Félagsrit - 01.01.1915, Blaðsíða 21

21
tímum, er hin miklu auðsöfn einstakra manna hafa
myndast, og þeir sem þeim ráða hafa slegið sér saman
í félög (,,hringa“) sér til eflingar, er eríitt rönd við henni
að reisa, og stjórnir ríkjanna henni háðar i mörgu. Hin
stóru heimsríki eru i raun og varu nokkurskonar stór-
kaupmenn. Þau hafa meira og minna af heiminum
undir sem hjáleigur, til að auðga heimaríkið af viðskift-
unum þar. Og i hinum miklu svonefndu menningar-
löndum, svo sem Englandi o. fl., eru þeir menn, sem
mestu ráða, í raun og veru kaupmenn, flestir rikir, en
meginþorri þjóðarinnar öreigar, sem þræla fyrir sultar-
brauði; því kaupmenskan hirðir meginhluta verkkaups
þeirra — eins og hjá okkur á sér stað, þó auðsöfnin
enn sé smærri hjá ómögum vorum, af því hér er alt í
smærra stíl. Kaupmenskan hleður undir nokkra menn
i þjóðfélaginu til að gera þá auðuga og volduga, en
drepur jafnframt fjölda fólksins niður í eymd og örbyrgð.
Aðal-undirrót hins mikla heimsófriðar, sem nú geysar,
með öllum þeim miklu börmungum og eyðileggingu er
honum fylgir, og sem teygir afleiðingar-angana inn á
hvert heimili als menningarheimsins með áhrifum á verð-
lag og fleira — er kaupmenska, sem birtist í yfirdrotn-
unargræðgi stórþjóðanna, eða ráðandi manna hjá þeim,
yfir sem mestu af heiminum, til að hafa sem tíðtækast
vaid á verzluninni.
Yiðskiftasamvinna, seni á erlendu (alheims-) máli
er nefnd „kooperation“ (== kóperasjón), er algerlega
gagnstæð „kaupmensku“. Framleiðandi vöru, sem selj-
ast á, fær hana ekki kaupmanni fyrir það verð, er hon-
um þóknast að „gefa“ fyrir liana, heldur hefur allan
veg og vanda af henni, unz hún er komin i hendur þeim,
sem þarf að kaupa hana til neyzlu eða eigin notkunar.