Samvinnan - 01.03.1951, Blaðsíða 12

SanrLvirLncm,
Charles Gide, hinn mildi, franski
hagfræðingur og samvinnufrömuður,
trúði því, að hugsanlegt væri að
byggja heilt hagkerfi algerlega á
samvinnugrundvelli.
I öndvegisverki hans um samvinn-
una, „La Coopération,“ er frægur
kafh, „Framtíð samvinnunnar,“ þar
sem hann lýsir hinum j'msu áföng-
unr á leiðinni til algers samvinnu-
hagskerfis. Gide segir: „Gera þarf
starfsáætlun, en þess er raunar ekki
þörf, þar sem hún er þegar til og er í
þrem stigum:
1) Stofnun samvinnufélaga, er nota
mestan hluta af tekjum sínurn til
að koma á fót heildsölusambönd-
um til að annast innkaup í stórum
stíl. Þetta er fyrsta skrefið.
2) Með aðstoð þess fjármagns, sem
þá er fyrir hendi skal hefja fram-
leiðslu á öllum þeim vörum, sent
félagsmenn þurfa á að halda og
stofna brauðgerðir, kornmyllur,
ullar og klæðaverksmiðjur, svo og
verkstæði til að gera hvers konar
föt, skó, hatta, sápur, tígulsteina,
pappír o. fl. Þetta er annað skref-
ið.
3) Loks mun fyrr eða síðar korna að
því að keypt verður land til að
framleiða hveiti, vín, olíur, kjöt,
mjólk, smjör, ull, egg, grænmeti,
ávexti, blóm og við, sem allt eru
nauðsynlegar neyzluvörur. Þetta
er síðasta skrefið.
Þetta má draga saman í þrjár setn-
ingar: Fjrrsta skrefið er að ná ráðum
Svissneski samvinnufröm -
uðurinn dr. Henry Fau-
cherre er höfundur þessar-
ar greinar, sem birtist í
„Review of International
Cooperation“.
rz/cíð og einkaframtakLÓ
í verzluninni, annað í iðnaðinum og
hið þriðja í landbúnaðinum. Þetta
hlýtur að vera áætlun samvinnu-
hrevfinga allra landa. Þetta er svo
augljóst, sent nokkuð má verða, og
ég er sannfærður um að fyrr eða síð-
ar verður þetta að veruleika, þrátt
f}rrir veikleika og efasemdir okkar
sjálfra.“
I síðari kafla, sem nefnist „Sam-
vinnulýðveldið,“ kemur í ljós, að
Gide trúði á framkvæmd þessarar
stefnu, þrátt fyrir efasemdir, sem
hann bar í brjósti um samvinnuhag-
kerfi fyrir allan heiminn. I þessum
kafla segir hann:
„Við höfum haft okkar byltingu
(frönsku byltinguna) og höldum há-
tíðlegt hundrað ára afmæli hennar á
þessu ári (1889). Við skulum gæta
þess vandlega að afneita henni ekki
eða halda fram, að hún hafi brugðizt,
eins og algengt er í sumurn skólum.
Við þurfum ekki að endurtaka bjdt-
inguna, en við skulum láta okkur
nægja að halda henni áfram. Hún
færði lýðræðið inn á svið stjórnmála,
en samvinnan færir lýðræðið inn á
svið efnahagsmála og tryggir alþýð-
unni yfirráð yfir hagkerfinu. Þegar
tvö hundruð ára afmæli byltingar-
innar 1789 verður hátíðlegt haldið,
munu barnabörn okkar geta séð
kórónu verksins, sem ég hef valið að
kalla samvinnulýðveldið, án þess að
að orðið eigi að hafa nokkra pólitíska
þýðingu, heldur aðeins efnahagslega.“
Megingalli á hugmyndum Charles
Gide var trú hans á að þróast mundi
eitt hagkerfi fjrrir allan heiminn á
samvinnugrundvelli. Það er ólíklegt
að samhæft efnahagskerfi verði nokk-
urn tíma til, sérstaklega ekki innan
marka þess auðvaldskerfis, sem nú
er við lýði.
Mikil deila er nú um heim allan
um meginlögmál efnahagskerfisins, og
tekur samvinnuhreyfingin enn ekki
virkan þátt í henni. Höfuðandstæð-
urnar eru einkaframtak annars vegar
og ríkisrekstur hins vegar, en í þess-
ari viðureign reynir samvinnuhreyf-
ingin nú að fara hinn gullna meðal-
veg.
Þau ríki, sem hallast að frjálsu
efnahagskerfi, komast hjá yfirráðum
ríkisvaldsins, en þau leyfa heldur ekki
það arðrán, sem er grundvöllur einka-
framtaksins. Sá skilningur, að ólík
hagkerfi geti lifað hlið við hlið og
muni sennilega setja svip sinn á efna-
hagslíf heimsins um langt skeið, leiddi
G. Fauquet, lærisveinn Charles Gide,
inn á braut sviðaskiptingar hagkerfis-
ins, sem hann lýsir í verki sínu „The
Co-operative Sector.“
Fauquet skiptir hagkerfi nútímans
í eftirfarandi fjögur svið:
(a) Svið ríkisframtaksins, og heyra
þar til öll fyrirtæki, sem eru und-
ir beinni stjórn ríkisins eða stofn-
ana, er það ræður yfir (til dæmis
sveitarfélaga eða fylkja). A sama
sviði teljast og þær stofnanir, sem
ríkið notar til yfirstjórnar á hag-
kerfinu eða hlutum þess.
(b) Svið auðvaldsins og eru á því
öll fyrirtæki, þar sem einkafjár-
magn er ráðandi, tekur á sig alla
áhættu, en fær einnig allan gróð-
ann.
(c) Svið eiginlegs einkaframtaks, og
eru þar hinir fjölmörgu fram-
leiðslukraftar heimila, bænda og
handiðnaðarmanna.
(d) Svið samvinnunnar, en þar eru
öll þau samvinnufyrirtæki, sem
þegar hafa bundizt félagslegum
eða efnahagslegum samtökum.
Þar eð samvinnan nær til margs
konar starfsemi, hljóta að falla
á hennar svið margir smáir aðil-
ar, sem að nokkru leyti eiga
heima á sviði hins eiginlega
einkafraintaks. Má því líta á
þetta sem svið þeirra smáaðila,
sem bundizt hafa samtökum.
Þegar sagt er, að einkafjármagnið
sé í samkeppni við sameignarfjár-
magn, eigum við nteð hinu síðara
12