Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Síða 90

SKÓLASAFNSFRÆÐI - SÉRSTÖK NÁMSGREIN
hugtakið skólasafn. Færni og þekking sem starfsmaður á skólasafni þarf að búa yfir
ræðst mjög af því hvaða markmið skólasafninu eru sett og hvert hlutverk þess er í
skólastarfinu.
Sjálft orðið skólasafn, eða skólabókasafn eins og það er stundum kallað, gefur
til kynna að um sé að ræða safn bóka eða gagna sem staðsett er í skóla. En lítum á
hvaða merking er lögð í hugtakið í Lögum um grunnskóla frá 1974 (óbreytt 1991). Þar
segir í upphafi 72. greinar um skólasafnaskyldu íslenskra grunnskóla:
Við hvem grunnskóla skal vera safn bóka og námsgagna ásamt vinnustofu fyrir
nemendur og kennara.
Hér kemur fram að í skóla á ekki aðeins að vera safn bóka og námsgagna heldur á
einnig að vera fyrir hendi aðstaða eða húsnæði til að vinna við gögnin. I 72. grein-
inni segir enn fremur:
Að skólabókasöfnum skal þannig búið, að því er varðar húsnæði, bókakost, önn-
ur námsgögn og starfslið, að þau geti gegnt því hlutverki að vera eitt afmegin-
hjálpartækjum í skólastarfinu.
Samkvæmt þessari grein er skólasafninu ætlað það hlutverk að styðja við skóla-
starfið og til þess þarf safnkost, húsnæði og sérstakt starfslið. Það má líka til sanns
vegar færa að þessir þrír þættir, safnkostur, húsrými og starfsmenn, séu homsteinar
safnsins og myndi hina ytri umgjörð um starfið þar. En hvernig starfsemi á að fara
fram á skólasafninu þannig að það geti gegnt því hlutverki sem því er ætlað
samkvæmt lögunum? Lögum um grunnskóla átti að fylgja reglugerð þar sem kveðið
yrði nánar á um starfshætti á söfnunum. Sú reglugerð hefur enn ekki verið gerð
opinber eins og áður segir en mun nú fullfrágengin og bíður samþykkis mennta-
málaráðherra. Skortur á reglugerð um skólasöfn hefur valdið því að ekki hefur
verið mótuð heildarstefna um starfshætti á skólasöfnum. Fræðsluyfirvöld á hverj-
um stað, skólastjómendur, kennarar og skólasafnskennarar hafa sjálfir sett sér eigin
starfsreglur og mismunandi hefðir hafa myndast eftir söfnum og fræðsluumdæm-
um.
En hvemig er innra starfi á skólasöfnunum háttað? f hverju er það fólgið og
hvemig stuðlar skólasafnskennarinn að því að gera skólasafnið að „meginhjálpar-
tæki í skólastarfinu" eins og kveðið er á um í Lögum um grunnskóla frá 1974 og 1991
og „lifandi fræðslu-, upplýsinga- og menningarmiðstöð" eins og mælt er fyrir um í
Aðalnámskrá grunnskóla frá 1989?
Nokkur hefð er fyrir því að flokka störf skólasafnskennara í þrjú aðalsvið:
- bókasafitsfræðileg störf,
- kennslufræðileg störf
- rekstrar- og stjórnunarstörf.
Daniel D. Barron fjölmiðlafræðingur við Háskólann í Suður-Karólínu, hefur dregið
upp eftirfarandi skýringarmynd til þess að lýsa starfssviði skólasafnskennara
(Barron 1987:98).
Samkvæmt þessari skýringarmynd gerir Barron ráð fyrir flæði á milli bóka-
safnsfræði, kennslufræði og rekstrar og stjórnunar í starfi skólasafnskennarans. Að
mínu áliti er það ekki til hægðarauka að greina þessa þætti í sundur, þvert á móti
ber að samþætta bókasafnsfræði og kennslufræði í eins miklum mæli og kostur er.
88