Austurland - 20.12.1989, Blaðsíða 26

26
JÓLIN 1989.
Siguröur Ó. Pálsson
Þörf bók um þarfa hluti
Smári Geirsson: Frá eldsmíði
til eleksírs.
Hið íslenska bókmenntafélag
1989.
Þetta er IV. bindi A í Safni
til Iðnsögu íslendinga og jafn-
framt fyrri hluti Iðnsögu Aust-
urlands. Ég las þessa bók með
þeirri hugsun, að reyna síðan að
festa um hana nokkur orð á
blað. Er ég var kominn að enda-
punkti var mér ljóst, að ég átti
völ og þar með kvöl. Annað
hvort varð ég að rita ýtarlega
um bókina eða víkja að henni í
sem fæstum orðum. Enginn
millivegur var mér fær. Ég vel
síðari kostinn, enda er ég að öll-
um líkum enginn maður til að
taka hinn fyrri.
Þetta er mikið ritverk, liðugar
400 blaðsíður að meðtöldum að-
faraorðum, inngangi og skrám.
Meginmál skiptist í fimm kafla.
Fyrst er prentiðnaðinum gerð
skil allt frá Skuldarprentsmiðju
Jóns Ólafssonar á Eskifirði til
tölvuvæddra prentverka okkar
daga. Er þetta hin fróðlegasta
saga og harla merk þótt í ýmsum
brösum gangi framanaf.
Næst er rakin saga bókbands
í fjórðungnum. í þeim kafla er
meðal annars lýst gömlum bók-
bandsverkfærum og handverk-
inu sjálfu.
Er þá komið að efnaiðnaði.
Hann hefur aldrei verið mikill á
Austurlandi en ekki skal hann
vanmetinn. Hér verður m. a.
lesið um kynjalyfið allrameina-
bótameðalið fræga Kínalífs-
eleksír og framleiðslu þess á
Seyðisfirði.
Þá tekur við kafli um verkun
og sútun skinna. Skinnaverkun
til skó og klæðagerðar er alda-
gömul iðngrein, en lengst af
unnin við frumstæðar kringum-
stæður á íslandi.
Ég rak upp stór augu er ég
las, að tveir Norðmenn hefðu
komið upp sútunarverksmiðju á
Seyðisfirði árið 1900, væntan-
lega hinni fyrstu sinnar tegundar
á íslandi, og hún síðan starfað
fram á þriðja áratug aldarinnar.
Síðasti kaflinn, og hinn viða-
mesti í bókinni, er um málmiðn-
að.
Er þar gerð grein fyrir þessari
iðn almennt á 19. og 20. öld, en
undanskilin stálskipasmíði,
einnig gull- og silfursmíði. Sagt
er frá gömlum tækjum og vinnu-
brögðum; þróunin síðan rakin
um vélaöld okkar tíma. Hér
kemur berlega í ljós hvernig
Austfirðingar komust fyrst í
kynni við vélvæddan iðnað og
vélaviðgerðir á hvalstöðvunum
sem risu á Austfjörðum á fyrstu
árum þessarar aldar og halda
síðan þessari verkmennt uppi
eftir að stöðvar þær voru allar.
í kafla þessum er langur þáttur
sem nefnist: Málmiðnir í hverri
byggð. í aðfararorðum hans
segir höfundur:
/ þessum kafla er cetlunin að
gefa ágripskennt yfirlit um þró-
un málmiðna í kaupstöðum og
kauptúnum, ásamt því að fjalla
um merkustu þœtti slíkrar starf-
semi í dreifbýlishreppum ífjórð-
ungnum. Megináhersla verður
lögð á að geta þeirra fyrirtœkja
sem veitt hafa almenna þjónustu
á sviði vélaviðgerða, bíla- og
búvélaviðgerða, pípulagna og
málmsmíða.
Þetta er 70 blaðsíðna ritsmíð
og spannar svæðið frá Bakka-
firði suður í Hofshrepp í Aust-
ur-Skaftafellssýslu. Vera má, að
kafli þessi sé ágripskenndur, en
í mínum augum er hann stór-
merkur. Þarna nær höfundur,
eins og raunar víðar í bókinni,
að grípa söguna glóðvolga. Hér
greinir frá hinni þöglu þjónustu
hagra manna, oft sjálfmennt-
aðra, sem greiða úr vandræðum
náungans án þess að berast á í
auglýsingum, og leggja oft nótt
við dag, eins og fyrirrennarar
þeirra gerðu áður með fumstæð-
um búnaði.
Eftir því sem mér miðaði
áfram að lesa þessa bók laukst
upp fyrir mér hve iðnaður hefur
verið, og er, mikill þáttur í upp-
byggingunni hér fyrir austan og
ekki síður það, hve undralítið
ég vissi um þessa hluti.
Þessi bók er mikið eljuverk.
Sem dæmi má nefna, að höfund-
ur hefur tekið viðtöl við 136
manns og unnið úr þeim, auk
þess hefur hann kynnt sér óf
heimilda, prentaðra og óprent-
aðra. Hann beitir að mínu viti
mjög öguðum og skipulegum
vinnubrögðum. Skarast því
þættir um skyld efni harla lítið.
Hverjum kafla lýkur með grein-
argóðri samantekt. Stíllinn er
skrúðlaus en afar þjáll. Yfir 200
ljósmyndir, eldri og yngri prýða
bókina og auka fróðleiksgildi
hennar. Er þeirra aflað víða að,
en þær nýjustu hefur Jón Ingi
Sigurbjörnsson menntaskóla-
kennari á Egilsstöðum tekið.
Við lauslega athugun sýnist mér
Hárskerastofa Sveinlaugar
Miðstræti 6, Neskaupstað, S 71775
óskar viðskiptavinum sínum
gleðilegra jóla
og farsælds komandi árs
með þnkklæti fyrír viðskiptin
á árinu sem er að líða
IDNSÖGU
ÍSLENDINGA
A kápu er Kjarvalsmynd af Seyðisfirði.
myndir hans vera um 70. Að
mínu viti er þannig frá bókinni
gengið, að öllum , sem hlut eiga
að máli, má vera til sóma.
Það er trú mín, og raunar
vissa, að þessi bók verði ekki
einungis lesin heldur verði einn-
ig oft upp í henni flett máli
manna til sönnunar eða synjun-
ar þegar álitamál ber á góma í
daglegu tali varðandi þau efni
sem hún greinir frá. Hún er haf-
sjóraf fróðleik.
Sigurður Ó. Pálsson
l Gleðileg jól
FARSÆLT KOMANDI ÁR
Þökkum ánægjuleg viðskipti
á árinu sem er að líða.
Melabúðin ^ v
Hólsgötu 1, Neskaupstað >/
Hárgreiðslustofa Hönnu Stínu
Hólsgötu 6 2? 71552 Neskaupstað
óskar viðskiptavinum sínum
gleðilegra jóla
og farsæls komandi árs
með þakklæti fyrir viðskiptin
á árinu sem er að líða
Óskum starfsfólki okkar og
viðskiptavinum gleðilegra jóla og farsœls
komandi árs með þakklœti fyrir árið sem er
að líða
Uausto M.
Neskaupstað