Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1991, Blaðsíða 19

HVER ETUR HVAD?
Örlítið um áætlunina
H
I álft annað ár er nú liðið síðan fyrsta greinin,
af nokkrum, um nauðsyn áfjölstofnarannsóknum
á fslandsmiðum birtist í Víkingnum. Ýmsir tóku
þeim skrifum illa, þar á meðal þungaviktarmenn í
fiskifræðum og reiknilist. Sumir virtir vísindamenn
í þeirra röðum héldu því fram að slíkar rannsóknir
hefðu enga þýðingu hér, vegna víðáttu hafsins.
Vmsir áttu í erfiðleikum með að skilja þessi rök og
bjó í grun að ef til vill væri ekki full eining um
kenninguna, hvorki á Hafró né í Háskólanum.
Stjórnmálamenn virtust margir vera hallir undir
vísindamennina en nokkrir tóku undir með Vík-
ingnum og greinar um efnið fóru að birtast í dag-
blöðum. Þetta er forsagan.
En skjótt skipast veður í lofti og nú er annar
uppi. Nýskipað Fjölstofnaráð Hafrannsókna-
stofnunarinnar hefur gert áætlun um fjölstofna-
rannsóknir á íslandsmiöum sem eiga að taka þrjú
eða fjögur ár og kosta tæplega 300 milljónir
króna. Þó er ekki lengra síðan en í ágúst 1990 að
undirritaður heyrði forstjóra Hafró segja á merki-
legum fundi, bæði pólitískra og vísindalegra for-
ustumanna sjávarútvegs á Norðurlöndum, að
fjölstofnarannsóknir ættu ekki erindi við íslend-
inga.
Vissulega er ástæða til að fagna þessari hug-
arfarsbreytingu í opinberri afstöðu stofnunarinn-
ar. í henni felst viðurkenning á að hún hefur ekki
yfir nægilegri þekkingu á lífríki hafsins að ráða,
enda þótt hið gagnstæða hafi oft verið gefið í
skyn. í henni felst líka vilji til að gera miklu betur
og afla miklu meiri þekkingar til að byggja ræktun
nytjastofna okkar á.
A sitthvað fleira er að líta í þessari áætlun og
ekki alltjafn jákvætt — sumt sett fram af, að þvíer
virðist, óhóflegri bjartsýni og annað af takmörk-
uðum heilindum. í fyrsta lagi er það kostnaðurinn.
Sumum kann að virðast hann mikill. Undirritaður
lítur svo á að ef Hafró tekst að afla nægilegra
gagna og vinna úr þeim traustar heimildir til að
undirbyggja haldbæra sjávarútvegsstefnu á fjór-
um árum og fyrir 300 milljónir, jafngildi þaö miklu
kraftaverki. Ef við lítum á þetta 300 milljóna króna
framlag sem fjárfestingu, sem við viljum fá til
baka með vöxtum eftir tíu ár, þarf verðmætaaukn-
ing landaðs afla ekki aö vera nema 1% á tíunda
árinu, miðað við árið 1990. Sé þetta raunsætt mat
á tilkostnaði mundu margir í viðskiptaheiminum
telja að þar væri litlu hætt fyrir mikla vinnings-
möguleika. En þá er líka rétt að spyrja; hvers
vegna er ekki löngu búið að gera þessar rann-
sóknir?
Sannleikurinn er sá að fjölstofnarannsóknir eru
svo gífurlega umfangsmiklar að Hafró hefur
hvorki haft mannafla né fé nema til fálmkenndra
þreifinga í þá átt, enda þótt greina hafi mátt góðan
vilja hjá örfáum mönnum, innan stofnunarinnar.
Ólafur Karvel Pálsson fiskifræðingur hefur síðan
1980 staðið fyrir sýnatökum til að rannsaka fæðu-
val þorsks. í fyrsta tbl. Víkingsins 1990 upplýsir
hann að tekin hafi verið 17 þúsund sýni 114 ferð-
um á átta ára tímabili. í sömu grein leggur hann
áherslu á að þessar athuganir séu á byrjunarstigi
og í viðtali við DV 20.2. s.á. segir hann: „Það þyrfti
bæði að rannsaka þetta yfir lengra tímabil og
skoða gögnin mun betur en okkur hefur unnist
tími til“. Þetta þýðir að á níunda áratugnum hafði
tekist að fá nokkur gögn um örlítið brot af lífkeðj-
unni, en ekki hafði unnist tóm til að rannsaka þau
gögn áð neinu gagni.
Hver étur hvern, hve mikið og hvaða áhrif hefur
það á þann stofn sem étinn er og hvaða keðju-
verkanir út í alla lífkeðjuna? Hve mikið éta 20 millj-
ónir sjó- og bjargfugla af fiskseiðum og erum við
með verndun smáfisks að skapa góð skilyrði fyrir
fjölgun þeirra með aukinni þörf fyrir enn meiri
viðkomu á uppeldisslóðunum? Hvað étur hvalur-
inn og hvað étur selurinn? Hve lítið brot af allri
þessari veiði eru veiðar mannsins? Og hvernig á
að bregðast við samkeppninni frá fiskum, fuglum,
hvölum og selum? Er skýringin á sífellt minnkandi
nytjastofnum okkar sú að keppinautarnir hafi hirt
allan afraksturinn af fiskræktarstefnu okkar og
magnast svo að nú hafi fiskstofnarnir ekki lengur
við að framleiða fóður handa þeim? Eða var „upp-
eldið“ alltaf vanhugsað fálm?
Við öllum þessum spurningum og ótal mörgum
öðrum vantar okkur svör. Ef til vill geta vísinda-
menn svarað þeim einhverntíma, en tæplega eftir
þrjú til fjögur ár með rannsóknum tuttugu og
tveggja manna sem hafa 300 milljónir króna til
ráðstöfunar. Fyrr en við höfum svörin verður varla
byggð upp nein fiskveiöistefna með rökum.
Sigurjón
Valdimarsson
skrifar
Sé þetta
raunhæft mat á
tilkostnaöi mundu
margir í viöskipta-
heiminum telja að
þar væri litlu hætt
fyrir mikla vinn-
ingsmöguleika
VÍKINGUR 19