún Eðvalds-
dóttir verulegan þátt í því að nær
því fór að Bústaöakirkja spryngi á
tónleikunum (vegna fjölda tón-
leikagesta), og örugglega átti hún
mestan þátt í því hve prýðilegir
tónleikarnir voru. Því hún hrífur
meðleikara sína meö sér með
krafti og fjöri — og ágætri spila-
mennsku að sjálfsögðu. Og enda
þótt Sigrún sé mikill „sólisti", þá
sýndi hún berlega nú að hún er
prýðilegur kammer-tónlistarmað-
ur, því aldrei bar á tilburðum
hennar né nokkurs annars til að
yfirgnæfa eða skera sig úr — kvar-
tettarnir tveir voru afar vel fluttir.
Og dúóið sömuleiðis, að öðru
leyti en því að mér þótti tónriinn
í neðsta strengnum hjá Helgu í
grófasta lagi. Nema Mozart hafi
viljað hafa það svona, því í
kammertónlist vildi hann helst
spila á víóluna, og skrifaði þess
vegna oft sérlega áhugaverðar
raddir fyrir hana.
Eins og fyrr sagði, gat þama ab
heyra hið fínasta kammerspil, og
væri óskandi að þau Sigrún, Sigur-
laug, Helga og Richard Talkowsky
héldu áfram að spila kvartett. Nóg
eru verkefnin, og aðsóknin á þess-
um tónleikum bendir til þess ab
ekki muni áheyrendur skorta. ■