Vera - 01.05.1995, Blaðsíða 9

Rannveig
Kristj ánsdóttir
(1917-1952)
EFTIR S1GRÍÐI TH. ERLENDSDÓTTUR
Fræðimönnum, sem vinna við kvennarann-
sóknir, hefur orðið tíðrætt um eins konar hlé
sem varð í kvennabaráttunni frá því upp úr
1920 og fram að því að konur tóku til
óspilltra málanna meö tilkomu nýju kvenna-
hreyfingarinnar á sjöunda áratug. Samstað-
an, sem náðist í baráttunni fyrir kosningarétt-
inum, entist ekki eftir að hann var í höfn og
þótti mörgum lítil þörf fyrir frekari kvennabar-
áttu. Lítið heyrðist T konum. í miðri lægðinni
kom fram kona sem með orðum sínum og
gerðum hristi sannarlega upp í kynsystrum
sínum hér á landi. Rödd hennar heyrðist og
á var hlustað.
Þessi kona var Rannveig Kristjánsdóttir.
Hún fæddist á Dagverðareyri við Eyjafjörð
17. maí 1917. Foreldrar hennar voru Sesilía
Eggertsdóttir og Kristján Sigurðsson bóndi
og kennari. Með lifandi áhuga sínum á fé-
lagsmálum og réttarstöðu kvenna sór Rann-
veig sig í ætt við móðursystur sína, Kristínu
Eggertsdóttur (1877-1924) hótelhaldara,
kennara og forstöðukonu sjúkrahússins á
Akureyri. Kristín sat fyrst kvenna 1 bæjar-
stjórn Akureyrar, var kosin af kvennalista
1911 þegar listinn hlaut 79 atkvæöi af 472
og kom einum fulltrúa að. Rannveig varð
stúdent frá Menntaskólanum á Akureyri
sumarið 1938 og fór sama sumarið til Sví-
þjóðar og lagði þar stund á húsmæðrafræði,
fyrst í Uppsölum og síðan viö Socialinstitutet
í Stokkhólmi. Lauk hún prófi í þeim fræðum.
Hún hélt heim til íslands 1942 og gerðist
matreiðslukennari við Húsmæðraskóla
Reykjavíkur. Árið 1944 réðst hún ráðunautur
um heimilismál til Kvenfélagasambands ís-
lands og ferðaðist þá um landið og hélt mat-
reiðslunámskeið hjá kvenfélögunum. Fyrir
hönd Kvenfélagasambandsins stóð hún fyrir
manneldissýningu sem sambandið kom á
fót í Reykjavík 1946, hinni fyrstu af því tagi
hér á landi. Þá var hún ráðunautur skóla-
málanefndar í málefnum húsmæðraskól-
anna, svo og um löggjöf þeirra, en sú nefnd
starfaði á árunum 1943-1946. Um sama
leyti var hún ráðin námsstjóri eða eftirlits-
maður við húsmæðraskólana af hálfu ríkis-
ins, ferðaöist þá á milli þeirra og flutti fyrir-
lestra og leiðbeindi um fyrirkomulag og
kennslu. Jafnframt sinnti hún ritstörfum og
flutti mörg útvarpserindi um stööu kvenna
inni á heimilunum og í þjóðfélaginu.
Rannveig Kristjánsdóttir gekk í Kvenrétt-
indafélag íslands skömmu eftir að hún kom
til landsins og var þar í forystusveit meðan
hún var hér og lét sannarlega að sér kveða á
þeim vettvangi. Hún var varaformaður félags-
ins um eins árs skeið og stjórnaöi og undir-
þjó fulltrúaráðsfund félagsins sem haldinn
var sumarið 1947. Þarflutti hún minnisstætt
erindi og sagði meðal annars að baráttan
yrði að stefna að því að þroska konur og
koma þeim í skilning um réttindi sín og skyld-
ur. Á 7. landsfundi félagsins sumarið 1948
dró hún upp skýrum dráttum hlutverk Kven-
réttindafélags íslands og Kvenfélagasam-
bands íslands betur en áður hafði veriö gert.
Hún útskýrði markmið beggja samtakanna
lið fyrir lið og benti á hvernig ekkert atriöi
þyrfti aö leiða til togstreitu milli þeirra eins og
stundum virtist vera. Hún var þeirrar skoðun-
ar að heimskulegt væri aö nota heimilið sem
deiluatriði heldur bæri aö beina sameiginleg-
um kröftum að því að auðvelda heimilisstörf-
in með dagheimilum, betri vörudreifingu og
bættu skipulagi húsakynna. Hún taldi brýna
þörf fyrir samvinnu þessara tveggja sam-
taka. Með henni komu ferskar hugmyndir og
nýir straumar á tímabili þegar lægð var yfir
kvenréttindamálum hér á landi eins og víða
annars staöar. Þaö var sannarlega ris á ís-
lenskri kvennabaráttu þessi ár.
Rannveig var ein af þeim hugsjónakonum
sem lýðveldisvoriö 1944 hófust handa við
útgáfu fyrsta tímarits Tslenskra kvenna, Mel-
korku, og var fyrsti ritstjóri þess (1944-
1947), en tímaritið kom út fram á sjöunda
áratug. Ritið hófst á grein eftir ritstjórann
sem nefndist „Sól er á loft komin", eldheitri
hvatningu til íslenskra kvenna og karla við
lýðveldisstofnun. Melkorka flutti hverja
hvatningargreinina á fætur annarri um marg-
vísleg þjóðfélagsmál og kvenréttindamál.
Greinar Rannveigar frá þessum árum munu
lengi eiga erindi við Tslenskar konur; óvíst er
aö margar hafi yfirleitt hugsað út í það sem
þar kom fram. Vitað er aö greinarnar í Mel-
korku vöktu margar konurtil umhugsunar um
stöðu slna. Auður Sveinsdóttir Laxness hef-
ur orðað það svo:
„Með ógleymanlegum ferskleika og rök-
réttum málflutningi hristi hún upp í Kvenrétt-
indafélaginu, þreif með sér hóp ungra
kvenna til starfa. Með persónulegum töfrum
og hispursleysi braut hún niður alla pólitíska
veggi meðal félagskvenna. Sjálf var hún rót-
tæk, en þær elstu og Thaldssömustu sögðu
þá við hana fullar trúnaðartrausts: „Gerðu
byltinguna, og viö ætlum að njóta góðs af".“11
Rannveig laðaöi að sér gott fólk til sam-
starfs. Öllum ber saman um aö þaö hafi ver-
iö áhuginn og starfsgleöin, sterk lífsgleði og
einstök létt lund, sem henni var gefin í svo
ríkum mæli, sem greiddu henni leiöina að
öðrum og geröu alla samvinnu viö hana að
ánægjustundum. Víst er að hún hafði mikil
áhrif á kvennabaráttuna þau sex ár sem hún
starfaöi á þeim vettvangi hér á landi. íslandi
tapaðist sannarlega góður liðsmaður þegar
hún fór.
Rannveig giftist 1945 sænska bók-
menntafræðingnum, doktor Peter Hallberg,
miklum íslandsvini, sem þá var sendikennari
viö Háskóla íslands. Hún fluttist með honum
til Gautaborgar 1948 og var þar búsett uns
hún andaðist langt um aldur fram 14. sept-
ember 1952, aöeins 35 ára aö aldri. Þau
eignuðust tvö börn.
11 SigriöurTh. Erlendsdóttir: Veröld sem égvil.
Kvenréttindafélag islands 1907-1992, 239
fr>mkvöðullinn