Andvari - 01.01.2003, Side 121

ANDVARI
INDRIÐI OG HEIMSFRÆGÐIN
119
Leikurinn um frú Sigríði var frumfluttur af Leikfélagi Reykjavíkur 13. febr-
úar 1903 undir heitinu Skipið sekkur. Þessi sjónleikur er tímamótaverk í
íslenskri leiklistarsögu fyrir tveggja hluta sakir. Þetta var fyrsta íslenska leik-
ritið sem Leikfélag Reykjavíkur tók til sýningar, eftir nærfellt sex ára starf,
og þetta er fyrsti sjónleikur sem íslenskt skáld ritaði upp á raunsæilegan máta
- flestöll önnur verk höfðu verið „ímyndunarafl og þjóðsögur“ eins og Indriði
orðaði það. Þama er gerð fyrsta tilraun til að lýsa því borgarsamfélagi sem
var að vaxa fram í Reykjavík - leikurinn gerist m. a. á velefnuðu kaupmanns-
heimili og í veislusölum gistihúss, sem var algjört nýmæli - og með tungu-
taki sem speglar í senn áhrif frá Kaupmannahöfn og tilraunir til að mynda sér
sinn eiginn stíl.
Efnið er í fáum orðum það, að fyrirtæki Johnsens kaupmanns stendur
höllum fæti, m. a. sakir drykkjusýki kaupmannsins, en kona hans, frú Sig-
ríður, fær nú heimsókn frá gömlum aðdáanda, sem reyndar heitir í lokagerð
leiksins ekki Guðmundur heldur Hjálmar. Hún stendur andspænis því vali að
hverfa með honum á vit persónulegrar hamingju eða verða kyrr og reyna að
bjarga hinu sökkvandi skipi, eftir að eiginmaðurinn er strokinn til Ameríku.
Inni í efnisþráðinn blandast ástamál dóttur frú Sigríðar, Brynhildar sem
missir unnusta sinn, þegar hann drukknar. Bæði annar þáttur og sá þriðji búa
yfir óvæntum endi, þó að ekki sé hálfklædd stúlka í lokagerðinni í öðrum
þætti heldur þeim þriðja og þar er frú Sigríður og tveir menn sem færa henni
váleg tíðindi; hins vegar er svo ballscenan með kampavíninu í öðrum þætti
svo sem völvan lýsir og þar er dansað bæði Les Lanciers og Francaise. Hvað
umhverfislýsingu snertir sker þessi leikur sig mjög frá öllum öðrum íslensk-
um leikjum til þess dags, sem og að málfari og mannlýsingum, en fyrirmynd
hefur Indriði haft í leikjum Ibsens, þar sem táknræn atriði eru farin að krydda
hinn raunsæilega frásagnarmáta. Leikurinn hefur auðvitað kosti og galla, en
er merkilegur fyrir flókna og fínlega kvenlýsingu frú Sigríðar, hin fyrsta
sinnar tegundar í íslenskum leikskáldskap, þó að t. d. gagnrýnandanum Bríeti
Bjamhéðinsdóttur þætti hún nokkuð óíslenskuleg og væntanlega ekki þótt
höfundurinn nógu afdráttarlaus í kvenfrelsismálinu.8
Hvort Indriði hefur tekið til við að umskrifa leikritið eina ferð enn áður en
það var prentað 1902 og frumsýnt 1903 er ósannað þó að það verði af því
sem hér að framan hefur verið tínt til að teljast fremur líklegt. Að vísu sendi
hann frá sér Sverð og bagal á þessum árum, eins og áður hefur verið getið og
ennfremur kemur fram í bréfum milli Indriða og Guðrúnar dóttur hans sum-
arið 1900, en þá dvaldist hún með Vestur-íslendingum, að um þær mundir er
hann farinn að fást við „Hafrafellsstúlkuna“, leikrit sem síðar hlaut heitið
Stúlkanfrá Tungu og var ekki frumsýnt hjá Leikfélagi Reykjavíkur fyrr en á
jólum 1909.9 Það leikrit hefur aldrei verið prentað, ekki fremur en Systkinin
frá Fremstadal, sem sýnt var í Fjalakettinum með revíu Einars Benedikts-