Heilbrigðismál - 01.06.1993, Blaðsíða 33

en vélinda hefur engar slíkar varnir
og er berskjaldað fyrir sýru. Eins og
fyrr er sagt er heilbrigt vélinda
mjög fljótt að hreinsa sýruskvettur
frá maga til baka ofan í hann og
sýran nær ekki að skaða vélindað.
Þetta getur engu að síður valdið
brjóstsviða, sem þá stendur stutt og
er ekki mjög sár. Langflest brjóst-
sviðaköst eru af þessum toga. Ef
um er að ræða þindarslit eða slapp-
an hringvöðva verður mun oftar
bakflæði, sýran stendur lengur við
og brennir sár í efstu lög þekjunnar
í vélinda. Við þetta ástand slaknar
á þeim hreyfingum í vélinda sem
beina sýrunni aftur niður í maga.
Þannig myndast vítahringur sem
veikir vélindað enn frekar. Brjóst-
sviðaköst verða tíðari og svæsnari
og stundum kemur nábítur þegar
bakrennsli nær alveg upp í kok.
Það ætti að vera ljóst af framan-
sögðu að brjóstsviði er mjög oft ná-
tengdur röngum lífsháttum og það
er heilmargt sem hægt er að gera til
að koma í veg fyrir hann. Offita,
sérstaklega ístra, er efst á blaði yfir
áhættuþætti. ístra stuðlar að þind-
arsliti og þrýstir síðan hluta af
maganum upp í brjósthol. Þá er
hringvöðvinn einn eftir til varnar
gegn bakflæði. Megrun um örfá
kíló getur bætt brjóstsviða verulega
og hvetur þá oft til frekari megrun-
ar. Reykingar eru næst á lista yfir
áhættuþætti, en nikótín slakar á
hringvöðvanum. Það veitist hins
vegar mörgum erfitt að hætta að
reykja og megra sig á sama tíma og
því er ráðlegt að taka annað fyrir í
einu. Mataræði er áhættuþáttur
númer þrjú. Það hefur bein áhrif
á brjóstsviða vegna þess að
vissar matartegundir leiða til
minni spennu í hringvöðvanum
(kaffi, súkkulaði, feitmeti) og
óbeint með því að stuðla að of-
fitu. Þorramatur er illræmdur fyr-
ir að valda brjóstsviða enda err
slátur og svið mjög feitur matu:
og ekki bætir úr skák ef harðfiskur
með smjöri er hafður með. Enn-
fremur má nefna pönnusteiktan og
djúpsteiktan mat, majones og kok-
teilsósu.
Þeir sem fá brjóstsviða
geta lært að lifa með kvill-
ann þannig að einkenni verði þol-
anleg. Þeir þurfa þá að skilja sam-
Brjóstsviði er oft nátengdur
röngum lífsháttum. Margt er
hægt að gera til að koma í
veg fyrir hann.
bandið á milli bakflæðis og ein-
kenna og hvernig hægt er að hafa
áhrif á bakflæði í daglegu lífi. Stór-
ar máltíðir stuðla að bakflæði, jafn-
vel í uppréttri stöðu, en sérstaklega
ef lagst er útaf eða sest í djúpan stól
fljótt á eftir. Þröng belti eða buxna-
strengur geta stuðlað að brjóstsviða.
Ef brjóstsviði truflar svefn þarf að
forðast að borða skömmu fyrir svefn
og oft hjálpar að hækka höfðalagið.
Það er best gert með fleiglaga frauð-
svampi. Flestum finnst betra að
liggja á vinstri hlið vegna þess að
maginn er vinstra megin í kviðar-
holi og sýran liggur þá þar og leitar
síður upp í vélindað. Þegar maginn
hefur gengið mikið upp fyrir þind
hættir að skipta máli á hvorri hlið-
inni er legið.
Það er hægt að draga úr maga-
sýru með sýrubindandi lyfjum sem
fást án lyfseðils. Sumum finnst ekk-
ert slá jafnfljótt á brjóstsviða og
sódavatn en vandinn er að sódi
dregur magasýruna svo mikið nið-
ur að bakslag kemur eftir 20-30
mínútur.
Brjóstsviði bendir yfirleitt ekki til
alvarlegs sjúkdóms. Margir geta
náð tökum á honum með þeim ráð-
um sem getið er hér að framan. Ef
þau duga hins vegar ekki og
brjóstsviði truflar dagleg störf og
svefn er rétt að leita læknis, enn-
fremur ef fram koma kyngingar-
örðugleikar eða hósti, sérstaklega
næturhósti, en það síðarnefnda get-
ur stafað af bakrennsli sem fer nið-
ur í lungun.
Bjarni Þjóðleifsson læknir, Ph.D., er
sérfræðingur i lyflækningum og melt-
ingarsjúkdómum. Hann er yfirlæknir á
lyflæknisdeild Landspitalans. Áður hafa
birst greinar eftir Bjarna ( Heilbrigðis-
málum, m.a. um gildi forvarna (4/
1986) og glútenópol (2/1988).
Feitu fólki er hættara en öðrum
við brjóstsviða. Megrun um örfá
kílógrömm getur bætt ástandið
mikið.
HEILBRIGÐISMÁL 2/1993 33