Samvinnan - 01.06.1949, Blaðsíða 5

Sorge-áin i Frakkldndi. Málverk eftir Churchill.
röð æfinga í hernaðarfræði, er autt lér-
eftið enn einn orrustuvöllurinn.
í gegnum alla hina stuttu en
skemmtilegu ritgerð Churchills um
þetta efni, skín sú skoðun hans, að
hann er ekki maður, sem telur lífið svo
fagurt og skemmtilegt, að liann finnur
sig knúinn til þess að uppgötva jafn-
ingja þess í málaralist, heldur er liann
maður, sem finnst léreftið magna sig
til átaka, litakassinn örva hugann og
penslarnir bjóða sig fram, unz liann
getur ekki staðist freistinguna að
steypa sér af alhug út í baráttuna.
Hann er þá eins og hershöfðingi, lnig-
fanginn af nýjum stríðsleik, og orða-
tiltæki hans um þessi mál lýsa lnigblæ
hans, eins og liann líka mun liafa ætl-
ast til að þau gerðu.
Það var kona Sir Johns Lavery, sem
fyrst „braut hlekkina", þegar hún kom
að Churchill þar sem hann var blanda
ofurlítinn bláan lit með litlum pensli,
oo- „með dæmalausri varkárni“ að
setja bláan blett, á stærð við matbaun,
á drifhvítt léreftið.
„Láttu mig fá stóra pensilinn," sagði
frúin. „Rektu hann niður í terpentín-
una ,veltu honum upp úr bláa og hvíta
litnum, og litskrúðinu á pallettunni —
og svo nokkrar stórar, harðneskjuleg-
ar sveiflur og slettur — og léreftið var
gjörsamlega undirokað.“ Orðavalið
hér lýsir hugblænum. Léreftið er óvin-
urinn. „Að mála mynd, er eins og að
skipa liði til orrustu.“ Þetta er rauði
þráðurinn. Og svo lýsir hann hernað-
araðgerðunum, rétt eins og hann væri
að svínbeygja þrjóskufullan andstæð-
ing. „Gerið góða framkvæmdaáætl-
un. . . . gætið þess að hafa nægilegt
varalið. . .. Kannið orrustuvöllinn
vel. . . . kynnið ykkur afrek meistar-
anna á fyrri tíð.“ Jafnvel kenningar
hans lykta af hervísindum. „Annars
vegar á pallettunni er hvítt, hins vegar
er svart. . . . milli þessara tveggja skýrt
mörkuðu lína verður öll framkvæmd-
in að vera og allur krafturinn að fara.“
ALLT ER ÞETTA í hinum sér-
kennilega Churchill-stíl. Og jafn-
vel þótt forlögin hefðu ákvarðað, að
hann skyldi verða listamálari að ævi-
starfi, mundi hann samt hafa verið
málari með baráttuskapgerð, og
„hobby“ hans mundu samt hafa verið
valin með það fyrir augum, að þau
gætu gefið honum tækifæri til þess að
skipuleggja herför í huga sér, en leyfðu
höndunum að annast framkvæmd ein-
stakra atriða.
Hann gæti hafa orðið ágætur- bill-
ard-leikari, en hann mundi aldrei hafa
fengið áhuga á hinum hreinu hugar-
þrautum skáklistarinnar.
Ekki þarf að leita að baráttuhug
Churchills, hann blasir við í málverk-
um hans og frásögnum, en hver eru þá
afrek þessa áhugamanns á listamanns-
brautinni? Á meðan almenningur
blaðar í sýningarskránni og reynir að
uppgötva hverjar af þeim þúsund-
um mynda, sem þarna eru ti! sýnis, eru
málaðar af manninum, sem örlög
heillar heimsálfu hvíldu á, verður list-
gagnrýnandinn að líta yfir alla sýning-
una án fordóma, líta á hverja mynd,
sem athygli vekur, hvort heldur sem
það er fyrir það að luín er einkennileg,
gáfulega samsett, skáldlega gerð, lýsir
athyglisgáfu eða sýnir snilldarlega
meðferð lita. Hann má ekki spyrja:
Eftir hvern er þessi mynd? Heldur:
Hefur þessi mynd sérstakt aðdráttarafl
fyrir mig? Lýsir hún nýju yfirbragði
mannlegrar reynslu?
EGAR ÞESSI mælikvarði er lagð-
ur á málverk Churchills kemur í
ljós, að liann stenzt prófið vel, en
naumast glæsilega. Ef hann hefði
merkt myndir sínar með nafninu Jón
Jónsson, mundi listgagnrýnandinn
sarnt hafa staldrað við fyrir framan
þær, og hafa skilið við þær í þeim hug-
leiðingum, að þarna væru ágæt sýnis-
horn ekki mjög fullkominnar listar.
Hann mundi líklega telja málarann
liafa kunnáttu til að bera, en ekki sér-
lega hugmyndaríkan, ágætlega lærðan
í faginu í einhverjum listaskóla.
Tæknin meiri en í meðallagi, og sér-
stök áherzla á að sýna hina eðlilegu
fegurð náttúrunnar, — sólskin á kyrru
vatni, fallega báta í björtum litum við
bryggju í þorpi við Miðjarðarhaf,
gullna stafna ítalskra kirkna og í bak-
sýn fagurblá, ítölsk fjallavötn. En tími
og kraftur ekki fyrir hendi Lil þess að
ná til hinna dýpri kennda, sem hafa
gert hina mestu listamenn ódauðlega.
Gagnrýnandinn mundi telja Jón
okkar duglegan og áhugasaman kunn-
áttumann. Og þetta mat mundi vera
rétt í flestum greinum, nema það atr-
iðið, sem fjallar um lærdóm lista-
mannsins í listaskóla. Gagniýnandinn
gæti ekki gizkað á það, að staðreyndin
er, að Churchill snerti aldrei á pensli
fyrr en hann var kominn urn fertugt.
(Framhald á bls. 26)
5