Ný saga - 01.01.1997, Qupperneq 22

Þorgrímur Gestsson
Árið 1910 var
risin myndarieg
sundlaug,
hlaðin úr stein-
límdu grjóti,
með heitu vatni
sem leitt var í
pípum innan úr
Þvottalaugum.
Sundiaugarnar
voru mikilvægur
upphafspunktur
skipulags á
þessu svæði
Á öðrum áratugi aldarinnar reisti Páll sér
hús rétt vestan sundlauganna og nefndi Bjarg.
Hann reisti einnig útihús og var með dálítinn
búskap. Bjarg stendur enn og telst til Otra-
teigs, en sést illa frá götunni þar sem það er
orðið umvafið trjágróðri. Páll eftirlét Bjarg
Erlingi syni sínum, yfirlögregluþjóni, á þriðja
áratugnum og byggði sér og Ólöfu Stein-
grímsdóttur, konu sinni, hús í slakkanum milli
Kleppsholts og Laugaholts eða Laugaráss og
nefndi það Hringsjá. Erlingur kenndi sund
með föður sínum frá unga aldri, en hætti því
þegar hann gekk í lögregluna. Þá tóku við
sundkennslunni tveir bræðra hans, Jón og
Ólafur, fyrstu mennirnir á íslandi sem lögðu
fyrir sig sundkennslu á unga aldri og gerðu
hana að ævistarfi sínu.
Þegar fólk gekk frá Reykjavík inn í Lauga-
mýri að læra þar sund fór það ýmist gömlu
leiðina austur úr Skuggahverfi, fyrir Rauðar-
árvík, eftir sjávarbökkunum og yfir Fúlalæk
fyrir ofan Fúlutjörn, eða þá Laugaveg og nið-
ur Laugarnesveg, eftir að þær götur höfðu
verið lagðar. En hvora leiðina sem fólk valdi
fetaði það síðasta spölinn inn í sundlaugar
austur með dálitlum mel, þar sem smám sam-
an myndaðist troðningur. Árið 1915 reisti at-
hafnakonan Martha Strand 72 fermetra timb-
urskúr við sundlaugagötuna og hugðist hafa
þar lýsisbræðslu og framleiða meðalalýsi.
Ekkert varð úr þeirri fyrirætlan, en þess í stað
fór frú Strand að reykja fisk og kjöt í þessu
húsi. Tveimur árum síðar reisti hún hús uppi í
melnum og nefndi Álfheima. Hún seldi það
fljótlega og næstu árin var það leigt út til
íbúðar. Togarafélagið Draupnir í Vestmanna-
eyjum keypti Álfheima árið 1922 og þurrk-
reitar fyrir saltfisk voru lagðir á melnum.
Nokkrum árum síðar voru byggðir tveir skúr-
ar í viðbót við Sundlaugaveginn, og þar bjó
oftast starfsfólk í Álfheimastöðinni, sem oft-
ast var nefnd svo. Þessir íbúðarskúrar stóðu
enn við Sundlaugaveg þegar þessi mynd var
tekin, eins og sjá má ef vel er að gáð.
Segja má að sundlaugarnar hafi verið mik-
ilvægur upphafspunktur skipulags á þessu
svæði. Þegar bæjaryfirvöld fóru að úthluta
byggingarlóðum við Laugarnesveg milli
Kirkjubóls og Bjarmalands eftir miðjan
þriðja áratuginn myndaðist þar eilítið þorp.
og miðkjarni þess urðu gatnamót Laugarnes-
vegar og Sundlaugavegar. Eitt af fyrstu hús-
unum, númer 52, norðan við Sundlaugaveg
og austanvert við Laugarnesveg, byggðu tveir
bræðranna frá Laugarnesi, Ólafur og Pétur
Þorgrímssynir, sumarið 1927 og opnuðu þar
verslun. Fyrir framan hana var einn af allra
fyrstu bensíntönkum landsins, rauður og
skínandi, merktur Standard Oil. Þeir bræður
höfðu raunar opnað verslun nokkrum árum
áður, í kjallara húss sem nefnt var Viðvík.
Tveir starfsmenn í grútarbræðslu Emils
Rokstads, sem var á bakka Laugalækjar,
Halldór Einarsson og Jóhannes Magnússon,
byggðu það fyrir sig og fjölskyldur sínar árið
1925 - fyrsta steinsteypta húsið í þessari sveit
og áreiðanlega eitt af fyrstu húsunum á ís-
landi, sem nefnd hafa verið „parhús“ (lengst
t.h. á mynd 4). Verslun bræðranna á gatna-
mótunum var ol'tast nefnd Pétursbúð eða
Þorgrímsbúð og var raunar ekki eina verslun-
in við þessi gatnamót. Um svipað leyti opn-
uðu systkini frá Endagerði á Vatnsleysu-
strönd aðra búð sunnan gatnamótanna, í
kjallara húss síns, sem nefnt var Kirkjuberg.
Loks opnaði Klein kaupmaður þriðju versl-
unina vestan gatnamótanna nokkrum árum
síðar, eftir að farið var að byggja húsaröðina
vestan Laugarnesvegar.
Húsið fremst heitir Víðivellir (mynd 2).
Það byggði Carl Olsen, sem var af dönskum
og sænskum ætlum, einn af eigendum
Nathans & Olsen. í byrjun þriðja áratugarins
reisti hann sér býli sunnarlega í Laugamýri,
eða Laugardal, ekki langt frá Þvottalaugun-
um, og nefndi það Austurhlíð. Þar rak hann
umsvifamikinn búskap og ylrækt í um áratug,
en byggði Víðivelli rétt fyrir 1930 og bjó þar
lengi síðan.
Þegar myndin var tekin var byggð farin að
rísa á melnum þar sem áður voru fiskreitir
Álfheimastöðvarinnar. Sjálft Álfheimahúsið
telst vera á mótum Gullleigs og Kirkjuleigs,
þar sem nú er Laugarnesapótek. Fyrstu húsin
á Teigunum risu rétt fyrir stríð, en sjá má að
myndin var tekin eftir að breski herinn gerði
Reykjavíkurflugvöll því að efst til vinstri á
henni eru komin á sinn stað húsin sem urðu
að vfkja fyrir honum. Þau voru flutt úr
Skerjafirði og sett niður við götu, sem fékk