Vikan - 22.05.1980, Blaðsíða 50

fyrir langtum fleiri mismunandi áhrifum
en ef það umgengst fáa.
Rannsóknir á kynbundinni hegðun
hafa einnig oft sýnt að stúlkur eru
háðari mæðrum sínum en strákar. Það
hefur hins vegar komið i ljós að þetta á
miklu frekar við um börn sem alast upp
heima en dagheimilisbörn. Hefðbundin
kynjahlutverk hafa leitt til þess að kynin
öðlast ólika reynslu, t.d. í leik. Stúlkur
bindast gjaman hver annarri traustari
vináttuböndum og eiga fáa vini. en
strákar eiga fleiri vini og tengjast öðrum
yfirborðskenndari böndum en stúlkur.
Þessi mismunandi tengsl vara gjaman
allt lifið. Strákar eiga erfitt með að
tengjast öðrum djúpum tilfinninga-
legum tengslum og leita meira eftir yfir-
borðslegum félagslegum tengslum eins
og i ýmiss konar félögum, en stúlkur
leita meira eftir vináttu við færri aðila
sem þær geta tengst djúpri tilfinninga-
legri vináttu.
Kynjahlutverk
Mikið hefur verið rætt, ritað og rifist
um hlutverk kynjanna. En það er óhætt
að halda þvi fram að fæstir þeirra sem
hafa fengist við rannsóknir á kynjahlut-
Fjölskyldumél — Guðfinna Eydal
Oft heldur fólk því fram að það ali
stelpur og stráka alveg eins upp og það
hljóti að vera eðlislægt ef þau verða
mismunandi. Þvi er gjarnan haldið fram
að sá mismunur sem yfirleitt sést, t.d. í
leik þriggja til fjögra ára barna, beri vitni
um mismunandi upplag en ekki
mismunandi uppeldi. Á þessum aldri er
yfirleitt kominn fram kynjamismunur
sem sýnir sig m.a. i því að strákar eru
athafnasamari en stelpur, slást meira og
eru árásargjarnari. Viðbrögð gagnvart
árásarhneigð stráka eru mun jákvæðari en
stúlkna, og það er talið eðlilegt að þeir
sláist og taki þátt i ýmiss konar hasar og
leikjum. Ef stúlkur sýna af sér sams
konar hegðun og strákar er það hins
vegar oft álitið neikvætt og jafnvel
óeðlilegt og er umhverfið mun fljótara
að bregðast við.
Börn læra ákveðin kynhlutverk mjög
fljótt og langflestir foreldrar meðhöndla
stráka og stelpur mismunandi alveg frá
fæðingu. Börnum er kennt að verða og
hegða sér eins og strákur eða stelpa þó
að foreldrar álíti oft sjálfir að enginn
munur sé á uppeldinu. Allir foreldrar
eru háðir þvi uppeldi sem þeir hafa
sjálfir fengið og móta börn sín að veru-
legu leyti eftir því. Uppeldi sem flestir
foreldrar hafa fengið hefur verið
kynbundið. þ.e.a.s. kynin hafa orðið
fyrir mismunandi áhrifum frá umhverfi
sínu eftir því hvort einstaklingurinn er
stelpa eða strákur, og það bera foreldrar
yfir til barna sinna.
Mismunandi viðbrögð stráka
og stelpna
Margir foreldrar — sérstaklega ungir
foreldrar — hugsa meira um það í dag
en áður að reyna að ala börn upp óháð
kyni. Þetta hefur m.a. haft i för með sér
að margir eru jákvæðari en áður gagn-
vart litlum stelpum sem eru athafna-
samar, virkar og jafnvel árásargjarnar
og reyna heldur ekki að eyða ýmiss konar
tilfinningasemi i strákum, sem hingað til
hefur aðallega verið álitin einkenni
stelpna.
Oft hefur verið bent á að það væri í
rauninni eðlilegt ef stúlkur yrðu árásar-
gjarnari en strákar þar sem miklu meira
er reynt að berja árásargirni þeirra niður
en í strákum og þar sem þær lenda því
óhjákvæmilega í ýmsum ósigrum gagn-
vart umhverfinu, þegar reynt er að gera
þær að litlum sætum stelpum. Ameríski
visindamaðurinn Phyllis Chesler hefur
rannsakað mismuninn á viðbrögðum
drengja og stúlkna gagnvart
umhverfinu. Hann segir að drengir
bregðist við árekstrum við umhverfið
með þvi að verða andfélagslegir, árásar-
gjarnir og haldnir eyðileggingarþörf en
stúlkur bregðist við með óeðlilegri
feimni. hræðslu og minnimáttarkennd.
Þegar eðlileg reiði er barin niður hjá
börnum getur hún beinst gegn
einstaklingnum sjálfum og komið fram
i sálrænum einkennum eins og maga-
verk, höfuðverk, og því um líku. Það er
einnig vel þekkt að konur bæla árásar-
hneigð og reiði inni í sér og að það getur
haft afleiðingar fyrir geðheilsu þeirra.
Geðrænir sjúkdómar eru algengari hjá
konum en körlum og koma oft fram í
öðrum einkennum en hjá körlum.
Konur þjást t.d. oftar af ýmiss konar
kviðaeinkennum og þunglyndi en karlar.
eða einkennum sem beinast meira inn á
við. Kalmenn fá hins vegar oftar en
konur útrás i drykkju og ýmiss konar
ofbeldishneigð eða í einkennum sem
beinast meira út á við.
Mismunur á börnum eftir
uppeldisskilyrðum
Margar rannsóknir vitna um að börn
á dagheimilum séu ekki eins háð hefð-
bundnum kynjahlutverkum og börn sem
alast upp heima hjá sér. Þetta getur m.a.
verið háð því að börn á dagheimilum
hafa miklu fleiri félagsleg tengsl en börn
sem eru heima. Ef barn á þess kost að
umgangast marga verður það eðlilega
Að eignast
strák
eða stelpu
SOVikan 2I.tbl