Samvinnan - 01.12.1948, Blaðsíða 3

Jólaræða Gregoríusar mikla
Elzta j ó l a r æ ð a, s e m þ ý d d h e fur v e r i ð á n o r r æ n a t un gu
!; GREGORÍUS MIKLI páfi var fæddur í Rómaborg um 540 af auðugri og göfugri aðalsætt. Hann varð borg- «!
arstjóri í Róm árið 573, en afsalaði sér bví embætti skömmu seinna og gerðist munkur í Benedikts- ■!
klaustri einu, er hann hafði stofnað. Þar dvaldi hann þó eigi nema skamma stimd, því að árið 579 gerði !|
Pelagíus II. páfi hann að sendiherra sínum við keisarahirðina í Konstantinopel og var hann þar í sjö ár. Að !|
því loknu hvarf hann heim aftur í klaustur sitt og tók þar við ábótastörfum. En þegar Pelagíus andaðist !|
!| 590, var Gregoríus kosinn í einu hljóði eftirmaður hans. — Gregoríus mikli hefur löngum verið talinn einn !;
af atkvæðamestu páfum, sem setið hafa á Pétursstóli. Hann var stjórnvitur, studdi mjög að trúboði og efldi !;
!; áhrif páfastólsins á kristni gervallrar Norðurálfu. Telur kaþólska kirkjan hann meðal kennifeðra sinna J>
!; og hefur tekið hann í helgra manna tölu. Hann andaðist 11. marz 604. Eftir hann iiggja ýms rit, sem mjög ;>
!; voru útbreidd og lesin á miðöldum, meðal annars Hirðisreglan (Regula pastoralis) og ræðusöfn (t. d.: Homi- !!
!; larium in Evangelia libri II) og áttu ýms kiaustur og kirkjur hér á landi afrit af þessum ræðusöfnum. Þaðan !|
er tekin ræða sú, sem hér er prentuð. Er hún rúmlega 1350 ára gömul. En hún er að því Ieyti eftirtektarvcrð !|
fyrir oss, að þetta mun vera elzta jólaræða, sem til er á norrænu máli og fylgir henni jafnframt elzta þýðing, !;
er vér þekkjum, á jólaguðspjallinu. Ræðan er í eldgömlu handriti (Norsku homeliubókinni), sem talið er
að vera frá því um miðja 12. öld, en fræðimönnum kemur eigi saman um, hvort þýðingin muni upprunalega !;
vera gerð af norskum eða íslenzkum manni. Hvort heldur sem er, gefur hún glögga mynd af því, hvemig 'J;
prédikað var í íslenzkum kirkjum á jólum fyrir 800 árum síðan. Voru prédikanimar að jafnaði þýðingar á J;
!; ræðum einhverra frægra og viðurkenndra kirkjufeðra, því að annað þótti ekki við eiga. En þýðiugamar voru ;>
!; furðugóðar og með ramnorrænum svip. Orðfæri er ekki breytt en ræðan færð til gildandi stafsetningar. B. K. ;!
In nativitate domini nostri
Jesu Christi sermo: Homelia
Gregorii.
Guðspjöll segja frá jarteinum
burðar drottins vors Jesu Krists,
þess er berast lét á þessi hinni
helgustu nótt frá Mariu meyju:
Ágústus konungur sendi boðorð um
allan heim að láta rita manntal i hverri
borg, að hann vissi, hve mikinn skatt
hann skyldi heimta úr hverju héraði.
En sjá ritning hófst fyrst af Sýrlands-
jarli þeim, er Cyrinus hét. Og fór þá
liver til sins héraðs. Þá fór Jóseph úr
Galilea í borg Daviðs, þá, er Betlehem
heitir, með festarkonu sinni Marie, þvi
að þau voru úr kyni Daviðs. En er þau
voru þar, þá fylldust dagar Marie og
bar hún son sinn frumgetinn og vafði
hann reifum og lagði hann i jötu, því
að eigi var rúm i gestaskála.
En hirðar voru i þvi héraði og héldu
náttvöku yfir hjörð sinni. Engill guðs
stóð hjá þeim, og skein mikið Ijós yfir
þá og hræddustþeir.Enengillinnmœlti
við þá: Eigi skulu þér hrœðast, því að
eg boða yður mikinn fagnað, þann er
vera mun öllum lýð, því að i dag er
borinn grœðari heims, Kristur drott-
inn í borg Daviðs. En það er yður að
marki, að þér munuð finna barn vafið
i reifum og lagt i jötu. Þá gerðist fjöldi
engla með þessum einum engli og lof-
uðu allir guð og mœltu:
„Dýrð sé guði á himnum
og á jörðu friður með þeim mönnum
er gott vilja“.
En englar hurfu frá þeim. Þá
mœltu hirðar með sér: Förum vér allt i
Betlehem og sjáum orð það, er gerzt
hefir, og drottinn sýndi oss Þá fóru
þeir skyndilega og fundu Jóseph og
Maria og barn í jötu lagt. En er þeir
sáu, þá kenndu þeir orð það, er þeitn
var sagt, og undruðust allir, er þessi
tiðindi heyrðu, er hirðarnir sögðu. En
Maria varðveitti öll orð þessi i hjarta
sinu. En hirðar hurfu aftur og lofuðu
guð í öllurn hlutum þeim, er þeir
höfðu séð eða heyrt.
EIGI MEGUM vér langt mæla um
skýring þessa guðspjalls, bræður
góðir, því að vér skulum þrisvar messu
syngja á þessum degi. En þó skyldir
oss sjálf burðartíð lausnara vors að
mæla nokkuð. Hví gegnir það, að all-
ur heimur var ritaður að manntali, þá
er Kristur var borinn, nema því, að þá
vitraðist sá í líkam, er ritað hefir tal
allra valdra manna sinna á lífsbók. Þar
á mót er svo mælt um vonda menn:
Mást þeir af lífsbók og ritast eigi með
réttlátum.
Maklega var Kristur borinn í Betle-
hem, því að Betlehem þýðist brauðs
hús. En sjálfur drottinn mælti: Eg em
brauð lifanda, er niður sté af himni.
Staður sá, er drottinn var borinn í,
kallaðist áður brauðs hús, því að það
var fyrir ætlað, að sá mundi þar vitrast
í líkam, er fæða mundi himneskri
fæðslu hjörtu sinna manna. Eigi var
hann að frænda sinna heimili borinn
heldur að förnum vegi, því að hann
var svo sem á annars óðali heldur en
sínu, þá er ósýnilegur guð tók sýnileg-
an manndóm. Annars óðal kallaði eg
3