Ný saga - 01.01.1987, Blaðsíða 29

sögn hans á mismæli Friðriks
áttunda Danakóngs, yfir
kampavínsglasi, eftir reið á
Húseyjar-Glæsi austan frá
Geysi. Honum varð á að nefna
„de to rige”, og hafði með því
viðurkennt fyrir sitt leyti að
ísland var orðið ríki að nýju.
Litla ísöld ásamt drepsóttum
varð svo til þess öðrum þræði
að eyðileggja allan vöxt og
viðgang venjulegrar yfirstétt-
ar í landinu. Það var ekki fyrr
en nokkru fyrir byrjun þess-
arar aldar að upp kom
embættismannastétt, sem
jafnframt var stétt eigna-
manna, sem kalla mátti vísi
að valdastétt. Afkomendur
þeirra eru nú sú eignastétt
sem mestu ræður í landinu og
má með nokkrum rökum
segja að hún hafi skipað sér í
fjölskyldur eins og raunar
tíðkaðist á Sturlungaöld.
Orð og heiti gefa oft vís-
bendingu um sögu, þótt þeim
hafi aldrei verið ætlað það og
hafi verið fest á pappír af öðr-
um ástæðum. Um grunaða
eða ímyndaða forfeður okkar
íslendinga má lesa í llta
bindi Store Nordiske Kon-
versations Leksikon útgefnu í
Kaupmannahöfn 1918. Þar
segir undir orðinu Heruler:
Réttara Eruler, austnorrænn
ættbálkur með sama nafni og
jarl á norrænu og orðið earl á
ensku. Um miðja þriðju öld
e.K. spretta Herular upp sem
víkingar við Svartahaf í fylgd
Gota frá Prússíu, og við
strönd Gallíu. Herjað er á
Litlu-Asíu og Balkanskaga
árin 260-69. 1 Suður-Rúss-
landi voru Herular undir-
okaðir af Ermanrik Gota-
kóngi, en síðan af Húnum.
Herular tóku þátt í sigur-
stríði Gota móti Húnum í
Ungverjalandi 453 og hjálp-
uðu Odovaker að velta vestur-
rómverska keisaraveldinu
476. Um 505 lögðu Langbarð-
ar ríki Herula í rúst og hélt þá
afgangurinn af liðinu í norð-
urveg í fylgd Gota. Vegna
sagnaritunar íslendinga er
svo vert að geta þess að persn-
eskur sagnfræðingur hefur
skrifað. Áður en Herular
héldu til orrustu hélt foring-
inn ræðu og benti á mig og
sagði: Gætið Persans því hann
skrifar. Mundi þá ekki komin
skýringin á þeim orðum
Snorra Sturlusonar í göngun-
um í Reykjaholti: Eigi skal
höggva.
í rauninni hafa aðeins fáir
atburðir í sögu okkar orðið til
að móta þá framvindu sem
hér hefur orðið í aldanna rás.
Lok Þjóðveldisins færðu okk-
ur erlend yfirráð og krenktu
svo höfðingjastéttina í land-
inu að hún bar ekki sitt barr
eftir það. Kom þá líka við
sögu stóraukið vald kaþólsku
kirkjunnar. Svarti dauði og
síðan pestir í langri lest herj-
uðu á landið ásamt löngu
kuldatímabili á miðöldum og
síðar (litla ísöld). En á þeim
tíma rís upp Guðbrandur Þor-
láksson biskup og bjargar
tungunni og um leið einkenn-
um okkar sem þjóðar, með út-
gáfu biblíunnar á íslensku.
Miðaldasaga okkar er snauð
af viðburðum nema viðburð-
um eymdarinnar. Hér voru
einhverjir danskir goskarlar
að riðlast á vanmega lýð, pest-
um hlöðnum og kaunum
slegnum og heimtuðu skatt.
Mikið hefur verið gert úr
þessari dönsku framkomu við
okkur og gætir þess m.a. í
sögu Jónasar frá Hriflu, sem
er um margt frábær íslands-
saga. En hún ber þess merki
að vera skrifuð í miðri sjálf-
stæðisbaráttu við Dani. Þeir
voru okkur ekki verri en
aðrar herraþjóðir við nýlend-
ur sínar. Þeir voru okkur
eflaust betri þrátt fyrir allt.
Og mikinn og góðan viðskiln-
að hafa þeir gert við okkur
með því að skila handritun-
um, sem verður að teljast
einstæður viðburður í sögu
þjóða. Eða hvað mega Grikkir
og Egyptar segja, sem eiga nú
stóran hluta af fyrra lífi sínu
í söfnum herraþjóða og graf-
arræningja.
Nýöld íslendinga hefst
síðan með Fjölnismönnum og
þeim öðrum samtíðarmönn-
um þeirra, sem kváðu
„heilaga glóð í freðnar þjóð-
ir", bæði í orði og athöfnum.
Þá byrjar umbyltingin, og fyr-
Handritunum skilað árið 1971.
27