Andvari - 01.01.1974, Page 79

ÁNDVARI
ENDURSKÖÐUN STJÓRNARSKRÁR
77
árum hafa sett sér slík lög, og einkum
þau, er með frjálslegustum hætti þykja.
Við skoðun og samanburð þessara
gagna kcnrur í ljós, að hin konunglega
danska stjórnarskrá hefur verið á furðu
mikilli víðsýni og framsýni byggð í upp-
hafi. Því að þau atriði eru ekki ýkja mörg,
sem sótt verði í yngri stjórnarskrár ann-
arra landa og hér gætu átt við.
En hitt er líka auðsætt, að svo miklar
gjörbreytingar hafa átt sér stað á sviði
þjóðfélagsmála á seinustu 100 árum, að
af þeirn leiðir nauðsyn ýmissa breytinga
á og viðbóta við grundvallarlöggjöf nú-
tímaþjóðfélags. Við slíka athugun kemur
að sjálfsögðu margt í ljós, sem sjálfsagt
þykir að skipa nú með öörum hætti en
þá iþótti við hæfi, og svara 'þótti raunar
fyllilega þeirra tíma kröfum.
Þau mcginatriði stjórnarskrárinnar, sem
tekin voru til ahugunar strax á öðrum
fundi nefndarinnar og oft hafa verið
rædd síðan, eru rneðal annars þessi:
1. Elvernig ber að ráðstafa handhöfn
forsetavalds í forföllum forseta?
2. Hentar það þjóðfélagsháttum okkar
að hafa hér valdamikinn forseta?
3. Á Alþingi Islendinga að starfa í einni
málstofu eða tveimur?
4. Vilja menn halda áfram í lögum
ákvæðum um Landsdóm, þótt aldrei
hafi komið til framkvæmda og dóm-
urinn ckki skipaÖur áratugum sam-
an - eða vilja menn taka upp aðra
skipan, ef ráðherra er kærður fyrir
embættisrekstur sinn, t. d. þá að fela
1 Iæstarétti það verkefni?
5. Skal hin evengelisk-lútherska kirkja
vera áfram þjóÖkirkja á íslandi?
6. Vilja menn hafa víÖtækari heimildir
til þjóÖaratkvæÖagreiðslu en nú eru
í stjórnarskránni, og hvort skal þjóð-
aratkvæðagreiðsla heldur vera ráðgef-
andi eða ákvarðandi?
7. Á kjördæmaskipanin að vera að öllu
bundin í stjórnarskránni eða að
meira eða rninna leyti aðeins ákveð-
in í kosningalögum?
8. Á að taka víðtæk mannréttinda-
ákt'æði, slík sem nú eru í gildi fyrir
ísland skv. mannréttindaskrá Sam-
einuðu þjóðanna og Mannréttinda-
dómstóli EvrópuráÖsins, inn í sjálfa
stjórnarskrána í viÖbót við þau, sem
frá öndverðu hafa þar verið, svo sem
friðhelgi heimilis og eignarréttar,
hugsana-, skoðana-, prent- og funda-
frelsi o. s. frv.?
9. Er rétt að láta kjörgengisákvæði
stjórnarskrár, sem nú gilda um
hæstaréttardómara, einnig má til
nokkurra annarra embættismanna,
svo sem t. d. bankastjóra, lækna og
sýslumanna?
10. Er ástæða til að skjóta stjórnarskrá
til þjóðaratkvæðis til lokastaðfesting-
ar cftir samþykkt tveggja þinga með
kosningum á milli?
Eða er rétt að boða til sérstaks
stjórnlagaþings eða þjóðfundar, sem
kosið sé til með öðrum hætti en til
Alþingis og afgreiði ekki önnur mál
en stjórnskipunarlög ríkisins?
Öll þessi atriði hafa verið rædd í nefnd-
inni og raunar mörg fleiri, cn engar at-
kvæðagreiðslur hafa ennþá farið fram um
neitt þeirra.
Væri æskilegt, að þeir aðilar, sem leit-
að hefur verið til skv. ályktun Alþingis,
tækju afstöðu til þessara mikilvægu efnis-
atriða og sendu nefndinni tillögur sínar
sem allra fyrst.
Auðvitað cr nefndinni einnig kærkorn-
ið að fá tillögur frá öllum áhugaaðilum
um þjóðfélagsmál urn sérhver þau atriði