Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Page 68

OFBELDI, LÍFSSTÍLL, SAMFÉLAG
Eins skortir rannsóknir sem sýna hvernig ofbeldi tengist öðrum vandamálum á
kerfisbundinn hátt, til að mynda afbrotum og neyslu löglegra og ólöglegra vímu-
efna (Felson o.fl. 1994). Af þeim sökum er brýnt að athuga hvort rétt sé að telja
ofbeldi hluta af almennari lífsstíl sem einkennist af því sem kalla mætti óknyttaatferli
(delinquency). Til þess að ganga úr skugga um þetta þarf að kanna hve mikil fylgni
er milli ofbeldis og þátta á borð við afbrot og neyslu löglegra og ólöglegra vímu-
efna. Þá er brýnt að rannsaka hvernig það að beita ofbeldi og það að vera fórnar-
lamb ofbeldis tengist, annars vegar innbyrðis og hins vegar hvernig það tengist
öðru óknyttaatferli.
Meginmarkmið þessarar rannsóknar eru þrjú. I fyrsta lagi athugum við hvort
hægt sé að tala um að ofbeldi tilheyri sérstökum óknyttalífsstíl (delinquent lifestyle),
eða með öðrum orðum hvernig afbrot og neysla löglegra og ólöglegra vímuefna
tengjast ofbeldi. I öðru lagi könnum við hvort það að verða fyrir ofbeldi og það að
beita ofbeldi fari saman. í þriðja lagi prófum við þá tilgátu að sömu þættir tengist
ofbeldi, vímuefnaneyslu og afbrotum. Þessir þættir eru: lífsstíll jafnaldra, tengsl
unglinga við foreldra og skóla, trúhneigð og viðhorf til reglna.
OFBELDI OG LÍFSSTÍLL
Fáir fræðimenn hafa rannsakað ofbeldi með það fyrir augum að kanna hvort það
geti talist hluti af almennari óknyttalífsstíl. Þó má nefna rannsókn Salts o.fl. (1995)
sem leiddi í ljós að unglingar sem beita ofbeldi eru líklegri en þeir sem ekki beita
ofbeldi til þess að neyta ólöglegra vímuefna, stunda þjófnaði, fremja skemmdarverk
og neyta áfengis og tóbaks. Aðrar rannsóknir hafa leitt í ljós að sterk tengsl eru milli
þess að vera gerandi og þolandi ofbeldis. Þannig sýna niðurstöður rannsókna að
þeir sem beita ofbeldi eru líklegir til að verða fyrir ofbeldi sjálfir (Þóroddur Bjarna-
son o.fl. 1997, Hindelang, Gottfredson og Garofalo 1978, Sampson og Lauritsen
1990).
Þessar rannsóknir virðast benda til þess að ofbeldi sé hluti af almennari lífsstíl
sem einkennist af atferli sem liggur utan við hefðbundin mörk. Bent hefur verið á
að einstaklingar sem tileinka sér slíkan lífsstíl verji frekar tíma sínum utan áhrifa-
svæðis hefðbundinna aðila og stofnana, svo sem foreldra, kennara og leiðbeinenda
(Miethe o.fl. 1987, Osgood o.fl. 1996). Vegna þess að þeir eru utan áhrifasvæðis
þessara stofnana hafa þeir meira svigrúm til þess að brjóta gegn hefðum og venjum
samfélagsins. Á sama hátt eru þeir líklegri til að vera í umhverfi sem býður upp á
óhefðbundið og jafnvel hættulegt hátterni.
Ef það er rétt að ofbeldi sé hluti af almennum óknyttalífsstíl ættu unglingar sem
beita ofbeldi að vera líklegri en aðrir til að fremja afbrot og neyta vímuefna. Á sama
tíma ættu líkurnar á því að þeir verði fórnarlömb ofbeldis að aukast. Ef ofbeldi er
hluti af almennari lífsstíl er jafnframt ástæða til að ætla að þau félagslegu ferli sem
liggja að baki óknyttaatferli meðal unglinga séu hin sömu og liggja að baki ofbeldi.
í þessu samhengi er gagnlegt að líta á tvö sjónarhorn sem notuð hafa verið til að
skýra óknyttaatferli meðal ungmenna.
66