Vera - 01.12.1995, Blaðsíða 34

jól bækurnar
'Jmðjn nétiii
Nína Björk Árnadóttir
Iðurw 1995
Þ e s s i
s a g a
f j a 11 a r
um fólk}
leit að
s j á I f u
sér og
ástinni I
nútíma-
þjóðfé-
lagi þar
sem ein-
angrun
og firring
stendur
tilfinningunum fyrir þrifum. Kastljósinu er
beint að hinum ýmsu tegundum tilfinninga-
sambanda, allt frá móðurástinni til samkyn-
hneigðar.
Aöalpersónur bókarinnar eru allar í jaðar-
stöðu samfélagsins. Þær eru valdalausar
og falla ekki inn T karlveldisþjóðfélagið sem
þær þó tilheyra. Ernu kynnumst við úr dag-
bók hennar sem hefst þegar hún er 24 ára
gömul. Erna er brotin tilfinningalega, faðir
hennar, sem var henni allt, er látin og upp-
eldið hjá sinnisveikri móður sem finnst „sól-
in hafa misst birtu sína" (89) hefur áhrif á
líðan hennar. Skuggar fortíðarinnar gera líf
hennar tómlegt og kalt en loks giftist hún
Gunnlaugi og fer að halda við Sigfús, besta
vin eiginmannsins. Þó bæði samböndin
virðist smituð af ástleysi og vonbrigðum
æskunnar þá verða þau til þess að Erna
byrjar á ný að skrifa í dagbókina sína; hún
lifnar við og ætlar að „byrja nýtt líf" (9).
Þessi ástarþrihyrningur er síður en svo
fullnægjandi fyrir Ernu og fyrir tilviljun kynn-
ist hún Sunnu og Guðmundi og verður þar
eitt horn í nýjum ástarþrihyrningi, sem er
bæði flóknari og tilfinningaþrungnari en sá
fyrri. Þarfinnur hún ástina sem hún vill fórna
öllu fyrir, ástina sem upþfyllir tómarúmið í
sjálfinu.
Líkt og Erna skrifar Guðmundur sína
sögu sjálfur. Þannig kynnumst við erfiðri
æsku hans þar sem ofbeldi og höfnun ber
hæst. Upþlýsingar um Sunnu fáum við í
gegnum skrif þessara tveggja ástarþurfandi
einstaklinga sem eiga margt sameiginlegt
en eru samt svo ólík. Þau dá og dýrka
Sunnu sem að sjálfsögðu stendur ekki und-
ir væntingum og loks gefst Sunna upp á ást-
inni. í bréfi til Guðmundar segir hún: Ég
elska engan. Ég ætla aldrei að elska. Þaö er
of sárt.“ (137) Ást þeirra þriggja er dýru
verði keypt, eitt geldur með frelsi sínu, ann-
að með lífinu og þriðja með voninni.
Örlög Guðmundar og Ernu fléttast á tilvilj-
unarkenndan hátt inn í daglegt líf utangarös-
mannanna Siddó og Valda. Þeir segja ekki
sína sögu sjálfir heldur er þeim lýst utanfrá
og einnig skyggnst inn í hug þeirra á allt ann-
an hátt en annarra þersóna. Vinskaþur
þeirra er sannur líkt og ást þeirra á Ernu er,
þrátt fýrir að hún sé dáin þegar sú ást kvikn-
ar. Hér er manngæska og náungakærleikur
til umfjöllunar, maðurinn hefur sig upp úr
eigingiminni oggefur sig á vald tilfinningum sem
er augljóst aö hann muni aldrei „græða á".
Þriðja ástin er hrifandi erótísk saga um
baráttuna milli Ijóss og skugga I tilveru per-
sónanna. Thomas J. Rice hefur kynnt þá
kenningu sína aö í Odysseifi haldi James
Joyce því fram að frelsun mannsins sé fólg-
in í þeim möguleika hans að yfirstíga sjálf
sitt og sjálfselsku, og sýna meðbræðrum
sínum og systrum meðaumkun, samúð og
ást. í þriðju ástinni má heyra þetta gamla
stef í nýrri útgáfu. Bæði Erna og Guðmund-
ur vilja eiga Sunnu, hjá henni finna þau birt-
una og sjálf sitt. Ástin gegnir því hlutverki að
uppfylla tómið. Siddó og Valdi gefa sig hins-
vegar að tilfinningum sínum en þiggja ekkert.
Sigrún Elíasar
Öcilttttt
WllÍJVÍÖ(U‘
Síðasta heimsókn Guðríðar Símonar-
dóttur í kirkju Hallgríms
Steinunn Jóhannesdóttir
Fífan 1995
Stelnunn Jóhannesdóttír
.^>ctmuv WuíníÍKU*
Síðaxta hoim*ðkn (iuðriðar Símonardóttur í klrkju llallgrima
Að lesa
leikrit er
a I I a
j a f n a
a n n a ð
en að
I e s a
s k á I d -
s ö g u .
Við lest-
ur skáld-
s ö g u
n o t a r
lesand-
inn ímyndunaraflið til að fylla út í rýmið og
sjá fyrir sér persónur. Leikrit hafa oft þessa
sviðslýsingu skrifaða og lesandinn fær litlu
að ráða, hann þarf að sjá fýrir sér það sama
og höfundurinn gerði. Eftir því sem sviðslýs-
ingar eru minni er auðveldara að lesa leikrit
á bók.
Leikritið Heimur Guðriðar er nýútkomið á
bóken það hefurverið sýntí Hallgrimskirkju,
þar sem ég sá það, og einnig á landsbyggð-
inni. Leikritið er skrifað sem „eintal fyrir þrjá
leikara og orgel". Persónurnar eru Guðriður
Símonardóttir sem gömul kona, Guðríður
Símonardóttir á yngri árum og Hallgrimur
Pétursson. Verkið hefst þar sem Guðriður
situr í kirkjunni í Saurbæ og ákallar Hallgrím
liðinn. Hún veltir fyrir sér hvers vegna guð
lætur hana lifa eina son þeirra Hallgrims,
sem komst til fullorðinsára, líkt og hún hef-
ur lifað alla aðra sem hún hefur elskað.
Drottinn er hinn mikli kennari og refsari,
hann gefur og hann tekur, en inn á milli veit-
ir hann blessun. Guðriður spyr: „Er það
vegna sonar sem ég yfirgaf sem nú er son-
ur af mér tekinn?"
Guðriður ásamt ungum syni var numin á
brott af Tyrkjum og seld í ánauð. Níu árum
síðar kemur sendisveinn konungs og kaupir
nokkuð af fólkinu til baka en börnin urðu eft-
ir vegna þess að þau voru ekki kristin leng-
ur. Leiðir þeirra mæðgina skilja því þegar
Guðríður heldur heim. Hópurinn hefur vetur-
setu í Kaupmannahöfn. Kennari þeirra og
endurfræðari í kristinni trú er Hallgrímur.
Fyrstu kynni þeirra Guðriðar og Hallgrims
verða til þess að hún öðlast sitt fyrra líf aft-
ur, hún losar sig úr viðjum ambáttar og verð-
ur sjálfstæð kona. Þegar á líður fær Hall-
grímur hana til aö gleyma því lífi og þeim
skuldbindingum sem hún þá hafði gert. Hún
öðlast nýtt líf með honum.
Tvisvar sinnum verða umskiptin alger í lífi
Guðriðar. Hin fyrri þegar hún fer til Tyrk-
lands. Umhverfiö er allt annaö og hún er
ekki eiginkona neins og aðeins móðir að
litlu leyti þar sem sonurinn er tekinn í hús
„deyjans". Þegar hún snýr til baka kemur
hún í þjóðfélag sem hún þekkir og þó ekki.
Hún er ein, hún á ekkert og enginn á hana.
Aldrei lét hún bugast, trúin og ástin hélt í
henni lífi. Guöriður þurfti að gleyma harmi
sínum þó ekki væri nema augnablik og það
gat hún með hinum unga skólapilti Hall-
grimi. Hann þurfti ást og umhyggju móður og
ástkonu, lífsreynda konu sem trúði þegar
hann efaðist. Aldursmunurinn þurrkaðist út
með árunum, var „skyndilega að engu orð-
inn“, vegna lífsreynslunnar sem þau deildu.