Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1987, Síða 113

Andvari - 01.01.1987, Síða 113
ANDVARI GUÐSMENN OG GRÁMOSI 111 við manninn. Kirkjan sjálf, þetta musteri sem með höndum er gjört, skiptir ekki meginmáli. En séra Jón Prímus er miklu meira en þetta. Um leið og persónusköpunin felur í sér niðurbrot viðtekinnar prestsímyndar er bent fram til annarrar eða að minnsta kosti vakin athygli á nýjum áherslum. Þær hvíla á sköpunartrúnni og kristinni dulhyggju. Trú, sem mótuð er af þeirri tegund vestrænnar guðfræði sem fellir allt í heimspekilegt form er hafnað. Bent er þess í stað á miklu upprunalegri útgáfu kristindómsins ef svo má að orði komast. Pað er bent áFjallræðuna: gefið gaum að akursins liljugrösum... Sköpunin er „tekin gild“. Þar með endurómar samtíminn í verkinu, á- herslubreytingar í guðfræði og menningarlífi almennt, spurt er um „mýstik“, um samlifun með náttúrunni og með öðru fólki til þess á þann hátt að samsamast guðdóminum sjálfum. Halldór hafði vel efni á að taka upp þráðinn frá klausturárum sínum, þaðan sem hann þekkti vel hina kristnu dulhyggju. Séra Jón Prímus leggur sig fram á sinn hátt. Kirkjan er að sönnu negld aftur on „Jökullinn stendur opinn“. Hann gefur kirkjubekkina í eldivið eins og fleiri prestar hafa gert (sbr. kvæði Davíðs Stefánssonar, „Kirkja fyrirfinnst engin“ sem áður var nefnt). Og hann skortir ekki annan þeirra þátta sem einkenna alla trú: mýstikina. En hinn þáttinn skortir hann að mestu: hinn spámannlega19. Hinn dulræni þáttur í lífsviðhorfi séra Jóns Prímusar ber hinn spámannlega ofurliði. Mýstik getur endanlega leitt til þess viðhorfs að öll orð séu álitin óþörf og það eitt sem máli skiptir sé hið ósegjanlega. ÍHeimsljósi(l937-40) eru þrjár merkilegar gerðir af prestum, hver annarri ólík. Þarna er séra Brandur, sóknarpresturinn á Sviðinsvík, sem á litla samúð höfundar, spíritisti, vinur auðvaldsins, nánast óvinur fólksins. Svo er það séra Janus í Bervík „óguðlegur með öllu“ (Fegurð himinsins 2. kafli). Að mörgu leyti minnir hann á séra Jón Prímus. Loks er það séra Jóhann, fangelsispresturinn í Reykjavík. Hann á greini- lega samúð höfundar og er þekktur úr öðrum verkum skáldsins (Brekkukots- annál og Innansveitarkroniku). Hér er fyrirmyndin séra Jóhann Þorkelsson, soknarprestur á Mosfelli og síðar í Dómkirkjunni og jafnframt presturinn, sem skírði Halldór. Lað háð sem Halldór getur brugðið fyrir sig, og þá vissulega líka þegar Prestar eru annars vegar, felur í sér gagnrýni ef menn vilja skilja það svo. Háðið er áhrifamikil leið til gagnrýni. Hvorki hjá Halldóri né öðrum íslensk- Um skáldum örlar þó á þeirri tegund miskunnarlausrar hæðni í garð presta sem í bók Guðbergs Bergssonar, Ástum samlyndra hjóna, þar sem höfundur óregur upp hina afkáralegustu mynd af prestastefnu í Ferstiklu. Hæðni hans beinist þó einna mest að biskupi, og fer höfundur þar óneitanlega lítt troðna slóð (sbr. þó kvæðið „Skriftamál gamla prestsins“ eftir Davíð Stefánsson).
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.