Sjómannadagsblaðið - 05.06.1988, Blaðsíða 50

48
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
Þótt það heyri ekki beinlínis undir
þennan pistil, finnst mér ég ekki geta
skrifað svo um líf sjómannsins og af-
komu hans, að ég minnist ekki sjó-
mannskonunnar, því að engum
manni er nauðsynlegra en sjómann-
inum að eiga sér góða eiginkonu. Á
því veltur afkoma hans og hvort
hann á eitthvað fyrir sig að leggja í
ellinni.
Ég hef oft séð það um dagana, að
mismunurinn getur orðið mikill í ell-
inni á kjörum skipsfélaga með sömu
tekjur og fjölskyldustærð. Önnur
hjónin hafa orðið að búa í kjallara-
holu við rýran kost, þegar atvinnu-
tekjum sleppti, en hin búið vel í ell-
inni að sínu. Það er ekki lítið sem
mæðir á sjómannskonunni, þegar
maðurinn er fjarvistum mest alla
starfsævina og það er hverjum sjó-
manni guðsgjöf að eiga góða eigin-
konu, sem heldur vel á tekjum
manns síns, svo að eitthvað verði af-
gangs til elliáranna fyrir þau bæði.
Það prédikaði ég stöðugt fyrir
mínum mönnum í Sjómannafélag-
inu, að fara í land meðan þeir væru á
góðum aldri, ef þess væri nokkur
kostur, þeim myndi ganga illa að fá
góða vinnu, ef þeir kæmu ekki fyrr
en aldraðir og útjaskaðir og þyrftu
þá að fara að aðlaga sig nýju starfi, ef
þeir þá fengu nokkuð. Sjómönnum
varð afturámóti gott til starfa, eftir
að vinna tók að aukast í landi, ef þeir
fóru í land um miðjan aldur. Þeir
þóttu þá manna bestir verkmenn.
Aldraðir sjómenn komu oft á skrif-
stofu félagsins og voru svo sem
hressir karlarnir í tali eins og sjó-
manna er vandi, en margir þeirra
voru þó í vandræðum með sjálfa sig;
voru einbúar og leiddist að hafa ekk-
ert fyrir stafni og engan félagsskap.
Við í Sjómannafélaginu fögnuð-
um því manna mest, þegar farið var
að vinna að stofnun elliheimilis fyrir
sjómenn. Sigurjón Ólafsson, for-
maður félagsins þá, var einn af
hvatamönnum þess og í undirbún-
ingsnefndinni að stofnun Sjómanna-
dagsráðs og upphafsmaður þeirrar
tillögu sem hann flutti á aðalfundi
sjómannasamtakanna 1939, að þau
einbeittu sér að því að safna fé til
byggingar elli- og sjúkraheimilis
fyrir aldraða sjómenn. Það var kosin
fjáröflunarnefnd og var Sigurjón for-
maður hennar. Fjáröflunin til þess-
arar byggingar varð þó fljótlega al-
gerlega á vegum Sjómannadagsráðs.
Fyrsta skóflustungan að Hrafnistu-
heimilinu var tekin 1. nóvember 1952
og gerði það Björn Ólafs, sem hafði
verið gjaldkeri fjáröflunarnefndar
og mikill áhugamaður um framgang
þessa máls. Hornsteinninn að
Hrafnistu var síðan lagður á Sjó-
mannadaginn 1954 og fyrstu vist-
mennirnir fluttu inn á Sjómannadae-
inn 1957.
Hrafnistuheimilin

Teikningar: Sigfús Halldórsson
Starfsemi Sjómannadagsráðs í
málefnum aldraðra er löngu lands-
kunn og þarf ég ekki að rekja hana
hér.
Þegar ég kem inná Hrafnistu-
heimilin verður mér hugsað til sjó-
mannanna í þurrabúðarkofunum á
Kvíabryggju, sem voru fótfúnir og
bognir í baki, að snapa sér í soðið og
hirða ruslfisk sér til matar. Alltaf
voru þeir í sömu lörfunum, helga
daga sem virka, einir og umkomu-
lausir að bauka sér við að elda sér
vatnsgraut á kamínu eða sjóða sér
bútung, sem þeir borðuðu með
bræðing. Þeir urðu að þvo úr rýjun-
um sínum sjálfir og hirða kofa sinn;
það var að vísu fylgst meira með
þeim en gerist oft um einstæðinga
hér í Reykjavík, menn urðu þess
fljótt varir í fámenninu ef þeir voru
ekki á ferli og þá farið að hyggja að
þeim. Þeir lágu því sjaldan lengi
dauðir í kofum sínum, eins og hér
getur gerst um einstæðinga, og
hefðu þeir ferlivist voru þeir í snert-
ingu við mannlífið í kringum sig, en
þeir voru samt mest einir og um-
hirðulausir; engin höfðu þeir blöðin,
ekkert útvarpið né sjónvarpið, engar
bækur, engin voru ferðalögin, sjald-
an neinn læknir, þó eitthvað amaði
að þeim; sótt eitthvert meðalasull,
við einhverjum sjúkdómi, ef það
dróst á langinn fyrir þeim banaleg-
an. Svo var skrifað vottorð: dó úr
innanmeini.
Ég get líka sem hægast hugsað
mér örlög sjálfs mín, sem átti 25
krónur í vasanum eftir streðið á
unglingsárunum, ef ég hefði orðið
að búa við það sem kynslóðin á und-
an mér varð að búa við, að þræla í
vistböndum ungann úr ævinni og síð-
an búhokur á rýrðarkoti eða sjósókn
á opnum bátum, sem ekki náðu fiski
nema á grunnslóð á heimamiðum og
vertíðir brugðust þeim stundum al-
gerlega. Skúturnar björguðu miklu
en togararnir þó enn meiru; ég
komst á góða skútu hér syðra, og
fljótlega á togara og bjargaðist, en
faðir minn af kynslóðinni á undan dó
í húsmennsku og var hann þó manna
duglegastur og sparsamastur. Að-
stæðurnar voru óviðráðanlegar.
Það er erfitt að gera ellina glaða
fyrir þeim, sem ellin hrjáir með sín-
um ellisjúkdómum, en munurinn,
sem er á kjörum aldraðs fólks nú
almennt og var almennt í mínu ung-
dæmi, held ég sé ekki á neinn hátt
mælanlegur. Þetta er allt annar
heimur. En þótt svo sé þegar á heild-
ina er litið, þá er enn margur ein-
stæðingurinn, sem fáir hirða um, en
dregur fram lífið á ellilaunum, sem
engum manni nægja til sómasamlegs
lífsviðurværis og það eru enn nóg
verkefni fyrir hugsjónamenn í mál-
efnum aldraðra. En mikið hefur
áunnist, það er mér og eflaust flest-
um minna jafnaldra ánægja að votta
ef það kynni að verða styrkur og
hvatning þeim, sem nú halda uppi
merki aldraðra og fylkja fleirum
undir það merki.