Birtingur - 01.06.1958, Blaðsíða 15

Albert Camus:
Tvær blaðagreinar
öld óttans
Sautjánda öldin var öld stærðfræðinnar, átjánda öldin var öld eðlisfræð-
innar og nítjánda öldin líffræðinnar. Okkar öld, tuttugasta öldin, er öld
óttans. Menn kunna að segja, að þar séu ekki vísindi. En í fyrsta lag'i eiga
vísindi þar nokkurn hlut að, þar sem síðustu fræðilegu árangrar þeirra
hafa leitt þau til að afneita sjálfum sér, og þar sem tæknifullkomnun
þeirra er nú næg til að eyða heiminum. Og enda þótt óttinn geti í sjálfu
sér ekki talizt vísindi, er enginn vafi á því, að hann er samt sem áður
tækni. Það, sem raunverulega er mest áberandi í þeim heimi, þar sem
við búum, er yfirleitt, að flest fólk (nema allskonar trúað fólk) á enga
framtíð. Ekkert líf hefur gildi án framtíðarvona, án fyrirheita um vöxt
og þroska. Að lifa við luktar dyr, það er hundalíf. Jæja, menn af minni
kynslóð og þeirri kynslóð, sem nú stígur inn í vinnustofur og mennta-
deildir hafa lifað og lifa meira og meira eins og hundar.
Auðvitað er það ekki í fyrsta sinn sem menn standa andspænis efna-
lega lokaðri framtíð. En venjulega sigruðust menn á því með orðum og
með ópum. Þeir skírskotuðu til annarra verðmæta, sem gáfu þeim von.
Nú á dögum talar enginn lengur (nema þeir sem endurtaka sig), því að
svo er sem heiminn leiði blind og heyrnarlaus öfl, sem muni ekki heyra
nein aðvörunaróp, ráð né bænir. Eitthvað hefur glatazt í okkur við
atburði þeirra ára, sem nú eru nýliðin hjá. Og þetta eitthvað er það
eilífa traust mannsins, sem alltaf hefur látið hann trúa því, að hægt
væri að fá annan mann til mannlegra viðbragða með þvi að tala til hans
á máli mannúðarinnar. Við höfum séð menn ljúga, svívirða, drepa, flytja
fólk í ánauð, pína. Og í hvert skipti var til einskis að reyna að fá þá,
sem það gerðu, til að gera það ekki, af því að þeir voru vissir í sinni
sök og af því að menn sannfæra ekki fræðikenningu, þ. e. a. s. fulltrúa
hugmyndakerfis (ideologie).
Hinar löngu samræður mannanna hafa þagnað. Og það er augljóst að
maður, sem ekki er hægt að sannfæra, er maður, sem skelfir. Þannig
æxlast það til, að við hlið þeirra, sem ekki sögðu neitt, af því að þeir
álitu það tilgangslaust, átti sér stað og á sér stað magnað þagnarsam-
særi, sem þeir fallast á, sem óttaslegnir eru og þykjast hafa góðar
ástæður til að fela fyrir sjálfum sér þennan ótta, en samsæri þessu
hafa þeir á komið, sem hag hafa af því. „Þið megið ekki tala um hreinsun
Birtingur 13