Vikan - 06.02.1992, Side 23

▲ Opinbera skýringin er sú aö vitf irrtur ein-
stæðingur, Lee Harvey Oswald, hafi skotið for-
setann með riffli sökum athyglisþarfar.
Doors var skoðunarferð í gegnum útsýrðan veru-
leika Jims Morrison. Allar þessar myndir fengu mjög
jákvæða dóma flestra gagngrýnenda og mjög góða
aðsókn í kvikmyndahúsum. Þetta gerir það að verk-
um að Oliver Stone getur nú orðið leyft sér nánast
hvað sem er í kvikmyndagerð.
Stone leitaði til Warner-fyrirtækisins með fjár-
mögnun á JFK. Warner vildi að Stone gerði mynd
um Howard Huges en Stone sat við sinn keiþ og
fékk að lokum fjörutíu milljónir dala til að gera
myndina. Þegar svo byrjað var á myndinni bárust
fregnir af því að annað kvikmyndafyrirtæki væri far-
ið af stað með mynd um morðið á Kennedy. Stone
beitti áhrifum sínum til að stöðva framleiðslu þeirrar
myndar. Þess má reyndar geta að Propaganda Film
er með í smíðum mynd sem á að fjalla um Jack
Ruby, manninn sem myrti Lee Harvey Oswald.
HVERS VEGNA KVIKMYND UM
ÞENNAN ATBURÐ?
Öll heimsbyggðin stóð á öndinni af undrun og sorg
tuttugasta og annan dag nóvembermánaðar 1963.
Aldrei fyrr eða síðar hefur einstakur atburður komið
jafnmiklu róti á hugi manna um víða veröld. Ástsæl-
asti forseti Bandaríkjanna frá upphafi var myrtur á
hryllilegan hátt, í skrúðgöngu honum til hyllingar í
Dallas. I Ijós kom að morðinginn var vitfirrtur ein-
stæðingur sem skaut forsetann með riffli út um
glugga á sjöttu hæð húss skammt þaðan sem bíla-
lest forsetans fór. Ástæða verknaðarins var sögð
vera athyglisþörf morðingjans, Lee Harvey Oswald.
Hann þrætti fyrir verknaðinn - þar til hann var skot-
inn til bana af miðaldra næturklúbbaeiganda, að-
eins tveimur dögum eftir morðið á John Fitzgerald
Kennedy.
Það er svona sem einn sorglegasti heimssögu-
legi viðburður síðustu áratuga er útskýrður í sögu-
bókum og alfræðiritum. Þessar útskýringar eru
byggðar á niðurstöðum Warren-nefndarinnar svo-
kölluðu, þingnefndar sem Lyndon B. Johnson for-
seti setti til að annast rannsókn morðsins á JFK.
Þessi skýring stenst alveg ágætlega án þess að á
málið sé litið gagnrýnum augum.
Fjölmargar sjálfstæðar kenningar og tilgátur hafa
verið settar fram og rannsóknir framkvæmdar á
ódæðinu og margar ólikar niðurstöður fengist.
Flestir óháðu rannsóknaraðilanna eru þó sammála
um að ómögulegt sé að Lee Harvey Oswald hafi
verið einn að verki, of margt mæli gegn því; riffill
Oswalds var of ónákvæmur, Oswald var ekki nógu
góð skytta og það sem gengur af kenningunni um
Oswald sem einu skyttuna dauðri er það sem Warr-
en- nefndin kallar „töfrakúlukenninguna".
Oliver Stone framleiddi kvikmyndina JFK en
hann telur að um valdarán hafi verið að ræða.
Töfrakúlukenningin átti að fullsanna að Oswald
hefði verið einn að verki en er svo ævintýraleg að
núna leggur nánast enginn trúnað á hana. Hún
gengur í stuttu máli út á að útskýra hvernig ein kúla
úr riffli Oswalds gat sært forsetann á þremur mis-
munandi stöðum, tekið fjölmargar beygjur til hægri,
vinstri, uþp og niður, snúið við og endað í mannin-
um sem sat fyrir framan forsetann, Connally, ríkis-
stjóra Texas. Tilraunir með sams konar kúlur, sams
konar riffil, sem skotið var af á sama færi í bæði
geitarhold og mannshold, sýndu að kúlan var yfir-
leitt bæði stopp og handónýt eftir að hafa lent einu
sinni I mannsholdi.
Annað atriði, sem hefur vegið þungt í gagnrýni á
Warren-nefndina, er að ýmsum mikilvægum
sönnunargögnum hefur verið haldið leyndum fyrir
almenningi. Þar er meðal annars um að ræða krufn-
ingarskýrslur, röntgenmyndir sem gætu varpað Ijósi
á hvaðan kúlurnar komu, gögn um öryggisgæslu á
morðstaðnum og skýrslur CIA sem gætu sýnt fram
á sekt yfirmanna stofnunarinnar á þessum tíma.
Eins hefur almenningur aldrei fengiö að sjá kvik-
mynd sem maöur að nafni A. Zapruder tók af morð-
inu. Þar sést greinilega að forsetinn var skotinn fyrst
aftan frá og síðan framan frá. Myndin sannar sem
sagt að um var að ræða tvær eða fleiri skyttur, með
öðrum orðum að um samsæri hafi verið að ræða.
Framangreind atriði og fjölmörg önnur, sem mörg
vega þungt, hafa lengi vafist fyrir Bandaríkjamönn-
um og öðrum áhugamönnum um Kennedymorðið.
Það eru meðal annars þessi atriði sem vöktu Oliver
Stone, valdamesta kvikmyndagerðarmanninn í
Hollywood, til umhugsunar sem endaði með gerð
kvikmyndarinnar JFK. Þar er morðið brotið til mergj-
ar með rannsóknum Jims Garrison sem árið 1969
höfðaði mál á hendur einum þeim sem hann sagði
höfuðpaurinn I samsæri á hendur John F. Kennedy,
samsæri sem samkvæmt mynd Olivers Stone
teygði anga sína til ráðuneytis og varaforseta Kenn-
edys sjálfs. Stone segir að mynd sín eigi ekki að
vera algilt svar við spurningunni um hver myrti
Kennedy og af hverju en eftir að hafa lesið bók Jims
Garrison, Á slóð launsátursmanna, hafi hann viljað
varpa Ijósi á morðið og gefa fólki forsendur til að
meta málið sjálfstætt.
Oliver Stone hefur margoft látið í Ijós þá trú sína
að um valdarán hafi verið að ræða er John F.
Kennedy var skotinn. Það er ekki á hverjum degi
sem upp koma kenningar sem fela í sér eins yfir-
gripsmiklar ásakanir á hendur æðstu valdamönnum
veraldarinnar. Því er ekki að undra að heiftúðugar
deilur skuli hafa spunnist um kvikmyndina JFK
- enda er um gríðarlega sterka og áleitna mynd að
ræða. Undirritaður sá myndina um jólin I Bandaríkj-
unum og varð vitni að fjölmiðlastorminum sem fylgdi
í kjölfar frumsýningarinnar.
UMDEILDASTA KVIKMYND
SÍÐARI TÍMA
Kvikmynd Olivers Stone um morðið á John Fitzger-
ald Kennedy er án efa ein allra umdeildasta mynd
síðari tíma. Menn greinir ekki á um gæði myndar-
innar, allir eru sammála um að hún sé stórvel gerð
á allan hátt. Deilurnar standa um handritið og
hversu mikill eða lítill sannleikur felist í því. Morðið
á Kennedy er sennilega mesta ráðgáta síðari tíma.
Það hafði gríðarlega mikil áhrif á veraldarsöguna,
Kennedy var maður sem hvatti til vingjarnlegri sam-
skipta við Sovétríkin, vildi slaka á í vígbúnaðar-
kapphlaupinu og var á móti hernaðaríhlutun Banda-
ríkjamanna í Víetnam. Þess má geta að þessi tvö
atriði, vígbúnaðarkapphlaupið og Víetnamstríðið,
kostuðu Bandaríkjamenn svo mikla peninga að þeir
verða langt fram á næstu öld að greiða skuldina, að
því ógleymdu að yfir sjötíu þúsund Bandaríkjamenn
féllu í Vietnam. Oliver Stone vill meina að
Kennedy hafi verið „fyrsta fórnarlamb Víetnam-
stríðsins", með öðrum orðum að hann hafi orðið
fórnarlamb manna sem máttu ekki heyra minnst á
að Bandaríkjamenn færu ekki í þetta stríð. Aðrir
halda því fram að Kennedy hafi verið myrtur af út-
sendurum Sovétríkjanna, Kúbu eða mafíunnar.
Frh. á bls. 62
3. TBL. 1992 VIKAN 23