Morgunblaðið - 19.12.2009, Blaðsíða 42

42 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 2009
FRAM er komið á
Alþingi frumvarp til
laga um fjölgun í
sveitarstjórnum til
samræmis við ákvæði
í lögum hjá öðrum
Norðurlandaþjóðum.
Fyrsti flutningsmaður
er Þór Saari. Sam-
kvæmt íslenskum lög-
um er hámarksfjöldi
fulltrúa 27, en í nor-
rænum lögum er hins vegar kveðið
á um lágmarksfjölda í samræmi við
íbúatölu sveitarfélags. Að sænskum
lögum ættu fulltrúar í Reykjavík
t.d. að vera 61 að lágmarki, 41 í
Kópavogi og 31 á Akureyri.
Í flestum norrænum sveitar-
félögum er tala fulltrúa enn hærri,
svona rétt til að styrkja lýðræðið. Í
Þrándheimi eru fulltrúar t.d. 85 eða
30% fleiri en krafist er. Fjölgun
fulltrúa eflir lýðræðið, bætir tengsl
íbúa og sveitarstjórna og leiðir til
aukinnar skilvirkni og gagnsæis.
Í janúar 1908 var fulltrúum í
Reykjavík fjölgað úr 11 í 15. Í októ-
ber 2009 eru þeir enn 15, þó að á
röskri öld hafi íbúatala Reykjavíkur
fimmtánfaldast, landsframleiðsla á
hvern íbúa fimmtánfaldast, þjón-
ustu- og lýðræðiskrafa margfaldast
og umfang stjórnsýslu því a.m.k.
tvöhundruðfaldast. Frambjóðandi
til borgarstjórnar Reykjavíkur þarf
nú að fá um 7% atkvæða og eru
engin fordæmi um svo lága tölu full-
trúa og háan lýðræðisþröskuld í
jafnstórum sveitarfélögum hjá
grannþjóðunum. Nær útilokað er
fyrir einstaklinga og samtök utan
landsmálaflokka að komast til
áhrifa. Lýðræðisskerðingin stríðir
gegn alþjóðasáttmálum og er and-
stæð viðhorfum og venjum í lýðræð-
isríkjum þar sem meginmarkmiðið
er ekki að torvelda heldur að auð-
velda almenna þátttöku borg-
aranna. Í ráðhúsi Reykjavíkur ríkir
fáræði (e. oligarchy), næsti bær við
einræði.
Þar er jafnan við völd naumur
meirihluti með minnihluta kjósenda
að baki, sem sópar til sín völdum og
vegtyllum á meðan sex eða sjö
fulltrúar minnihluta sitja aðgerða-
litlir á hliðarlínunum. Í
áratugi hefur borg-
arstjórnin ekki valdið
hlutverki sínu sökum
fámennis. Nægir að
nefna hæpnar stjórn-
kerfisbreytingar og
fjölmörg stórmál á
sviði borgarskipulags,
samgöngumála og nú
síðast REI-málið.
Helstu mótbárur gegn
fjölgun í sveit-
arstjórnum eru að
stjórnun verði þunglamalegri og
kostnaður aukist, en því er til að
svara að það er á valdi réttkjörinna
sveitarstjórna að ákvarða greiðslur,
verklag og verkaskiptingu. Með
fjölgun taka kjörnir fulltrúar í
Reykjavík t.d. við störfum í borgar-
kerfinu, sem nú eru mönnuð af um-
boðslausum einstaklingum neðar-
lega af framboðslistum fjórflokks-
ins. Gagnsæi, jöfnuður, ábyrgð og
skilvirkni aukast og þar með
minnka spilling og sóun. Valdaein-
okun fjórflokksins hverfur. Nei-
kvæð áhrif landsbyggðarafla og at-
kvæðamisvægis minnka eða hverfa
og sjálfstæði borgarstjórnar gagn-
vart ríkisvaldinu vex. Þörf fyrir ráð-
andi meirihluta og öfluga leiðtoga
minnkar eða hverfur. Hingað til
hefur fjórflokkurinn í Reykjavík
skammtað fulltrúum sínum rífleg
laun án þess að um fulla vinnu hafi
verið að ræða enda hafa margir
stundað önnur störf, m.a. á Alþingi
og í ríkisstjórn. Almennur ábati af
fjölgun kjörinna fulltrúa í sveit-
arstjórnum er aukið lýðræði og
réttlæti, sem seint verða of dýru
verði keypt.
15 borgar-
fulltrúar í 101 ár
Eftir Örn
Sigurðsson
Örn Sigurðsson
» Við Íslendingar er-
um eftirbátar
granna okkar í lýðræð-
ismálum. Oftar en ekki
bera stjórnmál og
stjórnsýsla hér fremur
keim af einræði en lýð-
ræði.
Höfundur er arkitekt og stjórnar-
maður í Samtökum um betri byggð.
ÁRIÐ 2002 kom út
bók eftir Karen Rei-
vich Ph.D. og Andrew
Shatté Ph.D. sem nefn-
ist The Resilience Fac-
tor. Í bókinni segja
höfundar frá víðtækum
rannsóknum sínum á
því hvernig fram-
úrskarandi einstakl-
ingar takast á við mót-
læti og erfiðleika í leik
og starfi. Einstaklingar sem sýna
seiglu halda ró sinni undir pressu og
halda aftur af hvötum
sínum. Þeir „lesa“ ann-
að fólk og skilja hvern-
ig því líður. Þeir trúa
að þeir hafi áhrif á það
hvert þeir stefna og að
þeir geti tekist á við
mótlæti. Mat þeirra á
aðstæðum og orsökum
vandamála er raunhæft
og þeir takast á við nýj-
ar áskoranir og stækka
þannig stöðugt örygg-
issvæðið sitt. Þeir
skilja að mistök eru
ekki endapunktur heldur nota þau til
að klifra hærra.
Mikilvægari en menntun,
þjálfun og reynsla
Höfundar bókarinnar hafa rann-
sakað í meira en fimmtán ár hlut-
verk seiglu í lífi fólks og komist að
því að það eru ekki genin, barnæsk-
an, menntun, þjálfun eða skortur á
tækifærum eða peningum sem valda
því hvort fólk nær árangri í lífinu
heldur seigla þess. Hún ráði því
hverjir ná árangri og hverjir ekki.
Fólk með mikla seiglu er með hærri
sölutölur, fær betra mat í þjónustu-
könnunum, hærri einkunnir í skól-
anum, sýnir meiri tryggð í skóla og
vinnu og lendir sjaldnar í þunglyndi.
Sjö þættir seiglu
Seigla byggist á sjö þáttum sem
eru tilfinningastjórnun, hvatastjórn-
un, samkennd, orsakagreining, trú á
eigin getu, raunhæf bjartsýni og að
taka áskorunum. Hér fyrir neðan
verður gerð grein fyrir þessum sjö
þáttum:
1. Að stjórna eigin tilfinningum.
Mikilvægasti þáttur seiglu er hæfnin
til að stjórna tilfinningalegum við-
brögðum sínum gagnvart utanað-
komandi atburðum og að geta haldið
ró sinni í streituvekjandi aðstæðum.
Einnig að létta lund sína þegar mað-
ur er niðurdreginn og draga úr
kvíðatilfinningum. Tilfinninga-
stjórnun skiptir máli við að þróa náin
tengsl, ná árangri í starfi og viðhalda
heilsunni.
2. Hvatastjórnun. Þessi þáttur er
mjög nátengdur tilfinningastjórnun.
Hvatastjórnun er hæfnin til að
stjórna hegðun sinni og halda aftur
af hvötum. Einstaklingar með mikla
hvatastjórnun geta frestað ánægju
og umbun. Hvatastjórnun ræður úr-
slitum í því að ná langtímamark-
miðum sínum. Hún birtist í dag-
legum ákvörðunum sem við tökum.
3. Samkennd. Samkennd er hæfn-
in til að „lesa“ og skilja annað fólk,
að vera vakandi fyrir yrtri og óyrtri
tjáningu þess, að fylgast með atrið-
um eins og svipbrigðum, raddblæ og
líkamsmáli. Samkennd er að geta
sett sig í spor annarra. Þessi hæfi-
leiki hjálpar okkur í samskiptum við
annað fólk, hvort sem er í starfi eða
einkalífi.
4. Trú á eigin getu. Hér er um að
ræða skynjun á eigin getu, trú á
hæfileikum sínum til að geta fram-
kvæmt tiltekið verk og náð góðum
árangri. Skynjun á eigin verðleika
hefur áhrif á ákvarðanir sem við tök-
um, hversu mikið við leggjum okkur
fram, hversu þrautseig við erum
þegar við mætum mótlæti eða ger-
um mistök og hvernig okkur líður.
5. Orsakagreining. Orsakagrein-
ing snýst um það að leggja raunhæft
mat á orsök vandamála og mótlætis.
Þegar við reynum að útskýra mót-
læti eða bakslög notumst við oft við
þrjá útskýrandi stíla: Ég vs. Ekki ég
(„Ég er ekki hæfur“ vs. „Efnahags-
ástandið er erfitt“); Alltaf vs. Ekki
alltaf („Ég næ aldrei að loka sölu“
vs. „Ég var ekki í stuði í dag“); Allt
vs. Ekki allt („Það er ekki hægt að
tresta stjórnmálamönnum“ vs.
„Honum er ekki treystandi“). Þessir
hugsanastílar eru oft ómeðvitaðir og
geta haft áhrif á réttmæti mats okk-
ar á orsökum vandamáls. Orsaka-
greining er nátengd skynjun á eigin
getu.
6. Raunhæf bjartsýni. Fólk með
mikinn tilfinningalegan styrk er
bjartsýnt. Það trúir því að það sé
ekki leiksoppur örlaganna heldur
hafi áhrif á það sem gerist í lífi þess.
Það hefur trú á að hlutirnir geti
breyst til betri vegar, von gagnvart
framtíðinni. Það er sannfært um að
það sé í stakk búið til að takast á við
mótlæti. Bjartsýni tengist eigin
getumati.
7. Taka áskorunum. Hér er um að
ræða hæfnina til að vaxa, taka áskor-
unum, útvíkka öryggissvæði sitt og
vera opinn fyrir nýjungum og tæki-
færum. Margir eiga erfitt með að
taka áskorunum vegna þess að þeir
hafa lært á sínum yngri árum að
maður eigi ekki að gera sig vand-
ræðalegan. Að það sé betra að halda
sig inni í skelinni og forðast mistök
en að gera sig að athlægi.
Hægt er að auka seigluna með því
að breyta hugsunum sínum. Við höf-
um öll ákveðnar hugsanir um okkur
sjálf, umhverfi okkar og framtíð.
Stundum er um að ræða rangar eða
ónákvæmar hugsanir gagnvart or-
sökum og afleiðingum vandamála
sem við þurfum að takast á við. Þess-
ar hugsanir standa í vegi fyrir réttri
lausn vandamála. Með því að leggja
mat á eigin styrkleika og veikleika,
skilgreina orsök vandamála, bera
kennsl á áhættu og afleiðingar og
með því að leggja raunhæft mat á
sjálf okkur getum við aukið seigluna.
Að sýna seiglu
Eftir Ingrid
Kuhlman
»Með því að leggja
mat á eigin styrk-
leika og veikleika, skil-
greina orsök vandamála
og leggja raunhæft mat
á sjálf okkur getum við
aukið seigluna.
Ingrid Kuhlman
Höfundur er framkvæmdastjóri
Þekkingarmiðlunar.
JÓN BÖ Á BÓK!
holar@simnet.is
Einn fremsti sagnamaður
landsins segir frá. Sumar
sögurnar eru græskulaus-
ar, aðrar með broddi í og
auðvitað verður staldrað við
fornsögurnar. Finnum við
ef til vill samsvörun í Sturl-
ungu við átök nútímans?
Fróðleg en umfram allt
skemmtileg bók.
2. PRENTUN
komin í búðir
Sérvalin
jólatré
á frábæru verði!
BYKO BÝÐUR
EINGÖNGU UPP
Á HÁGÆÐA
SÉRVALIN JÓLATRÉ
JólatréssalaBYKOerítimbursölu
Breidd,SelfossiogReyðarfirði
Opiðtil22:00til jólaí
jólatréssöluBYKOBreidd
Hlutiafsöluandvirðiafhverjujólatréfer
tilHjúkrunarheimilisSunnuhlíðaríKópavogi.