Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2004, Blaðsíða 44

einnig að finna hjá þeim sem vinna á tólf
klst. næturvöktum, t.d. þegar stýrimaður
gengur næturvaktina á móti skipstjóranunr.
Mikið hefur verið rætt hvcrs konar
vaktafyrirkomulag eigi að vera urn borð
m.t.t. álags í vinnu og svefnraskana. Ekki
fundust rannsóknir á 6 tíma kerfinu en
ljóst er að öll hafa sex, átta og tólf tírna
vaktavinnukerfi sína kosti og galla.
Rannsóknir hafa þó sýnt að þar sem
skipting vakta er örari liður einstakling-
um betur. Einnig benda sömu niðurstöð-
ur til þess að aukin vellíðan sé hjá þeim
sem vinna færri samfelldar næturvaktir á
vaktatímabilinu.
Niðurstöður úr 2. hluta rann-
sóknarinnar „áhrif hvíldar á
heilsu og öryggi sjómanna”
a) Vellíðan í vinnu, samskipti og vinnu-
umhverfi
Niðurstöður sýna að um 77% sjómanna
líður vel eða mjög vel i vinnu sinni. Ekki
var hægt að sjá mismunandi útkomu eft-
ir því hvort skip voru lengur eða skemur
úti í einu. Það senr skipti máli var virk
endurgjöf og hlustun yfirmanna, úrlausn
ágreiningsmála og almennir stjórnunar-
hættir. Niðurstöður rannsóknarinnar á
þessum þætti eru ekki ólíkar þeim niður-
stöðum sem fengist hafa úr rannsóknum
hjá öðrum starfstéttum, þar sem kom í
ljós að stjórnunarhættir af ólíkum toga
virðast hafa mikil áhrif á vellíðan ein-
staklinga í vinnu.
b) Félagslegar aðstæður
Það sama á við um sjómenn og annað
vaktavinnufólk að félagslegar aðstæður
þeirra eru oftar bágbornari en þeirra sem
vinna reglulegan vinnutíma. Um 52%
svarenda voru almennt ánægðir eða rnjög
ánægðir með aðstæður um borð.
Kvörtun manna fólst aðallega í því að að-
staða til hvíldar þ.e. dýnuundirlag væri
ekki gott. Um borð í þremur skipum
vantaði aðstöðu til hreyfingar eða lík-
amsræktar.
Niðurstöður sýna að um 83% sjó-
manna í rannsókninni voru annað hvort
giftir eða í sambúð. Ekki var hægt að
nálgast neinar tölulegar upplýsingar urn
tíðni skilnaða innan stéttarinnar en nið-
urstöður Hagstofunnar sýna ekki neina
aukningu á skilnaðartíðni almennt á ár-
unum frá 1990 til 2002, ólíkt því sem
fram hefur komið í umræðu í þjóðfélag-
inu af og til undanfarin ár.
c) Sálrænir þættir og kvillar.
Niðurstöður sýna að um 18% einstak-
linga, sem þátt tóku í rannsókninni
höfðu fundið fyrir kvíða undanfarna sex
mánuði, 33% höfðu fundið fyrir depurð
og upplifað áhyggjur síðastliðna sex
mánuði sem rekja mátti til félagslegra að-
stæðna. Ef einstaklingurinn fær í ofaná-
lag ekki næga hvild og lifir við aðstæður
þar sem tnikil þreyta er farin að gera vart
við sig er hann engan veginn í stakk bú-
inn til að takast á við og mæta þeim
kröfum sem gerðar eru til hans. Því lend-
ir hann oftar en ekki í togstreitu við
sjálfan sig og í vítahring sem hann á
erfitt með að koma sér úr. Sjá má að um
44% höfðu upplifað þreytutilfinningu
undanfarna sex mánuði með sjáanlegum
líkamlegum sem andlegum álagseinkenn-
um. Þessar niðurstöður og þær sem
korna fram í “heilsutengd lífsgæði” og
“svefn og svefnvenjur” sýna að erfiðleik-
ar, sem tengjast svefni og vaktavinnu-
kerfi, eru að hafa veruleg áhrif á líðan og
almenna heilsu þessara einstaklinga.
d) Viðhorf til vinnu og vaktavinnu.
Um 66% þátttakenda svöruðu því til að
þeim liði vel í vinnu sinni, um 88% hafa
áhuga á starfi sínu, um 91% hafa áhuga á
að þróast í starfi og þeim þykir vinnu-
franrlag sitt hafa tilgang fyrir fyrirtækið.
Þeir telja sig gera raunhæfar væntingar
til sín í vinnu en 33% þeirra gæta ekki að
sér að ofgera sér. Um 88% telja sig ráða
vel við vaktavinnuna en á móti svarar
stór hluti þeirra eða um 47% að aðstæð-
ur á vinnustaðnum hafi mikil áhrif á
svefn þeirra og þá ekki síst vaktavinnan.
Um 90% taka það fram að þeir myndu
kjósa að vinna dagvinnu frekar en vakta-
vinnu.
Niðurstöður úr 3. hluta rann-
sóknarinnar “svefn og svefnvenj-
ur”
Af niðurstöðum þessa hluta rannsóknar-
innar nrá glögglega sjá að einstaklingarn-
ir sofa að jafnaði styttra en æskilegt er og
þeir þurfa. Þessi niðurstaða kemur heirn
og saman við rannsóknir á vaktavinnu-
fólki í öðrurn stéttum. Langt yfir 90%
töldu sig sofa að meðaltali fjóra tíma á
fyrri vaktinni en um 2-3 klst. á þeirri
seinni. Ef tckið er tillit þess hvenær
vaktaskiptingin er, þá þurfa menn, sem
eru að koma á vakt eftir hvíld um há-
degi, að vakna unr klst. fyrr til að ná að
borða og tapa þar af leiðandi síðasta og
mikilvægasta tímanunr af svefninum, þ.e.
þegar hann er hvað dýpstur. Þeir sem eru
aftur á móti að koma af vakt eru nýbúnir
að borða áður en þeir fara í hvild, en
rannsóknir sýna að gæði svefns eftir nrál-
tíð eru léleg, þar sem mikil orka fer í að
melta matinn á meðan sofið er.
Niðurstöður svefnmælinganna eru at-
hyglisverðar;
57% vakna ekki úthvíldir á morgnana
oftar en 3 - 5 sinnum í viku og daglega,
52% einstaklinga finna fyrir syfju að
degi til oftar en 3 -5 sinnum í viku og
daglega, 19% vakna oftar en 3 - 5 sinn-
um í viku og daglega sökum verkja,
41% hefur ama af hrotum,
66% einstaklinga finna fyrir stirðleika
eftir svefn,
20% eiga við verulegar svefntruflanir
að stríða (Insomnia) með tilheyrandi ein-
kennum.
Þessar niðurstöður sýna fram á svefn-
truflanir og svefnrofa, þar sem gæði
svefns eru verulega skert. Þær koma
heim og saman við rannsóknir, sem sýna
fram á tengingu erfiðs vaktavinnufyrir-
komulags með tilheyrandi áhættu á and-
legum sem líkamlegum sjúkdómum og
afleiðingum þeirra.
Sjáanlegur munur var til batnaðar með
nýrri og sérhannaðri dýnu. Fjöldi virkni-
mælinga voru samtals 424 nætur þar sem
206 voru á eldri dýnu og 218 á nýrri.
Niðurstaðan var sú að svefninn lengdist
að meðaltali um 36 mínútur á nýju dýn-
unni á heildina litið.
Það kom jafnframt fram í virknimæl-
ingunum að þeir sem vinna á næturvakt-
inni eru með mun verri svefn að jafnaði
en þeir sem ganga vaktina á móti. Því má
fullyrða að þeir einstaklingar séu i nreiri
KEMHYDRO - salan
Snorrabraul 87 • 105 Reykjavík
Sími: 551 2521 • Fax: 551 2075
Tæringarvarnarefni
fyrir gufukatla

44 - Sjómannablaðið Víkingur