Tímarit lögfræðinga - 01.12.1978, Blaðsíða 39

kvæmdavald og dómsvald. Hverjum handhafa þessara valdgi-eina eru
síðan settar skorður um beitingu valdsins.
Nú er kominn til sögunnar nýr valdastrúktur í þjóðfélaginu, þar sem
hagsmunasamtök og þá sérstaklega hagsmunasamtök launafólks hafa
tekið sér stöðu við hlið hinna stjórnskipulegu handhafa hins hefð-
bundna ríkisvalds. Aðaltækið sem veitir þeim þessa stöðu er verkfallið.
Þessi hagsmunasamtök virðast ekki í reynd fella sig við nein valdmörk
og virðast heldur ekki telja sig bera neina ábyrgð á þróun mála á
þeim sviðum, þar sem þau láta mest til sín taka. Þau virðast ennfrem-
ur ekki sætta sig við neinn aðila til úrskurðar um þeirra deilumál við
aðra aðila í þjóðfélaginu. Þau sætta sig allra síst að því er virðist við
Alþingi sem slíkan úrskurðaraðila, þótt það sé sá aðili, sem þjóðin öll
kýs í almennum kosningum samkvæmt stjórnskipunarlögum til að
taka stjórnmálalegar ákvarðanir.
Þetta ástand er til marks um, að stjórnskipanin svarar ekki til hins
þj óðfélagslega veruleika eins og hann blasir við í dag. Þetta nýja afl
verður að innlimast í okkar stjórnskipun, ef vel á að fara, eins og
raunar fleiri slík öfl, sem til hafa komið síðan stjórnskipanin var
ákveðin. Hinir eiginlegu handhafar valdsins í þjóðfélaginu þurfa að
sættast á leikreglur, sem komi í veg fyrir, að nokkur aðili í þjóðfé-
laginu geti beitt aðra hluta þess ofríki.
Eðlilegur staður til að skrá þann nýja sáttmála valdaaflanna í þjóð-
félaginu, sem þarf að eiga sér stað, er ný stjórnarskrá. Þar þarf að
skýrgreina þessi nýju þjóðfélagsöfl, setja átökum þeirra leikreglur,
kveða á um valdmörk og aðferðir til að úrskurða um ágreining þeirra
í milli. Þunginn að baki slíkum stjórnarskrárákvæðum getur í þessu
þjóðfélagi ekki verið fólginn í neins konar valdbeitingu, heldur ásetn-
ingi og siðferðilegri skuldbindingu allra þeirra, sem hlut eiga að máli
að halda þennan sáttmála. Þess vegna þurfa þessir aðilar, eins og t.d.
verkalýðshreyfingin, að vera virkur aðili í mótun hans.
Menn hafa látið hafa eftir sér opinberlega, að kjördæmamálið sé
meginmálið í endurskoðun stjóimarskrárinnar og sú endurskoðun sé
einfalt mál, þegar því hefur verið ráðið til lykta. Mér þykir þetta sjón-
armið bera vott um mikla blindu á hinn þjóðfélagslega veruleika og
grundvallaratriði þess vanda, sem þessi þjóð stendur andspænis. Það
skiptir næsta litlu máli, af hvaða landshorni þingmenn koma eða hver
kýs þá, ef stærstu almannasamtök landsins taka ekkert mark á ákvörð-
unum Alþingis, þegar þeim líkar ekki við þær. Það er þess vegna miklu
stærra og mikilvægara viðfangsefni stjórnarskrársemjenda og mesta
stjórnmálalegt viðfangsefni samtímans í þessu landi að mínu mati
209