Fréttablaðið - 28.03.2009, Blaðsíða 25

LAUGARDAGUR 28. mars 2009 25
UMRÆÐAN
Halla Skúladóttir skrif-
ar um orsakir krabba-
meins
Undanfarið hefur mikið gengið á í
íslensku þjóðlífi. Óviss-
an hefur verið mikil,
fólk hefur misst vinn-
una eða óttast að missa
vinnuna og álagið á fjölskyldur
hefur verið mikið. Það virðist
vera almenn trú manna að stress
valdi krabbameini, oft tengja
nýgreindir sjúklingar mynd-
un krabbameinsins við ákveð-
in alvarlegan lífsviðburð fyrr í
lífinu. Getgátur hafa verið uppi
um það að ónæmiskerfið bælist
við stress og við það myndist
færi fyrir krabbameinfrumur að
vaxa upp sem annars væri hald-
ið niðri af ónæmiskerfinu. Það
hefur þó ekki verið sýnt fram á
að þetta eigi sér raunverulega
stað með óyggjandi hætti. Vegna
þess hve oft ég hef verið spurð að
því undanfarið hvort stress valdi
krabbameini langar mig að greina
frá þeim rannsóknum sem birtar
hafa verið um þetta efni á undan-
förnum árum.
Hvað er stress?
Það hafa verið gerðar ýmsar
rannsóknir til að kanna tengsl-
in á milli stress og myndunar á
krabbameini. Það er erfitt að skil-
greina stress, en oft eru alvarleg-
ir lífsviðburðir eins og skilnaður,
andlát maka, alvarleg veikindi
barns, missir vinnu og fleira
sem veldur verulegu andlegu
álagi notaðir sem mælikvarði um
stress í rannsóknum.
Það er hægt að kanna tengslin á
milli stress og myndunar krabba-
meins á mismunandi vegu. Sumar
rannsóknir hafa lagt spurninga-
lista fyrir hóp fólks, annars vegar
þá sem greinst hafa með krabba-
mein og hins vegar viðmiðunar-
hóp sem ekki hefur greinst með
krabbamein en líkist hinum hópn-
um að öðru leyti, það er hefur
svipaða aldurs- og kyndreifingu.
Þátttakendur eru svo spurðir
hvort og hvenær þeir hafi upplif-
að alvarlegan lífsviðburð. Helsti
gallinn við þessar rannsóknir er
sá að þeir sem greinst hafa með
krabbamein hafa oft reynt að
leita skýringa á því hvers vegna
þeir hafa veikst. Þeim er því í
fersku minni andlega álagið sem
þeir urðu fyrir einhverjum árum
áður, en það sama er ekki hægt
að segja um viðmiðunarhópinn og
því verða þessar rannsóknir oft
falskt jákvæðar, þ.e. þær sýna
samhengi þó það sé raunveru-
lega ekki til staðar. Þegar farið
er yfir niðurstöður rannsókna
þessarar gerðar benda sumar til
þess að stress geti tengst mynd-
un krabbameina og aðrar ekki,
þannig að spurningunni verður
ekki svarað með þeim.
Hvað segja hóprannsóknir?
Hóprannsóknir eru almennt tald-
ar betri en spurningalistarann-
sóknir til þess að svara spurn-
ingum um orsakir krabbameina,
en þær eru dýrar í framkvæmd
því það verður helst að safna upp-
lýsingum mörgum árum áður en
krabbameinið greinist til þess að
hægt sé að mæla áhættu-
þáttinn (stress) án trufl-
unar. Hóprannsóknir eru
mismunandi, stundum
eru notaðir afmarkað-
ir hópar, t.d. starfsmenn
stórra fyrirtækja og þeim
fylgt eftir, stundum er
fólk kallað inn til rann-
sókna með skipulögðum
hætti líkt og gert er hjá
Hjartavernd, þar sem
það er beðið um að svara
ýmsum spurningum af spurn-
ingalista. Til að svara spurning-
unni um það hvort stress valdi
krabbameinum hefur til dæmis
verið fylgst með hópum sem hafa
lent í mjög erfiðri lífsreynslu
eins og foreldrum sem misst hafa
barn eða átt barn sem hefur orðið
alvarlega veikt. Um er að ræða
stórar rannsóknir með þúsundum
þátttakenda. Tíðni krabbameina
hefur verið reiknuð út hjá þessum
hópum og borin saman við tíðni
meðal annarra í sama þjóðfélagi
og það hefur ekki verið sýnt fram
á neina aukna hættu á krabba-
meinum í þeim hópi sem lent
hefur í erfiðri lífsreynslu. Hins
vegar hefur aðeins ein hóp rann-
sókn verið birt þar sem upplýs-
ingar um stress eða alvarlega
lífsviðburði voru mældar með
spurningalista áður en greining
krabbameinsins var gerð og hópn-
um fylgt eftir í að meðaltali níu
ár. Í hóprannsókninni tóku um
10.000 manns þátt og 1.100 fengu
krabbamein á meðan hópnum
var fylgt eftir. Þeir sem upplifðu
alvarlega lífsviðburði fengu ekki
oftar krabbamein en aðrir í rann-
sókninni.
Lífsstíllinn skiptir máli
Ef niðurstöður ofangreindra
rannsókna sem til eru um þetta
efni eru teknar saman, er svar-
ið við spurningunni hér að ofan
að ekki virðist ástæða til þess
að óttast að alvarlegir lífsvið-
burðir valdi krabbameini. Hér
að ofan var stress skilgreint sem
alvarlegur lífsviðburður. Annars
konar stress eins og við þekkj-
um það í almennu tali, þar sem
of mikið álag og tímaskortur fer
saman, ýtir hins vegar oft undir
óholla lifnaðarhætti. Þess hátt-
ar stress tengist gjarnan hinum
vestræna lífsstíl, það er auknum
reykingum og kyrrsetulífi. Hinn
stressaði neytir oftar óhollustu
sem einkennist af orkuríku fæði,
mettuðum fitusýrum, kolvetnum
og síðast en ekki síst minnkar
neyslan á ávöxtum og grænmeti.
Þessi lífsstíll eykur áhættu á
myndun krabbameins og ber að
forðast hann.
Helstu heimildir:
Bergelt C ofl., British Journal of
Cancer (2006) 95, 1579 – 1581
Roberts- FD ofl., Cancer
(1996) 77, 1089-1093
Johansen C ofl., Br J Cancer
(1997) 75, 144–148
Kvikstad A, Eur J Cancer
(1994) 30A, 473–477
Höfundur er yfirlæknir lyflækn-
ingar krabbameina Landspítala
Veldur stress krabbameini?
HALLA SKÚLADÓTTIR
Kynntu þér sniðugar
fermingargjafir hjá
Íslandsbanka
Framtíðarreikningur Íslandsbanka
Framtíðarreikningur ber hæstu innlánsvexti
bankans hverju sinni og er kjörinn fyrir þá
sem vilja gefa fermingargjöf sem vex.
Gjafakort Íslandsbanka
Með gjafakortinu getur þú verið viss um að
gefa fermingargjöf sem allir kunna að meta.
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/S
ÍA
0
9
-0
3
4
5
Hvað eru
vextir?
Viðskiptavinir okkar hafa komið á framfæri ábendingum um mikilvægi þess
að miðla fjármálaþekkingu til ungmenna. Til að bregðast við þessu mun
Íslandsbanki bjóða öllum krökkum á fermingaraldri á fjármálanámskeið.
Námskeiðin verða haldin í samstarfi við Opna háskólann í Háskólanum
í Reykjavík og er markmið þeirra að bæta fjármálafærni þátttakenda
í raunhæfum og einföldum skrefum. Leiðbeinandi verður Þór Clausen,
M.Sc. í fjármálum. Námskeiðin eru ókeypis og öllum opin.
Íslandsbanki býður öllum
krökkum á fermingaraldri
á skemmtilegt fjármálanámskeið
Fjármálanámskeiðin verða haldin:
„Stuðla að ábyrgri fjármálakennslu í grunn- og framhaldsskólum landsins.“
Karlmaður, 39 ára.
Mánudaginn 4. maí í Reykjavík
Mánudaginn 11. maí á Egilsstöðum
Þriðjudaginn 12. maí á Reyðarfirði
Miðvikudaginn 13. maí í Reykjavík
Laugardaginn 16. maí á Ísafirði
Þriðjudaginn 26. maí í Vestmannaeyjum
Fimmtudaginn 16. apríl í Reykjavík
Mánudaginn 20. apríl á Húsavík
Þriðjudaginn 21. apríl á Akureyri
Mánudaginn 27. apríl á Selfossi
Þriðjudaginn 28. apríl í Reykjanesbæ
Miðvikudaginn 29. apríl á Akranesi
Nánari upplýsingar og skráning er á islandsbanki.is, opnihaskolinn.is
eða í síma 599 6316.
Fjármálanámskeið fyrir fullorðna verða haldin á landsbyggðinni sama dag.