Morgunblaðið - 01.07.2007, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 1. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
H
alldór Halldórsson, bæj-
arstjóri Ísafjarðarbæjar,
segir að á Vestfjörðum
hafi staðið 20 ára tog-
streita um fisk-
veiðistjórnunarkerfið og
hið sama eigi við um umræðuna um
þessar mundir þótt þyngra sé í mörg-
um nú en oft áður. Blaðamaður hitti
bæjarstjórann á skrifstofu hans í
Stjórnsýsluhúsinu á Ísafirði fagran og
sólríkan dag í liðinni viku.
„Á undanförnum árum hefur mér
orðið það æ ljósara að þeir sem eru í
sjávarútveginum og kunna þar best
til verka hvort sem það er Hraðfrysti-
húsið Gunnvör, Íslandssaga á Suður-
eyri, Oddi á Þingeyri, Jakob Valgeir í
Bolungarvík eða ýmsir smærri aðilar
í útgerð og fiskvinnslu hér á Vest-
fjörðum eru að vinna í þessu kerfi og
eru auðvitað jafnviðkvæmir fyrir
breytingum á því kerfi eins og hver
annar, hvort sem hann býr í Reykja-
vík eða Raufarhöfn.
Þótt gagnrýnin á kerfið hafi oft
verið hávær héðan að vestan þá er
það ljóst að við erum jafnháðir kvóta-
kerfinu og allir aðrir. Ég hef sagt að
ef það er best að gera út héðan frá
Vestfjörðum þá hljóti veiðiheimild-
irnar að safnast hingað smám sam-
an,“ segir Halldór.
Flateyri var rjúkandi rúst
Hann segir að þegar verið sé að
skerða veiðiheimildir útgerðarinnar
til þess að geta sett ákveðinn hluta í
byggðakvóta þá sé einnig verið að
skerða „okkar menn og okkar fyr-
irtæki. Raunar finnst mér að byggða-
kvóti eins og úthlutun hans hefur ver-
ið í framkvæmd hafi eiginlega ekki
gert neitt nema skapað leiðindi með
einni heiðarlegri undantekningu þó
en það var hvernig staðið var að mál-
um þegar Þingeyri fékk úthlutað
byggðakvóta upp á 400 tonn og þá
kom Vísir í Grindavík þar inn með
önnur 400 tonn og öflugt sjáv-
arútvegsfyrirtæki, Oddi varð til og
starfar af krafti í dag.“
Halldór ræðir sérstaklega það sem
gerðist á Flateyri um miðjan maí þeg-
ar Hinrik Kristjánsson seldi kvóta
Kambs að stórum hluta burt úr
byggðarlaginu en einnig til annarra
fyrirtækja í Ísafjarðarbæ. „Mér fannst
það mjög sárt þegar þessir atburðir
urðu á Flateyri. Flateyri var rjúkandi
rúst 1999 og 2000 og það var enginn
kvóti þar. Það verður að segjast eins
og er að kvótauppbyggingin á Flateyri
var að hluta til með sértækum aðgerð-
um stjórnvalda þar sem Kambur fékk
úthlutað ákveðnum byggðakvóta í
upphafi sem varð að eignarkvóta. Svo
var það með byggðakvóta sem út-
hlutað var árlega en varð ekki að eign-
arkvóta en studdi auðvitað við það sem
verið var að gera. Fyrst og fremst var
þetta auðvitað hörkuduglegt fólk sem
kom fótunum undir sig og þorpið en
það voru sértækar ráðstafanir sem
hjálpuðu þeim af stað þótt Hinrik og
félagar hafi síðan Kambur hóf rekstur
einnig keypt kvóta.
En nú eru svo miklir sýnilegir pen-
ingar í þessu að menn vilja fara út og
ekkert nema gott um það að segja í
sjálfu sér. Það er ekkert óeðlilegt að
menn vilji hætta í rekstri af ýmsum
ástæðum. En það sem var sárt og
gagnrýnivert í mínum og fjölmargra
annarra augum var hvernig Hinrik
stóð að þessu.
Hinrik hringdi í mig miðvikudag-
inn 16. maí og sagði mér að hann ætl-
aði að tilkynna starfsfólki sínu þessa
ákvörðun sína á föstudeginum en
uppstigningardagur var þann 17.
maí.
Ég fór þegar í stað að ræða við út-
gerðarmenn á svæðinu til þess að at-
huga með kaup á kvóta Kambs en
hann var þá búinn að selja burtu stór-
an hluta kvótans. Þetta geta menn
gert en þarna hefði ég viljað að hann
hefði komið til mín fyrr og greint mér
frá því að hann vildi hætta og að hann
vildi samstarf um það að halda þess-
um verðmætum hér innan samfélags-
ins. Hinrik gerði ekkert ólöglegt en
hann hefði, þessa samfélags vegna,
getað staðið betur að þessu. Mér
finnst í tilvikum eins og þessu að
menn eigi að reyna að stýra þessu í
þágu síns samfélags þegar þeir vilja
hætta sjálfir.
Ég túlka orð Sturlu Böðvarssonar
hér á Ísafirði á 17. júní að hann hafi
verið að gagnrýna þennan hluta
kvótakerfisins og hvernig einstakir
menn geta stefnt atvinnuástandinu í
heilu þorpunum í uppnám eins og
Hinrik tvímælalaust gerði.“
Halldór telur að andstaðan við
kvótakerfið sé ekki meiri á Vest-
fjörðum en gengur og gerist. „Þó
held ég að andstaðan hér fyrir vestan
sé ekki jafnmikil og hún var áður og
það hugsa ég að ráðist af því að Vest-
firðir hafa smám saman verið að ná
fyrri kvótastöðu sinni. Það sést til
dæmis ef kvótaeign Bolvíkinga er
skoðuð. Hún er orðin svipuð og hún
var hér á árum áður. Þar var auðvitað
opnað fyrir smábátaútgerð en þeir
Einar Oddur og Einar K. Guðfinns-
son beittu sér mjög í því máli. Svo
hefur línuívilnunin nýst Vestfirð-
ingum sérstaklega vel. Allt þetta hef-
ur gert það að verkum að menn hafa
séð að það er hægt að byggja sig upp
innan kerfisins,“ segir Halldór.
„Fólk er alltaf að sjá það að þrátt
fyrir þá uppbyggingu í kvótaeign sem
átt hefur sér stað hér á Vestfjörðum
þá er sjávarútvegurinn alltaf að gefa
eftir. Störfunum fækkar stöðugt,
vegna hagræðingar og tækniþróunar.
Ég sagði það einhvern tíma í gríni
að kannski væri eina leiðin fyrir okk-
ur að loka 3X Stál hér á Ísafirði en
þar vinna um 50 manns sem sérhæfa
sig í því að fækka störfum í útgerð og
fiskvinnslu. Þetta var auðvitað kald-
ranalegt spaug hjá mér því þetta frá-
bæra fyrirtæki er í fremstu röð á
heimsmælikvarða að framleiða flæði-
línur og tæki til þess að hagræða enn
frekar í sjávarútvegi og vinnslu.“
Halldór telur að þrátt fyrir neikvæða
umræðu um kvótakerfið þá sé það
ekki komið í þrot – alls ekki. „Það eru
auðvitað agnúar á kvótakerfinu, ekki
síst sá að menn skuli í skjóli eignar
geta hlaupist undan samfélagslegri
ábyrgð og selt burtu kvótann. Aðal-
málið í mínum huga nú er að það er
eitthvað líffræðilegt í sjónum að ger-
ast. Hafró telur sig vita best allra
hvað er að gerast og veit það örugg-
lega best með einhverjum skekkj-
umörkum sem við vitum ekki hver
eru. Stefnan hefur verið sú að hlusta
á Hafró alla vega í meginatriðum. Þar
er eitthvað ekki í lagi og kemur sjálfu
kvótakerfinu ekki nokkurn skapaðan
hlut við.“
Frekari hagræðing
- Hvaða áhrif hefur það á þetta
samfélag ef farið verður að tillögum
Hafró og þorskveiðar verða skornar
niður um 30%?
„Það hefur mjög slæm áhrif. Það
hefur áhrif á þá sem eru veikir fyrir
og hafa verið með skuldsettum kvóta-
kaupum að byggja sig upp. Hjá
stærri fyrirtækjunum þýðir þetta
væntanlega það að menn þurfa að
hagræða enn frekar hjá sér færa afla-
heimildir á milli skipa og leggja ein-
hverjum skipum. Slíkt hefur auðvitað
neikvæð veltuáhrif út í samfélagið.
Minna verður að gera hjá vélsmiðj-
unum, flutningafyrirtækjunum og
öðrum þjónustufyrirtækjum.“ Hall-
dór segir að mjög sjaldan hafi mælst
mikið atvinnuleysi í Ísafjarðarbæ,
einkum vegna þess að fólk sé svo
fljótt að fara þegar syrti í álinn. „Það
er kannski líka hluti af okkar vanda-
máli hér fyrir vestan að við stöndum
frammi fyrir því í einhvern tíma að
svona lagað gerist eins og fyrirhug-
aður niðurskurður í veiðiheimildum
og fólk bíður þetta ekki af sér. Það
bara fer og leitar sér að vinnu annars
staðar.
Það skrýtna er að þá fara einnig
aðrir að hugsa sér til hreyfings, jafn-
vel fólk í ágætum stöðum. Það kemst
bara ákveðið los á vegna óvissunnar
sem skapast sem mjög erfitt er að
takast á við,“ segir Halldór Hall-
dórsson.
Bæjarstjóri Halldór Halldórsson telur byggðakvóta skapa leiðindi.
MENN AXLI SAMFÉLAGSLEGA ÁBYRGÐ
»Kvótauppbyggingin á Flateyrivar að hluta til með sértækum
aðgerðum þar sem Kambur
fékk úthlutað byggðakvóta í upphafi
sem varð að eignarkvóta.
VERÐUR AÐ HJÁLPA OKKUR Í GEGNUM
Í
slandssaga á Suðureyri við
Súgandafjörð er fiskvinnslu-
fyrirtæki sem stofnað var
1999 upp úr endalokum Bása-
fells og sömuleiðis Klofningur
á Súganda sem er í vinnslu á
aukaafurðum eins og þurrkun á
hausum. Eigendur Íslandssögu eru
bræðurnir Guðni og Elvar Ein-
arssynir, Guðmundur Kristjánsson
hjá Brimi og Óðinn Gestsson sem
er framkvæmdastjóri fyrirtækisins.
Klofningur er aftur í eigu Íslands-
sögu, HG, Jakobs Valgeirs, Odda á
Patreksfirði og Þórsbergs. Blaða-
maður hitti Óðin á skrifstofu hans í
Íslandssögu á Suðureyri.
„Við hjá Íslandssögu erum að
mestu leyti að vinna í ferskum fiski,
eitthvað í frystingu og eitthvað í
salti. Áherslan er á ferskan fisk
sem við vinnum í flök og flakabita
og flytjum suður með trukkum á
hverjum degi. Fiskurinn fer svo í
flugfrakt mestmegnis á Bretlands-
markað,“ segir Óðinn.
Óðinn segir að fyrirtækið hafi aldr-
ei einskorðað sig við vinnslu á einni
tegund. „Við höfum litið þannig á að
hér fyrir utan væru þau mið sem
gæfu ákveðna samsetningu af afla,
sem er þorskur ýsa og steinbítur, og
verið að vinna í þeim hlutföllum sem
hafa veiðst hér á okkar svæði.
Sömu eigendur og eiga Íslands-
sögu eiga útgerðarfélagið Norður-
eyri sem ræður yfir um 1100 þorsk-
ígildistonnum sem eru lögð upp
hér. Bátur okkar er 15 tonna krók-
aflamarksbátur og við gerum út á
handbeitta línu.
Mér sýnist að þetta myndi þýða um
þriggja mánaða skerðingu hjá okk-
ur í úthaldi og vinnslu, það er ekk-
ert flóknara en það.
Ef það verður 30% niðurskurður
á þorskveiðum og 15% gengisfell-
ing, þá verða stór vandamál á Ís-
landi því þá hverfur allt eigið fé úr
íslenskri útgerð, skuldirnar hækka
og verðmætið lækkar.“
Hátt gengi ekki alslæmt
– En útflytjendur sjávarafurða
eru alltaf að kvarta undan allt of
háu gengi krónunnar.
„Það er rétt en hátt gengi er ekki
alslæmt. En ég tala hins vegar fyrir
hönd tveggja félaga: annars vegar
félags sem á kvóta og skuldar mikið
og hins vegar félags sem rekur
vinnslu sem skuldar ekki neitt.
Ég held að við hér hjá Íslands-
sögu drepumst ekkert þótt nið-
urskurðurinn verði svona mikill en
þetta verður erfitt. Það lætur eng-
inn sér detta í hug að okkur verði
ekki hjálpað í gegnum svona
hremmingar. Þjóðfélagið er búið að
breytast svo mikið á undanförnum
árum, fjármálageirinn kominn
sterkur inn og fleira. Það er bara
krafan hringinn í kringum landið að
það sé jafnmikil samfélagsleg
ábyrgð þar eins og krafa er gerð á
okkur. Mér finnst ekki að sjávar-
útvegurinn í dag eigi að vera rekinn
eins og einhver byggðastefna. Þetta
á bara að vera „bissness“ eins og
hvað annað. Ef hann fær á sig áföll
þá þurfa allir að taka á sig byrðar,
ekki bara sjávarútvegurinn því
hann rís ekki undir því einn. Það er
ekkert einkamál okkar ef á und-
anförnum árum hafa verið teknar
„rangar pólitískar ákvarðanir“ um
veiðar,“ segir Óðinn, „menn vinna
alltaf eftir þeim lögum og reglum
sem eru í gildi á hverjum tíma og
gera sínar ráðstafanir gagnvart því.
Það hafa allar úthlutanir á und-
angengnum árum verið pólitískar
ákvarðanir.Ef við erum orðin svona
rík, samkvæmt því sem forsætis-
ráðherra segir, þá ætti það ekki að
vera svo erfitt að hjálpa okkur í
gegnum þetta hremmingaskeið.“
Óðinn segist gjarnan vilja fara í
veðmál við Hafró og þeir borgi hafi
hann rangt fyrir sér með sterka
stöðu þorskstofnsins en hann borgi
hafi þeir hjá Hafró rangt fyrir sér.
Hann tekur þó fram að hann vildi
miklu fremur þurfa að tapa veðmál-
inu og borga.
Hann telur að forsendur Hafró
við útreikninga á stofnstærð
þorsksins séu einfaldlega rangar.
„Þegar menn voru að setja niður
þessa punkta þar sem trollin voru
var hitastig þetta og önnur skilyrði
í sjó þessi. Síðan þetta var hafa öll
skil færst einhverjar 30 til 50 mílur
norður í haf. Í dag eru menn að
veiða helling af þorski úti á Hamp-
iðjutorgi. Ég tók þátt í að veiða þar
í nokkur ár og þar var ekki einn
einasti þorskur en nú eru menn að
fá upp í 8 til 9 tonn af þorski í hali.
Er sá þorskur að koma eða fara?
Hvert er hann þá að fara og hvaðan
er hann að koma?“ spyr Óðinn og
segir algjörlega á hreinu að endur-
Ljósmynd/BB
Framkvæmdastjóri Óðinn Gestsson vill bættar hafrannsóknir.
Við erum að vinna svona 4.500 til
5.000 tonn á ári og veltan hefur
verið þetta á bilinu 800 til 1100
milljónir króna eftir því hvernig
gengið stendur hverju sinni,“ segir
Óðinn.
Hjá Íslandssögu starfa um 50 til
70 manns, misjafnt eftir árstíma.
Einmitt nú eru starfsmenn mjög
margir því mikið af skólafólki hefur
verið ráðið til sumarvinnu. Um 10
manns eru við útgerðina og um 60
manns við fiskvinnsluna og þar af
er um 60% útlendingar.
Óðinn segir að auðvitað verði það
erfitt hjá Íslandssögu ef þorskveiði-
heimildir verða skornar niður um
30%. Það gildi sömu lögmál hjá
þeim og öðrum. „Það þýðir vænt-
anlega að þorskkvóti okkar myndi
minnka um ca. 150 tonn. En það
myndi væntanlega þýða það að ann-
ar kvóti okkar myndi einnig drag-
ast saman því í dag erum við ekki
að veiða þorsk. Við veiðum bara
ýsu, þorskurinn kemur bara með.
»Mér finnst ekki að sjávarút-vegurinn í dag eigi að vera
rekinn eins og einhver byggðastefna.
VONLEYSI Á VESTFJÖRÐUM