Andvari - 01.03.1969, Side 185

ANDVARI
UM GRÓANDI ÞJÓÐLÍF ÞORSTEINS THORARENSENS
183
fræðingur með ýmsum áróðursbrögðum svo sem lítt rökstuddum fullyrðingum,
óvæntum hugmyndum, ýkjum í frásögnum, skemmtilegum orðaleppum o. fl.,
o. II. Þetta er því miður eigi aðeins einkenni hans sem einstaks manns, heldur
einkenni þorra manna í kynslóð hans, og þess hefur einnig gætt með þjóð okkar
undanfarnar kynslóðir, svo mjög, að forystumenn okkar í stjórnmálum síðan um
aldamót liafa undantekningadítið fyrst og fremst verið áróðursmenn, en hins
vegar, — og einmitt þess vegna, — litlir hamingjumenn í margvíslegum úrræðum
fyrir þjóð sína. Því er svo komið, að öll siðmenning okkar, og þar með þjóðmenn-
ing okkar, er mjög illa stödd og þjóð okkar í alvarlegri hættu að tortíma sjálfri
sér sem þjóð. Pétur á Gautlöndum var hins vegar litlum gáfum gæddur sem
áróðursmaður. í þeim efnum voru ýmsir samherjar hans og samstarfsmenn hon-
um miklu snjallari, t. d. Benedikt á Auðnum og Jón í Múla, hvor á sinn hátt,
svo að kunnustu mennimir séu nefndir. En hann var þeirra allra kjarkmestur
og framsýnastur til úrræða. Þau úrræði, er hann sá og fann og fylgdi fram, voru
í senn þannig, að samstarfsmenn hans og samtímamenn í héraði ýmist sættu sig
vel við þau eða jafnvel trúðu því, að þau væru beztu úrræðin, sem þeir ættu
kost á. Að þessu studdi einnig það, að menn trúðu og treystu á einlægni hans
og alúð að leysa hvern hnút og vanda, svo sem bezt mætti verða bæði fyrir hvern
einstakan mann og þá félagsheild, er þeir störfuðu í með honum. Því var treyst,
að hann væri aldrei ,,undirförull“, heldur góðviljaður og hreinskiptinn við hvern
þann, sem treysta mætti til dygðar. Menn báru til hans það traust, að hann
væri raunverulega þeirra „dýrsti aðalsmaður“, og þeim fannst hann maklegur
þess trausts. Þetta kom fram á svo sjálfsagðan, yfirlætislausan og einfaldan hátt,
að menn skildu ekki, að á hak við þetta voru „gáfur“ og „greind", sem ekki
var minna um vert en snjallan áróður. Þess vegna komst það orð á, jafnvel
meðal þeirra, er dáðu hann mest og treystu honum til forystu, að hann væri eklci
„neitt afburðagreindur”.
Sören Vilhjálmur Jónsson frá Arndísarstöðum, gamall Huldumaður, sem ég
tel mælskastan mann, sem ég hef kynnzt og kunni allra manna bezt að spinna
rökvísi sína á mælskurokk sinn, sagði eitt sinn í mín eyru um Kristjönu Péturs-
dóttur frá Gautlöndum, að ekki væri auðvelt að rökræða við hana. Þó sóttist
hann eftir að ræða við hana og kynnast henni. En á sama tíma stóð ég Kristjönu
að því, fékk að horfa á það daglega heilt sumar, að hún tók við nýju húsi tómu
og mjög óhönduglega byggðu, sagði ein teikningalaust fyrir um alla innréttingu
þess og gerði það að svo vistlegu skólahúsi, að almennt var að því dáðst. Ég held,
að það að horfa á þetta hafi umfram allt annað kennt mér að meta „gáfur“
Péturs föður hennar að gera Kaupfélag Þingeyinga að innviðatraustasta félags-
skap, er ég hef nokkru sinni kynnzt, og stjórna því í 30 ár þannig, að félags-