Skutull - 24.12.1960, Blaðsíða 5

SKUTULL
5
V arst þú ekki lítil, Hanna
mín, þegar þú komst hingað til
Ameríku ,spurði ég.
— Nei, svaraði hún. Svo lét hún
saumaskapinn síga niður á kjöltu
sína og horfði á mig stórum, al-
varlegum augum.
— Nei, ég var stór stúlka, —
átta ára gömul.
— Átta ára! Og það finnst þér
vera stór stúlka?
— Já, það finnst mér, sagði
Banna. En það er nú vegna þess,
að þegar lítið bam fæddist í hús-
inu heima í gamla landinu, þá varð
átta ára stúlka allt í einu stór.
Það voru engin önnur ráð, — hver
hefði annars átt að hjálpa
mömmu?
— Já, auðvitað skil ég það.
— En komstu ekki hingað með
foreldrum þínum, sagði ég í von
um að fá Hönnu til þess að segja
mér sögu sína.
— Nei, -— pabbi og mamma vom
þá dáin. Frænka sótti mig. Það
kostaði 28 dollara, — en hún gerði
það nú samt.
— Þú átt þó ekki við, að mað-
ur hafi getað farið til Noregs og
til baka aftur fyrir eina 28 doll-
ara?
Jú, í þá daga var það hægt. Þá
fékk maður að hafa með sér nest-
ispoka, skilurðu. Það var nú samt
ekki svo mikil þörf á því. Og
Hanna dró sig saman í herðunum
til þess að gefa orðum sínum fyllri
þýðingu. — Frúin veit, að matar-
lystin er ekki á marga fiska á
sjónum.
— Já, hamingjan hjálpi mér,
sagði ég, og gerði ósjálfrátt sömu
hreyfingu og Hanna, og síðan
hlógum við báðar.
— Ég gæti sagt frúnni, hvernig
það atvikaðist, að ég kom hing-
að, — en . . .
Hanna þagnaði eins og til þess
að leita að viðeigandi orðum.
— En það er sorgleg saga, ef
ég má taka þannig til orða.
— Segðu mér hana samt sem
áður.
— Frásagnargáfan er nú ekki
mikil, en ég skal segja söguna eft-
ir beztu getu, — méira getur eng-
inn heimtað.
— Pabbi var fiskimaður og oft-
ast langdvölum að heiman. Stund-
um kom hann ekki heim vikum
saman, þegar vont var veður.
Hanna þagnaði ofuralitla stund,
síðan hélt hún áfram og talaði
lægra, næstum afsakandi:
— Mamma var mjög falleg.
— Við vorum fjögur systkinin.
— Olga sex ára, Hilda fjögra ára
og Jens, — já, Jens var bara smá-
barn á öðru árinu.
— Við bjuggum í húsi nálægt
sjónum. Það var Íítið hús. En rétt
við húsið var stór skemma með
steingólfi. Þar hafði einhvem tírna
verið birgðageymsla. Hurðin var í
tvennu lagi, og ef maður opnaði
efri hurðina, þá sýndust dymar
vera gluggi.
Þarna rétt hjá var höfn, þótt
hún væri nú ekki lengur notuð.
Hún hafði verið byggð í sambandi
við náimu, sem hætt var að starf-
rækja.
En á sumrin komu stór ferða-
mannaskip með hópa af ferðafólki,
sem fór i land og gekk upp í fjöll-
Þegar
in. Mamma seldi því kaffi og kök-
ur. En það var ekki þess vegna,
sem við bjuggum í þessu afskekkta
húsi. Það var vegna hafnarinnar,
skilurðu. Hennar vegna gat pabbi
komið heim frá fiskiveiðunum, án
þess að þurfa að ganga langar
leiðir. Frúin skilur, að það voru
ekki góðir vegir þarna norður frá
í þá daga, sérstaklega á veturna í
snjóum og byljum. Þá gat færðin
orðið erfið og stundum beinlínis
hættuleg. Maður gat skyndilega
hrapað niður í gjá eða spmngu,
sem hulin var fönninni.
Einu sinni seint um haust sagði
pabbi: — „Hvemig verður það nú
í vetur?“ „Það veit ég ekki“, svar-
aði mamma, „en við reynum, það
sem við getum og látum svo sjá
til.“
Og síðan fór pabbi að heiman á
bátnum, en mamma ofkældi sig og
fékk hósta. Hún fékk í lungun.
Hún varð veikari og veikari. Að
síðustu gat hún ekki staðið á fót-
unum, hún var svo máttfarin. Þá
lagðist hún fyrir á legubekkinn í
eldhúsinu og kenndi mér að vinna
húsverkin og annast um litlu syst-
kinin.
— En hvað höfðuð þið til að
borða, og hvernig gátuð þið hitað
húsið ?
— Við áttum nóg af brenni og
svo áttum við þurrkaðan fisk og
hrísgrjón í grauta.
Og einn dag sagði mamma:
„Ilanna mín, nú ert þú orðin stór
stúlka, og ég þarf að segja þér dá-
lítið.
Það getur orðið langt, þar til
pabbi þinn kemur heim. Veturinn
er að byrja, og ég mun eiga
skammt eftir ólifað.“ „Hanna“,
sagði hún, „þú verður að lofa mér
því að verða ekki hrædd, þó að ég
verið hvít eins og snjórinn og
hætti að tala nokkurt orð framar.
Systkinin gætu orðið hrædd, þau
eru svo lítil, og ég vil ekki hræða
litlu börnin mín.“
— Já, og svo sagði hún mér,
hvað ég ætti að gera. — Ég átti
að loka augunum á henni, kross-
leggja hendurnar og binda þær
saman, og að lokum átti ég að
loka skemmudyrunum.
— Skemmudyrunum ?
— Já.
Hanna var aftur tekin til að
sauma, og hún saumaði svo hratt,
að ég bjóst við, að hún mirndi
slíta þráðinn .
Svo hélt hún áfram. Röddin var
lægri en áður:
— Það liðu nokkrir dagar, og
Hanna
eitt kvöld bað mamma mig að ná
í bezta náttkjólinn sinn, og ég
hjálpaði henni í hann.
Síðan kyssti hún litlu systurnar,
án þess að vekja .þær. Því næst
settist hún á pallinn hjá eldavél-
inni og bað mig að leggja Jens
litla í kjöltu sína. Hún reyndi að
róa með hann og syngja yíir hon-
um lítið vers. En hún var svo
máttfarin, að ég varð að taka
drenginn aftur.
Svo batt hún yfir mig sjial, og
svo stóð hún upp og studdi sig
þungt á axlir mínar, — og síðan
gengum við út í skemmuna.
Mamma stóð berfætt á köldu
steingólfinu, — bara í náttkjóln-
um einum. Það var fallegasti nátt-
kjóllinn hennar með knipplingum
í hálsinn og á ermunum.
Næst segir hún mér að leggja
straubrettið yfir tvo stóla, hún
skyldi reyna að hjálpa mér ofurlít-
ið, því að brettið var svo stórt og
þungt. En þá byrjaði hún að hósta.
Og hún varð að grípa í dyrastaf-
inn til þess að hníga ekki í gólfið.
Þarna stóð hún andartak og
horfði yfir veginn og upp eftir
f jallinu hvítu og kuldalegu í tungl-
skininu.
Það var blóð á vörunum á henni,
og hún þurrkaði það af sér með
snjó.
Einhvern veginn komum við svo
brettinu upp á stólana, og ég
breiddi lak yfir það og lét kodda
á annan endann. Svo lagðist
mamma á brettið, en ég breiddi
annað lak yfir hana.
„Mamma", sagði ég, „nú ætla
ég að ná í eitthvað hlýtt og breiða
yfir þig.“
„Nei“, sagði hún og talaði svo
lágt, að ég varð að leggja eyrað
við munninn á henni til þess að
heyra, það sem hún sagði. „Ég
varð að fara hingað út, meðan ég
hafði þrek til, og nú vil ég fara
fljótt á burtu. Það gengur fljótar,
ef mér er kalt.“
„Hanna, — Hanna, — stóra
stúlkan mín,“ segir hún. „Ef þú
vissir bai’a, hvað ég treysti mikið
á þig!“
— Svo settist ég hjá mömmu og
hélt í höndina á henni. Eftir stutta
stund var hún orðin köld. Ég
reyndi að nudda hana og strjúka,
en hún varð bara kaldari og kald-
ari.
Þá setti ég munninn við lófa
hennar og andaði í hann, — það
var einnig þýðingarlaust, — henni
hitnaði ekki aftur.
Þá tók ég sunudagsvasaklútinn
hans pabba og breiddi hann yfir
andlitið á henni, lagði'hendurnar
í kross á brjóstinu og batt yfir
þær með svuntulinda.
Ég fór síðan inn í húsið og
vermdi mig dálitla stund við elda-
vélina.
Þegar mér var farið að hlýna,
tók ég hárgreiðuna og fór út til
mömmu aftur,
Ég settist hjá henni og greiddi
hárið hennar og fléttaði það í
tvær stórar fléttur, alveg eins og
ég hafði gert á hverjum degi, með
an hún var veik.
Hún hafði svo fallegt hár, hún
mamma. Það var þykkt og svo
var lítil
sítt, að hún gat setið á því. Það
var koparlitur á því, — fast að
því að vera rautt.
Og svo lokaði ég skemmunni og
smaug undir sængina hjá litlu
systkinunum til þess geta vermt
þau.
Daginn eftir sagði ég við litlu
börnin, að mamma hefði fai'ið í
ferðalag.
Þau grétu dálítið, aumingjarn-
ir, en þögnuðu þó fljótlega.
Mamma hafði legið svo lengi á
legubekknum í stofunni, til þess
að þau skyldu ekki sakna hennar
eins mikið, þegar hún væi’i farin.
— Já, ég lagaði mat, annaðist
litlu systkinin og lék við þau, —
og þannig liðu nokkrir dagar. Það
hafði kólnað í veði’i ennþá meii’a,
og oftast nær var hi’íðarveður og
bylur, svo að enginn átti leið þama
um.
Þegar börnin voru sofnuð á
kvöldin, smaug ég út í skemmu
til þess að athuga, hvort allt væri
eins og það átti að vera hjá
mömmu. Stundum var tunglskin,
en oftast vai’ð ég að kveikja ljós.
Hanna hafði sagt frá þessu öllu
án blæbrigða í röddinni, — næst-
um vélrænt. En nú lækkaði hún
i’óminn, og i’öddin varð persónu-
legri:
— Enn þann dag í dag fæ ég
sting í hjartað, þegar ég sé kveikt
á kerti.
Hún sat þögul andartak og
stai'ði fram undan sér. Síðan hélt
hún áfram:
— Og svo batnaði veðx'ið ofur-