Félagsrit - 01.01.1915, Blaðsíða 30

3ð
tnönnum, sem um var að gera. Félögin hafa flest verití
smá, og því kraftlítil. Ekki getað ráðist í neitt verulegt.
Smásálarskapur og eftirtölur með öll útgjöld hefur átt
sér stað, svo hæfir menn hafa þessvegna ekki fengist
til forstöðunnar. Yfir höfuð skilningsleysi á öllu, sem
til ])ess útheimtist, að slíkur félagsskapur geti þrifist.
Þó hafa félög þessi gert allmikið gagn. Þau hafa haldið
kaupmannaverzluninni talsvert í skefjum. Það hafa
bændur fundið og viðurkent, og margir hafa viljað láta
aðra vera í félögunum, svo þau gerðu þetta gagn, en
viljað vera lausir við þau sjálfir, til að njóta skárri
kjara hjá kaupmönnum, en losna þó við tilkostnaðinn í
félögunum. Því sagði einn bóndinn: „Þau eru ómiss-
andi og lífsnauðsynleg þessi verzlunarfélög og rjómabú,
en það er um að gera að vera ekki í þeim“ ! Annar
sagði, þegar um stofnun samvinnufélags var að ræða:
„Eg ætla að bíða með að ganga í það þangað til eg
sé hvernig því vegnar; ef fjöldinn verður með og alt
gengur vel, þá kem eg líka“ ! — Ekki er við góðu að
búast þar sem hugsunarhátturinn er slíkur; en það er
talsvert alment. Og svo bætist það við, að kaupmensk-
an rær öllum árum að því, að koma í veg fyrir og
eyðileggja félagsskapinn, eins og við er að búast, Og
hún er langsamlega yfirsterkari enn — og fólkið ílest á
hennar bandi, eða í hennar klóm, í hið minsta að hugs-
unarhættinum.
Það er einkum meðal landbúskaparmanna, eða
framleiðenda landvöru, að nokkur veruleg viðleitni hefur
átt sér stað til samvinnufélagsskaparmyndunar. Fremur
er framför í félagsskap þessum, og virðast sum þessara
félaga vera komin í nokkurnvegin eðlilegt samvinnu-
horf, svo sem rjómabúafélögin, nokkur kaupfélög, Slátur-