Vikan - 19.01.1967, Blaðsíða 44

mælum. Stundum hafði hann
þó óljósa hugmynd um, að ann-
ar og meiri tilgangur lægi að
baki athöfnum hans en sá, að
hefja hann sjálfan til æðstu
valda. Hann reyndi að geta sér
til um þennan tilgang og gat
rangt.
Stundum hélt hann að kring-
umstæðurnar hefðu knúið hann
til að endurreisa hið þjóðsagna-
kennda rómverska konungdæmi.
Að lokum taldi hann sig hafa
innleitt eitthvað nýtt: harðstjórn-
arkennt og algert einsmanns
einveldi yfir ánauðugum þegn-
um, byggt á því að valdhafinn
væri dýrkaður eins og guð, eftir
fyrirmynd austrænna einvalds-
herra. Þetta héldu samtímamenn
hans líka. Andstaðan gegn valdi
hans, sem náði hámarki með
morðinu á honum, var fyrsta
viðnám hinnar frelsiselskandi
Vestur-Evrópu gegn innleiðslu
austrænna einræðishátta —
merki eðlislægrar andstyggðar,
sem verið hefur við lýði gegn-
um aldirnar allt til okkar daga,
síðast kom greinilega í ljós er
Evrópumenn neituðu að taka við
hinum austræna kommúnisma.
Skömmu fyrir dauða sinn
hafði Sesar tekið upp ýmis ytri
tignarmerki konunga og keisara.
Hann lét setja upp handa sér
gullið hásæti í senatinu og hirti
ekki um að standa upp um leið
og hinir senatorarnir, þótt þeir
ættu að heita jafningjar hans.
Hann lét stimpla mynd sína á
peninga, afmælisdagur hans var
haldinn hátíðlegur með almenn-
um fórnfæringum, mánuðurinn
Kvintílis var endurskírður júlí
eftir honum. Senatorarnir ávörp-
uðu hann Júpíter Júlíus og létu
reisa hof honum til dýrðar. Ses-
ari fannst það gaman. Þó neitaði
hann opinberlega að taka við
konunglegu höfuðdjásni og sagði
hátt: „Júpíter er einn konungur
Rómverja“, og að lokinni veizlu,
er stuðningsmenn hans tóku að
hylla hann sem konung, hrópaði
hann: „Nafn mitt er Sesar, ekki
Rex.“
Um það leyti gerði Sesar sér
ljóst, að hann gat ekki gefið
upp einræðisvald án þess að
leggja um leið hönd að því að
eyðileggja sjálfan sig. Eðli lífs-
leiks hans hafði knúið hann til
að taka eítt skrefið af öðru, en
honum hafði aldrei verið fylli-
lega ljóst hvað hann ætti að gera
í lokin, þegar endanlegum sigri
hefði verið náð. Hann glímdi
við þjóðréttarleg vandamál,
fyllti senatið af vinum sínum
(þar á meðal voru Gallar, sem
klæddust buxum og rötuðu ekki
um höfuðborgina) og gerði ýms-
ar umbætur, en fremur til að
styrkja valdaðstöðu sína og
fyrirbyggja hugsanlegar upp-
reisnir en til að endurskipuleggja
stjórnarkerfið. Merkasta fram-
lag hans til borgaralegrar menn-
ingar, endurbæturnar á alman-
akinu, láta ósköp lítið yfir sér í
samanburði við allar orrusturn-
ar sem hann háði, mennina sem
hann drap og löndin sem hann
herjaði. Manni verður það ó-
sjálfrátt fyrir að hugsa sem svo,
að minna hefði mátt leggja í
sölurnar fyrir ekki meira afrek.
Áætlun sú, er Sesar hafði á
prjónunum rétt áður en hann
var drepinn, sannar að hug-
myndir hans um framtíðina voru
mjög óljósar. Hann vildi ekki
sitja um kyrrt í Róm. Hann var
að skipuleggja hið mesta stríð,
sem fram að þessu hafði verið
háð, — framhald þess starfs
sem hann hafði lengst af verið
upptekinn af síðan hann komst
til þroska. Hann ætlaði að fara
með geysistóran her inn í Persíu,
tortíma Pörþum og hefna Krass-
usar; síðan ætlaði hann að mars-
éra norður um Kákasus og sigra
Skýþa, sem bjuggu þar sem nú
er Rússland. Frá Rússlandi ætl-
aði hann að ráðast að baki Ger-
mönum og fara í gegnum land
þeirra til Gallíu. Hann gerði ráð
fyrir að ljúka þessu öllu af á
þremur árum. En jafnvel þótt
þetta hefði allt gengið sam-
kvæmt áætlun — hertaka geysi-
stórra landsvæða, sigur yfir ó-
töldum milljónum barbara, öflun
nýrra feiknaauðæfa — hefði
hann samt sem áður tekið til
við að leysa hin raunverulegjj
vandamál heima fyrir?
Það verkefni var óhemjuerf-
itt, jafnvel fyrir svo greindan
mann sem Sesar var. Hann var
alltaf að flýta sér. Hann haiDi
aldrei tíma til að rökræða við
andstæðinga sína. Hann kaus
heldur að sigra þá og fyrirgefa
þeim síðan af náð. Hann kunni
ekki sérstaklega vel við sig í
Róm. Við vitum að hann daðr-
aði við þá hugmynd að gera
Alexandríu að höfuðborg rík-
isins. Hann sá enga leið út úr
vandræðum samtímans. Og hann
var þreyttur og heilsuveill.
Og morðdaginn gekk hann inn
í fundarsal senatsins, aleinn, ó-
vopnaður, lífvarðalaus og alger-
lega ókvíðinn að sjá. Hann gerði
að gamni sínu við spámanninn:
„Jæja“, sagði hann, „þá er
fimmtándi marz kominn." „Já“,
svaraði Spurinna, „kominn en
ekki liðinn.“ Þegar hann nálgað-
ist gullna hásætið, hið storkandi
tókn einveldisins, þyrptust sena-
torarnir að honum. Þeir töluðu
allrir í einu og báðu hann full-
tingis, hver í sínu smámáli. Hann
þaggaði niður í flestum þeirra
með bendingu, svo meinandi:
„Seinna, seinna."
Næst Sesari stóð Tillíus Simb-
er, einn samsærismannanna.
Hann virtist ekki taka bendingu
Sesars alvarlega og þreif í yfir-
höfn hans eins og til að draga
að sér athygli hans með valdi.
Það var árásarmerkið. Sesar
varð undrandi og kallaði: „En
þetta er ofbeldi!"
Átti hann ekki von á ofbeldi
þennan morgun? Hafði hann
ekki ákveðið að sætta sig við
það? Var reiði hans uppgerð?
f einni svipan reyndi einn
Kaska-bræðranna, sem stóð fyr-
ir aftan Sesar, að skera hann á
háls með rýtingi. Sesar greip
um handlegg Kösku og stakk
hann með griffli, sem var eina
vopnið, sem hann hafði. Ef Ses-
ar í rauninni vildi verja sig,
hversvegna bar hann þá aðeins
þetta oddhvassa áhald skrifar-
ans? Annar rýtingur nísti brjóst
Sesars. Einvaldurinn var nú al-
blóðugur og umkringdur nöktu
stáli eins og göltur, sem hópur
veiðimanna er að gera út af við.
Samsærismennirnir höfðu
ákveðið með sér, að þeir skyldu
allir stinga hann, svo þeir væru
allir jafn ábyrgir fyrir drápinu.
Þeir voru haldnir slíkri ógn við
verk sitt að hendur þeirra skulfu
og oft særðu þeir hvern annan
í fátinu.
Eftir fyrstu stunguna gaf
Sesar ekki hljóð frá sér. En að
lokum, þegar hann sá Brútus —
son gamallar hjákonu hans,
konu, sem hann hafði dáð alla
sína ævi —- með vopn sitt á lofti,
sagði Sesar á gríslcu (rússnesk-
ur aðalsmaður hefði í sömu spor-
um talað frönsku); „Þú líka,
sonur minn?“ Einvaldurinn dróst
síðan að styttu Pompejusar,
síns forna bandamanns og sigr-
aða óvinar — styttunni sem
hann sjálfur hafði af öðlings-
lund sinni látið reisa — dró káp-
una fyrir andlit sér og lét kála
sér þegjandi og hljóðalaust. ☆
Smámunir geta . . .
Framhald af bls. 27.
í augu við ósið, sem hann hafði
tamið sér fró barnæsku, þegar hann
kom heim til sín eitt kvöldið og só
hvergi Ijós í glugga. Konan hans
44 VIKAN 3-tbl-