Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Blaðsíða 26

24
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
ÚTLEND SÓKN UM ALDIRNAR
Sókn útlendinga hefur verið
mikil um aldirnar á íslands-
miðum. Englendingar komu
hingað fyrstir til að veiða á duggum
sínum litlum í byrjun 15. aldar (1409-
12) og urðu hér fjölmennir í vetrar-
setu, einir 300 í Vestmannaeyjum og
einnig sátu þeir í Hafnarfirði og Ol-
afsvík og var þessi öld síðar kölluð
„enska öldin“. Skreiðarverð hækk-
aði þá stórlega og varð margur Is-
lendingur fullríkur, ef skip átti fyrir
landi. En það fé var ekki nýtt til
framfara í fiskveiðum, og því fór sem
fór fyrir þjóðinni.
Þjóðverjar (Hansamenn) hófu
veiðar hér um 1430, og einnig þeir
settust hér að með útræði á Suður-
nesjum. Dæmi eru um að þeir hafi
gert hér út 45 vertíðarskip.
Hvorir tveggja ráku kaupskap
mikinn, og háðu hér orustur. A 16.
öldinni náðu Þjóðverjar yfirtökunum
og urðu ráðamiklir í landinu, fóru
um tíma að hlutast til um stjórn
landsins. Danakonungi tókst árið
1545 að flæma Þjóðverjana burt úr
vetrarsetu með útgerð þá sem henni
fylgdi, og Breta úr sinni vetrarsetu
1568, en þeir voru áfram á mörgum
duggum, um og yfir 60 talsins.
Hollendingar (Flandrarar) komu
snemma hingað til lands til veiða,
þeir fyrstu líklega litlu seinna en
Bretar, en urðu ekki jafn fyrirferðar-
miklir og fyrrnefndar tvær þjóðir fyrr
en á 17. öld. Þá höfðu Baskar og
Frakkar bæst í hópinn á hvalveiðum
og Bretar sagðir með einar 140 dugg-
ur sum árin.
Forsetinn segir í formála sínum, að
sókn á Islandsmið hafi verið orðinn
fastur atvinnuvegur á frönsku
ströndinni um miðja 16du öld. Ætla
mætti að frönsku Flandrararnir hafi
farið að þreifa hér fyrir sér um þorsk-
veiðar fljótlega eftir að Englendingar
og Þjóðverjar sóttu hingað með góð-
um árangri. Flandrarar, hollenzkir,
- punktar -
Hvers konar fleytur:
Það vill oft fylgja í sagnritum um flskveiðar, að sýndar séu myndir af háreistum
skipum með lyftingar að framan og aftan. Þetta voru kaupskip oftast vopnuð. Þær
þjóðir sem stunduðu hér fiskveiðar á 15du öld, og fram eftir öldum, hafa ekki stundað
veiðarnar á þessum skipum, nema þá á doríum.
Þessi skip keyptu fisk og seidu varning. Við þekkjum ekki til erlendu fiskiskipanna
sem sóttu á Islandsmið á 15du og 16du öld.
Hér var náttúrlega fyrst og fremst um Englendinga að ræða, sem hófu hér veiðarnar í
byrjun 15du aldar ef ekki fyrr. Ensk heimild um sókn þeirra til Islands á 14du öld.
Þegar hingað komu 30 skip (vessels) frá Lynn 1414, þá eru það fiskiskip, eða þegar
149 skip samtals komu frá austurströnd Englands 1528.
Og spurningin er. Hverskonar fleytur voru þetta? Við getum getið okkur til að þetta
hafi verið duggur, þær sömu og stunduðu Norðursjóinn, lítil skip, þiljuð með enga
yfirbyggingu og seglið eitt rásegl.
Duggunafnið er dregið af fiskislóðinni í Norðursjó, sem fyrr segir Doggerbank, en þó
ekki vitað með vissu nema skipunum, sem stunduðu bankann hafi fyrst borið nafnið og
bankinn síðar dregið nafnið af skipunum.
Nafnið „dogger“ (dugga og þar af duggari) er þekkt frá tíma Edwards III (1327-1377),
en ekki alveg ljóst, hvort Flandrarar gáfu miðinu nafnið (eða skipunum) eða Englend-
ingar. Líklega þó heldur frönsku Flandrararnir, og á frönskunni var nafnið „dogres“,
en á enskunni „dogger“
Myndirnar sem hér fylgja, sýna trúlega skipagerðirnar sem mest sóttu á íslandsmið í
margar aldir.
Englendingar notuðu orðið „smacks“ og „wellsmacks“, dregið af orðinu „smacking“
frískur, líflegur, og þessi skip komu með lifandi fisk í lestunum. „Well smacks, (brunn
skúta), en söltuðu í sig í íslandsferðum.
Á næstu mynd má sjá stærra skip svipaðrar gerðar, smíðað 1834, þetta er slúpp-
dugga.
Á þriðju myndinni, sem er frá fyrri hluta 19du aldar, er komið kútteralagið á skipin.
Fleiri gerðir gátu verið af duggum, (sjá mynd af dönsku húkkortunum) hinna ýmsu
þjóða og almennt hefur orðið merkt lítið fiskiskip. Hérlendis festist nafnið við erlendu
skipin sem voru hér á miðunum á fyrri öldum, og sjómenn þeirra kallaðir duggarar,
þótt þeir væru á 200 tonna skonnortum.
Ensk fiskiskip frá 18du öld. Þetta eru greinilega duggur, engin lyfting eða önnur
yfirbygging nema þá lágir kappar yfir gangi niður í lúkar og káetu.