Náttúrufræðingurinn - 1942, Qupperneq 70

114
NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
Bjarni Jósefsson ;
Gull í sjónum.
í 1. ági*. Náttúrufræðingsins, bls. 169 er smágrein með þessari
yfirskrift. Er þar sagt frá rannsóknum danska efnafræðingsins
Forchhammers á efnainnihaldi sjávarins og siðari rannsóknum
er Liversidge, prófessor i Sidney, gerði á gullinnihaldi sjiávarins
við Ástralíuströnd. Forchhammer mun þó ekki hafa talið gull með-
al þeirra efna er hann fann i sjónum, en það þóttust menn finna
siðar. Liversidge gerði allmargar tilraunir til að mæla magn þess
og komst að þeirri niðurstöðu, að 30—50 mg af gulli væru í hverju
tonni af sjóvatni.* 1) Þessar rannsóknir Liversidge eru gerðar fyrir
æði löngu siðan (birtar 1895—1896) og hafa bæði fyrr og einlc-
um síðar verið gerðar ýmsar rannsóknir af sama tagi og voru nið-
urstöðurnar nokkuð mismunandi, sumir fundu jafnvel ekkert, en
meðaltal rannsóknanna mun liafa gefið eittlivað nálægt 10 mg
pr. tonn. Þetta varð til þess að eftir styrjöldina 1914—1918, tóku
Þjóðverjar, undir forustu hins fræga efnafræðings F. Habers,
sér fyrir hendur að rannsaka þetta nákvæmlega, því liklegt þótti
að ef gullið væri svona mikið, þá myndi mega vinna það með
hagnaði. Um niðurstöður þessara rannsókna hefir Haber birt mjög
fróðlega ritgerð og er þar jafnframt gerð nokkur grein fyrir hin-
um eldri rannsóknum.1) Skal liér nokkuð rakið aðalefnið úr rit-.
gerð þessari og þá byrjað á fyrstu rannsóknunum.
Fyrstan þeirra manna er reynt hafa að ákveða gullinnihald sjáv-.
arins má telja Sonstadt nokkurn, sem árið 1872 rannsakaði sýnis-
horn, tekin á grunnu valni nálægt eynni Mön í írlandshafi. Til að
prófa gullinnihaldið nolaði hann stannóldóríðupplausn (SnCL)
sem með mjög þynntri gullupplausn gefur purpuralit („Cassíusar
gullpurpura“.) Með því að bera saman lit þann sem hann fékk á
upplausn með þekktu gullinnihaldi og þann sem fékkst á sams-
konar upplausn unninni úr efnum sjávarins, komst hann að þeirri
1) Þessar tölur höfðu slcekkst i meðförum í fyrrnefndri grein í Nátt-
úrufræðingnum, en eru leiðréttar í aths. með sömu yfirskrift á bls. 32
í næsta árg., og ber þó ekki alveg saman við það, sem hér er greint
eftir Haber.
1) F. Haber: Das Gold im Meerwasser. Zeitschr. f. angew. Chemie
1927, bls. 303—314.