Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 34

28
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Verður nú þessu eigi lýsl nánar, enda munu þeir, er lesa, hafa
fengið af þvi, sem nú hefir greint verið, nokkura hugmynd um
þessa örlagaríku viðburði og — ef eigi þekkja til sliks — nokkura
vitneskju um það, sem íslenzka þjóðin hefir átt við að etja á
stundum, er höfuðskepnur gengu af göflum.
Um afleiðingar Kötlugossins 1918 gela menn farið nærri, fyrir
liérað það, sem hér átti i hlut, sem sc sveilir Vestur-Skaftafells-
sýslu. Áttu þær nú í vök að verjast, og hefði þó vafalaust farið
stórum verr, ef eigi liefði tekizt að verja sýsluna (og þar með
reyndar allan suðaustur-kjálka landsins) öðrum vágesli, er það
haust og fram á vetur lierjaði mannfólkið, en það var „spanska
pestin“ svo nefnda. Skaftfellingar sluppu við liana. — Er sam-
göngur hófusl aftur eftir lilaupið, var um langan tíma hin inesta
ófærð á Mýrdalssandi, en um hann verður að fara, ef haldið skal
lengra austur en í Mýrdal. Sakir vatnsagans og jakahrannar þeirr-
ar, er uppi stóð á Sandinum, er flóðið þvarr, gerðist leiðin hin
liætlulegasta vegna kafhlaupa, er liélzl meðan jakarnir hráðnuðu,
sem að miklu leyti eigi varð fyr en sumarið næsta ár; var þá eina
ráðið að lesa sig eftir troðinni liraut, ella var voðinn vís. — Af
fenginni reynslu vita menn nú, að öll mannvirki á Jiessum slóðum
(Mýrdalssandi) eru hættunni ofurseld við Kötlulilaup, en samt
sem áður eru og verða þau gerð (svo sem brýr, vegir og sími),
Jivi að afkomumöguleikar fólksins eru undir því komnir.
Fénaðarhöld urðu um veturinn og vorið ærið misjöfn í hérað-
inu og að sumu leyti slæm, þótl mörgum skepnum yrði bjargað
með öflun nokkurs fóðurliætis og með því að koma stórgripum
fyrir i öðrum sýslum, og það enda þólt skorinn væri niður fénaður
meir en áður liafði Jiekkt. Menn treystu ]ió um of á jörð, sem var
skemmd af sandburði og ösku, þótl raunar eigi fylgi Kötlugosum
slík ólyfjan sem hinum illræmdu Skaftáreldum. 1 sjálfu gosinu
og flóðinu höfðu einnig farizt beinlínis fleiri tugir lirossa og mörg
hundruð sauðfjár. En Skaftfelhngar réttu sig næsta skjótt við
aftur og nutu einnig til þess liðsinnis góðra manna utan sýslu, er
skildu, að velferð eða vanlíðan eins liéraðs hlýtur á einn eða annan
hált að snerls landið allt.
Nokkurar jarðir fóru atgerlegt i eyði við gosið, aðallega af vöhl-
um sandkafa. Margar skemmdust mjög, en komu seinna til, eftir
nokkur ár. — Við rannsókn á viðkomandi jörðum og endurmat
þeirra árið eftir, reyndust hýli meira og minna skemmd af þessurp