Morgunblaðið - 24.01.2006, Blaðsíða 27

Magnús Már var ákaflega lifandi
og skemmtilegur kennari og má enn
heyra sögur meðal eldri guðfræð-
inga og presta af kennslustundum
hans. Gátu fyrirlestrar hans og um-
ræður fjallað um hina fræðilegustu
hluta þess sem til umfjöllunar var
hverju sinni en einnig þau fjölmörgu
tæknilegu viðfangsefni sem krafist
gátu úrlausnar sveitaprests og hann
hafði kynnst á prestskaparárum sín-
um að Skútustöðum í Mývatnssveit.
Að leiðarlokum vill guðfræðideild
votta Magnúsi Má Lárussyni virð-
ingu sína og senda ættingjum hans
samúðarkveðjur.
Nú er horfinn úr jarðneskum
heimi aldraður vinur minn og náinn
samverkamaður um skeið ævinnar,
Magnús Már Lárusson, prófessor
og fyrrum háskólarektor. Ég þekkti
hann frá ungum aldri, framan af að-
eins lauslega, en að öllu góðu. En
árið 1971 vorum við kjörnir af hálfu
Íslands í fjögurra manna nefnd sem
skyldi taka lokaákvörðun um það
hver af íslensku handritunum í
Kaupmannahöfn skyldu flytjast
heim til Íslands. Við vorum tilnefnd-
ir af Háskóla Íslands, og Magnús
var þá rektor skólans og kunnur
fræðimaður í sögu Íslands. Af hálfu
Dana voru valdir í nefndina þeir
Christian Westergård-Nielsen, pró-
fessor í Árósum, og dr. Ole Widd-
ing, ritstjóri íslensku orðabókarinn-
ar í Kaupmannahöfn. Nefnd þessi,
sem kölluð var skiptanefnd eða
skilanefnd handritanna, starfaði síð-
an í 14 ár, frá 1972–86. Framan af
héldum við að jafnaði fjóra fundi á
ári, tvo á Íslandi og tvo í Danmörku,
en undir lokin strjáluðust fundirnir
nokkuð. Þetta lét að líkum: Við
byrjuðum á því sem auðveldast var,
svo sem handritum Íslendingasagna
– enginn gat efast um að þau skyldu
fara heim til Íslands; en síðan
hrönnuðust upp álitamálin, og þá
vöknuðu mörg álita- og ágreinings-
mál.
Svo hörmulega tókst til að rétt
um það bil sem skilanefndin hóf
störf sín sumarið 1972 veiktist
Magnús af alvarlegum augnsjúk-
dómi. Aðgerð fór fram á hinu besta
sjúkrahúsi í Svíþjóð, en allt kom
fyrir ekki – hann missti sjónina al-
gerlega á öðru auganu, og dapraðist
sjónin á hinu smátt og smátt. Ég
vissi aldrei fullkomlega hvað Magn-
úsi leið, því hann var ekki að barma
sér og talaði ekki um sjúkdóm sinn
nema aðspurður væri, og þá í fám
orðum. En sem nærri má geta gat
hann vegna sjúkleika síns ekki beitt
sér að fullu við störfin í nefndinni.
Ólafur Halldórsson handritafræð-
ingur var skipaður ritari og vara-
maður í nefndina, og fyrir kom að
hann leysti Magnús af hólmi; en það
gerðist ekki oft, venjulega harkaði
Magnús af sér og kvartaði aldrei.
Saman unnum við allan þennan tíma
sem einn maður að skiptingu rit-
anna samkvæmt „handritalögunum“
sem samþykkt voru á danska
þinginu 1961 og 1965. Þetta var ekki
auðvelt verk, því að lögin voru að
mörgu leyti óljóst orðuð. Þá kom
hin mikla söguþekking Magnúsar að
góðu haldi þegar skera þurfti úr
örðugum ágreiningsmálum. Aldrei
minnist ég þess að við félagarnir
værum ósammála um nokkurt at-
riði; en dönsku fulltrúarnir voru
hinsvegar mjög oft sundurþykkir
sín á milli, og nokkur hundruð hand-
rita voru afgreidd til Íslands þannig
að Widding fylgdi okkur Íslending-
um, en Westergård greiddi atkvæði
á móti. Hann hafði verið einn hat-
rammasti andstæðingur Íslendinga
meðan handritamálið var á döfinni í
Danmörku, svo þess var ekki að
vænta að hann vildi afhenda okkur
handritin á silfurfati. Þegar í brýnur
sló milli okkar Westergårds hélt
Magnús sig til hlés, sá mikli frið-
semdarmaður, en stundum lægði
hann öldur og beindi til lausnar með
því að miðla fróðleik varðandi hand-
ritin úr sögusjóði sínum. Á skiln-
aðarstundu þakka ég vináttu hans
og frábæra samvinnu við skiptingu
handritanna. Með því verki töldum
við okkur leiða síðasta áfanga hand-
ritamálsins til lykta með farsælleg-
um hætti.
Við Sigríður sendum börnum
hans og öðrum ástvinum innilegar
samúðarkveðjur.
Jónas Kristjánsson.
Tregar sannvin saga
Ég læt þessar hendingar úr ljóði
Steingríms Thorsteinssonar um Pál
Melsteð sagnfræðing tjá hug minn,
er ég minnist kennara míns og
ágæts vinar, Magnúsar Más Lár-
ussonar.
Kynni okkar hófust, er ég kom til
náms í guðfræði við H.Í. haustið
1951. Ég man enn hughrifin, þegar
hann settist við kennarapúltið og fór
að kenna okkur íslenska kirkjusögu.
Það var svo auðfundið, að hann bjó
yfir persónutöfrum, sem settu síðan
svip á allt hans starf. Hann studdist
að sjálfsögðu við Kristnisögu Jóns
Helgasonar biskups, en það var
áberandi, hve hann var, þrátt fyrir
aðeins fjögurra ára starf og rann-
sóknir á þessu sviði, kominn með
margt nýtt og áhugavert til að auka
við fróðleik okkar. Honum var lagið
að setja á svið fyrir okkur samtíð at-
burðanna, sem um var rætt, um-
hverfið sem skóp þá og þar ekki síst
rökhyggju hinnar kaþólsku kirkju.
Við skynjuðum hann bæði sem leið-
toga og félaga í þeirri sannleiksleit,
sem hann var að kenna okkur.
Magnús naut þess að segja okkur
frá þeim sérverkefnum, sem hann
vann að, svo sem um Brynjólf-
skirkju í Skálholti og Valþjófsstað-
arhurðina. Hann hafði lag á að setja
þetta fram með þeim hætti, að
kennslustundirnar urðu nánast eins
og spennandi framhaldssaga. Auk
kirkjusögunnar fór Magnús yfir
Pálsbréfin með okkur. Gott dæmi
um áhugann, sem hann skóp á sög-
unni, er það þegar til stóð, undir
vor, að fella niður tímana í henni, til
þess að þeir sem voru að ganga und-
ir embættispróf fengju aukna til-
sögn í Pálsbréfunum. Við hinir mót-
mæltum og náðum því fram að fá
tíma í kirkjusögu kl. 8 að morgni,
klukkutíma fyrr en önnur kennsla
hófst og sumir spáðu því illa fyrir.
En þeir tímar voru afar vel sóttir.
Það vildi enginn, sem hafði einhvern
vott af áhuga fyrir sögu, missa af
þessum tímum.
Ritstörf Magnúsar sýna vel, hve
þekking hans var fjölþætt og á köfl-
um frábær. Þetta var ekki bara í
kennslugreinum hans. Fornleifa-
fræði, Biblíusaga, listasaga og fleiri
fög komu einnig til. Það sem sjaldn-
ast er nefnt, en mun þó verða sagn-
fræðingum framtíðarinnar dýrmæt-
ast, er hlutur hans í Kulturhistorisk
leksikon for nordisk middelalder,
hinu mikla 22 binda grundvallarriti
um norræn miðaldafræði. Magnús
var ritstjóri þess fyrir Íslands hönd
og skrifaði þar sjálfur 259 ritgerðir,
flestar byggðar á frumrannsóknum.
Áhuginn sem Magnús kveikti
innra með okkur mörgum, skilaði
ýmsu góðu inn í kirkjulíf og menn-
ingu. Ég hef verið svo lánsamur að
fá tækifæri til að auka við
kirkjusögunámið. Það var mér þá
sjálfsagt að leita til hans, þótt hann
væri orðinn nánast blindur. Minni
hans geymdi enn hafsjó heimilda og
samræðurnar opnuðu á stundum
nýja sýn á málin, sem ég var að
vinna að hverju sinni. Þetta var mér
mikils virði, og hann hvatti mig til
þessarar umræðu, sem varð honum
dýrmæt snerting við fræðin. Með
þessum hætti voru samskipti okkar
alla tíð. Hann var ætíð gefandi,
fræðandi, uppörvandi. Fyrir það
skal nú þakkað heilum hug.
Þegar ég lít um öxl og virði fyrir
mér vísindamanninn, já, guðfræð-
inginn og sagnfræðinginn Magnús
Má Lárusson og dreg saman þræð-
ina, sem ég þekki best í lífsskoðun
hans, þá finnst mér eitt stærsta
þakkarefnið, hve hann gaf göfugt
fordæmi með samþættingu leitar að
ljósi og sannleika. Víst er, að hún er
mjög í hans anda hugsunin, sem
sækir æ fastar á mig, að ég á ekki
sannleikann, en um hitt bið ég, að
sannleikurinn eigi mig.
Ég bið föður ljóssins og sannleik-
ans að annast minn góða kennara og
gefa fólkinu hans styrk.
Þórir Stephensen.
Einn sólskinshaustdag stóð
Magnús Már háskólarektor á tröpp-
unum heima hjá sér í Hafnarfirði og
tók á móti mér eftir að börnin hans
höfðu sótt mig út á Keflavíkurflug-
völl. Þá var ég nýkomin til Íslands
til þess að læra íslensku við Háskóla
Íslands.
Magnús Már og fjölskylda hans
buðu mér að dvelja á heimili þeirra
eins og ég væri ein úr fjölskyldunni
á meðan ég lærði íslenskuna. Það
var afar rausnarlega boðið af þeim
að opna heimili sitt fyrir mér sem
þau þekktu engin deili á. Fyrir það
er ég þeim ætíð þakklát.
Magnús Már var þá nýkjörinn
rektor við Háskóla Íslands.
Kona hans Maja hjálpaði mér
mikið með íslenskuna. Hún notaði
sína einstöku aðferð við kennsluna
og Magnús Már gaf sér alltaf tíma
eftir að hann var kominn heim úr
háskólanum til að hlusta á hvað ég
hefði lært hjá henni fyrr um daginn,
oft með hlátri eða brosi.
Foreldrar mínir og systir heim-
sóttu Magnús Má og Maju eitt sinn
til að þakka þeim og börnum þeirra
sérstaklega fyrir að taka á móti mér
með svo stóru hjarta og elsku og
þau gleyma seint þeirri hlýju sem
þau þá fundu.
Maja kvaddi þessa jarðvist fyrir
sex árum síðan.
Ég mun ætíð minnast þeirra
hjóna sem voru samlynd með þakk-
læti og virðingu fyrir allt sem þau
hafa gert fyrir mig. Það sama gerir
fólkið mitt í Japan og fjölskylda mín
hér.
Megi góður Guð styrkja börnin
þeirra og fjölskyldurnar í djúpum
söknuði þeirra.
Miyako.
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. JANÚAR 2006 27
MINNINGAR
Minningarkort
535 1825
www.hjarta.is 5351800
Pantanir í síma 562 0200
Á fallegum og notalegum
stað á 5. hæð Perlunnar.
Aðeins 1.350 kr. á mann.
Perlan
ERFIDRYKKJUR
Elskulegur eiginmaður minn, faðir okkar, tengda-
faðir og afi,
AGNAR JÓNSSON,
Höfðagrund 14a,
Akranesi,
lést á Sjúkrahúsi Akraness föstudaginn 20. janúar.
Útförin fer fram frá Akraneskirkju föstudaginn
27. janúar kl. 14.
Jónína Bryndís Jónsdóttir,
Guðjón Smári Agnarsson, Sigríður Thoroddsen,
Guðfinna B. Agnarsdóttir, Sigurður Sævar Sigurðsson,
Ólöf Agnarsdóttir, Sigurjón Skúlason,
Björg Agnarsdóttir, Þór Arnar Gunnarsson,
Jón Agnarsson
og afabörn.
Elskulegur eiginmaður minn, faðir okkar, tengda-
faðir, afi og langafi,
ORMUR GUÐJÓN ORMSSON
rafvirkjameistari,
Framnesvegi 20,
Keflavík,
verður jarðsunginn frá Njarðvíkurkirkju (Innri-
Njarðvík) miðvikudaginn 25. janúar kl. 14.30.
Sveinbjörg Jónsdóttir,
Guðrún S. Guðjónsdóttir, Gunnar Indriðason,
Helga M. Guðjónsdóttir, Anton Már Antonsson,
Erling R. Ormsson, Jóhanna Björnsdóttir,
Erla Ormsdóttir, Marteinn Gíslason,
Hrafnhildur Ormsdóttir, Kristján Þórarinsson,
Njáll Torfason, Kristín Ársælsdóttir,
Ásdís Móeiður Sigurðardóttir, Árni G. Árnason,
Róbert Rósmann, Beta Rósmann,
barnabörn og barnabarnabörn.
Elskulegur eiginmaður minn og bróðir,
HJALTI TÓMASSON
fyrrverandi flugmaður,
andaðist í Kaliforníu föstudaginn 20. janúar.
Fyrir hönd ættingja og vina,
Margrét Tómasson,
Vigfús Tómasson.
Móðir okkar, tengdamóðir, systir, mágkona og
amma,
MATTHEA KATRÍN PÉTURSDÓTTIR,
Álfaborgum 9,
lést á líknardeild Landspítalans sunnudaginn
22. janúar.
Snæbjörn Ólafsson,
Ágústa Sigurðardóttir, Lýður Ásgeirsson,
Hilmir Freyr Sigurðsson, Svanhildur Jóna Erlingsdóttir,
Eva Björg Sigurðardóttir, Aðalsteinn Jóhannsson,
Auður Pétursdóttir, Haraldur Finnsson
og barnabörn.
Ástkær eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir, afi
og bróðir,
INGVI GUÐJÓNSSON,
lést á líknardeild Landspítala Landakots sunnu-
daginn 22. janúar.
Þóra Magnúsdóttir,
Kristín Ingvadóttir, Hilmar Karlsson,
Magnús Ingvason, Guðrún Agnes Þorsteinsdóttir,
Katrín Lovísa Ingvadóttir, Páll Baldvin Baldvinsson
og afabörn,
Hólmfríður K. Guðjónsdóttir og Böðvar Valtýsson.
Elskulegur faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
FALUR FRIÐJÓNSSON
frá Sílalæk,
Grenivöllum 24,
Akureyri,
lést á hjúkrunardeildinni Seli mánudaginn
23. janúar.
Sigurvina Kristjana Falsdóttir, Ástþór Harðarson,
Sigríður Hrönn Falsdóttir,
Elva Björk Einarsdóttir,
Þórir Már Einarsson,
Daði Ástþórsson, Lilja Sævarsdóttir,
Sigmundur Pétur Ástþórsson,
Ævar Ísak Ástþórsson,
Katrín Lea Daðadóttir.