Réttur - 01.01.1976, Blaðsíða 50

ugs borgaralegs þjóðfélags neyðist oft til
þess í hráskinnsleik stórveldanna að taka
beint eða óbeint ábyrgð á verkum, sem eru
bæði á móti skapi hans og sannfæringu, —
en reyna þó hann krjúpi valdinu að standa
á réttinum.
Sú reisn, sem einkenndi Hermann Jónas-
son ekki síst í þessum þrem þrautum, er h.ér
✓
voru nefndar, er ein besta arfleifð Islendinga
allt frá þeim tímum, er skópu Islendingasög-
ur, — reisn, sem aldrei tókst að brjóta niður
á myrkustu tímum sögu vorrar. Þessi meðvit-
und um manngildið fær jafnt bóndasoninn
sem verkamanninn til að kenna sig „konga-
jafna”.
Því gat Hermann Jónasson umgengist er-
lenda stórhöfðingja og valdsmenn sem jafn-
ingja — svo sem Auðunn vestfirski forðum
— einnig séð fláttskap þeirra bak við fögur
orð. Eg minnist þess er við eitt sinn ræddum
þennan íslenska eðliskost og ég nefndi hon-
um nokkur dæmi um hvernig íslenskt al-
þýðufólk okkar tíma hefði sýnt þessa reisn í
verki gagnvart erlendum fyrirmönnum svo
þeir undruðust, — þá blikuðu tár í augum
hans. Svo heitt unni þessi bóndasonur, sem
mörgum var fyrst og fremst ímynd karl-
mennskunnar, þessum íslenska eðliskosti —
og vonaði að hann varðveittist með þjóðinni.
Ef til vill óttaðist hann líka hvað verða
vildi. Manngildinu og hugsjón þess stafar
hætta af peningamati auðvaldsþjóðfélagsins.
Borgaraleg lágkúra og kaupahéðinsháttur
hefur unnið æ meir á hugsjónum ungmenna-
félagsskaparins og samvinnuhreyfingarinnar,
er vökm við vöggu flokks hans, og orðið
fornri reisn æ meiri fjömr um fót.
Nú þegar reynt er að sökkva þjóðinni æ
dýpra niður í svað hernáms og undirlægju-
háttar, þá á þjóð og saga framtíðarinnar rétt
á að vita til fulls, hvernig síðasti bændahöfð-
ingi Islands reyndi að spyrna við fómm á
örlagastundum í upphafi sjálfstæðisbarátt-
unnar nýju. Því er þetta skráð.
Einar Olgeirsson.
SKÝRINGAR:
11 Fyrirspurnir mínar hljóðuðu svo:
1. Hvort hinn væntanlegi þýski rannsóknarleið-
angur hafi óskað eftir leyfi ríkisstjórnarinnar til
þess að ferðast um landið.
2. Hvort hinir þýsku flugmenn, sem séu á leið-
inni og taldir vera á vegum Luft-Hansa til þess
að semja um lendingarstaði hér fyrir þýskar flug-
vélar í sambandi við flugsamgöngur til Ameríku,
hafi óskað eftir að fá að tala við islensku rikis-
stjórnina.
3. Hvort stjórnin ætlaði að leyfa skipverjunum
af Emden að fara í fylkingu um götur Reykjavík-
ur eins og síðastliðið ár og ganga vopnuðum i
hergöngu og syngja hersöngva eins og í her-
teknu landi.
4. Hvort nokkrar ráðstafanir hefðu verið gerðar
í sambandi við heimsókn hins þýska herskips, til
þess að tryggja að hér yrðu samtímis stödd ensk
eða amerísk herskip.
(Nánar má lesa um þetta i riti Björns Þórðarson-
ar: „Alþingi og frelsisbaráttan 1874—1944, bls.
449—453, sem og í Alþingistíðindum).
Hermann gerði þá þessa grein fyrir atkv. sínu:
„Vegna þeirrar afstöðu, er flokkur minn hefur
tekið, — og vegna þess jafnframt að það væri
til þess fallið að túlka ranglega afstöðu mína til
þessa máls fyrr og nú, ef ég greiddi atkvæði
gegn þessum samningi, — eða á sama hátt og
þeir, sem engan samning vilja gera, hvernig sem
hann væri, mun atkvæði mitt ekki falla á þann
veg.
En með því að neita að taka þátt í atkvæða-
greiðslu get ég neitað og neita að taka ábyrgð á
samningi þessum, eins og frá honum er gengið,
— og i annan stað mótmæli ég á þennan hátt
meðferð þessa máls, þar sem auðsætt var frá
upphafi, að engu yrði þokað og neitað með öllu
að þoka nokkru um til að nálgast það sjónarmið
okkar, sem óánægðir eru með samninginn eins
og hann er og teljum rasað í málinu."
(Alþingistíðindi 1948. D. bls. 215).
50